1 Mayıs nasıl işçi bayramı oldu?
Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı’nın 1889’daki Paris Kongresi’nde “işçilerin ortak bayramı” olarak kabul edilen 1 Mayıs, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de işçiler ve emekçiler tarafından coşkuyla kutlanacak.
ABD’nin Chicago kentinde işçilerin 1 Mayıs 1886’dan itibaren iş gününün 8 saat olması için başlattığı mücadele 1889’da Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı’nın Paris Kongresi’nde “işçilerin ortak bayramı” olarak kabul edildi.
Amerikalı işçilerin, 8 saatlik iş gününü kabul ettirmek için mücadelesi 1884’te başladı. Chicago’da, Trade-Unions (İşçi Birliği) Kongresi de 1 Mayıs 1886’dan itibaren normal iş gününün 8 saat olarak belirlenmesini kararlaştırdı.
1 Mayıs 1886’da ABD’nin büyük kentlerinde 5 binden fazla grev ilan edildi. Polisle grevciler arasında çıkan çatışmalarda bir işçi öldü, çok sayıda işçi yaralandı. 3 gün süren gösteriler sonrasında sendikacılardan 4’ü idam, 4’ü ağır hapis cezasına çarptırıldı.
Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı’nın 1889 Paris Kongresi’nde (II. Enternasyonalin 1. kongresi), işçilerin dayanışmaları amacıyla yılda bir günün işçilerin ortak bayramı ilan edilmesi benimsendi. Amerikalı sendikacıların önerisi üzerine o gün ”1 Mayıs” olarak belirlendi.
İLK KEZ 1923’te “RESMİ” OLARAK KUTLANDI
Dünyada 1890’lı yıllara uzanan İşçi Bayramı, Osmanlı Devleti sınırlarında ilk olarak 1911’de Selanik’teki tütün, pamuk ve liman işçilerince kutlanırken İstanbul’daki ilk kutlama 1912 yılında gerçekleşti.
Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı nedeniyle ara verilen 1 Mayıs kutlamaları, uzun bir aradan sonra 1921’de yapıldı. Türkiye Sosyalist Fırkasının (TSF) çağrısı üzerine İstanbul işçileri mayısın birinci pazar günü tatil yaptı. TSF merkezindeki bayramlaşmadan sonra partinin Genel Başkanı Hüseyin Hilmi Bey ve üç delege, sadrazamı ziyaret etti.
Türkiye Cumhuriyeti’nin Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkileri çerçevesinde, Ankara’da 1 Mayıs 1922’de işçi bayramı kutlandı. Cumhuriyet tarihinde ilk kez 1 Mayıs 1923’te resmi olarak işçi bayramı kutlamaları yapıldı.
Darbeler ve olağanüstü koşullarla kimi zaman yasaklanan 1 Mayıs, DİSK’in 1976 yılında Taksim’de düzenlediği programla geniş kitlelerce kutlandı.
Bir yıl sonra 1977’de yine Taksim Meydanı’nda yapılan 1 Mayıs kutlamalarında, meydandakilerin üzerine ateş açılması nedeniyle 34 kişi yaşamını yitirdi.
28 YIL SONRA TEKRAR RESMİ TATİL OLDU
Milli Güvenlik Konseyi’nce 12 Eylül döneminde resmi tatil olmaktan çıkarılan 1 Mayıs, 28 yıl sonra Nisan 2009’da “Emek ve Dayanışma Günü” olarak resmi tatil ilan edildi.
Bu kararın ardından 2 yıl boyunca kutlamalar Türk-İş, Türkiye Kamu-Sen, DİSK, Memur-Sen, Hak-İş ve KESK’in yanı sıra sivil toplum örgütleri ve siyasi partilerin katılımıyla Taksim’de ortak yapıldı.
Sonraki dönemde Taksim Meydanı’nda kutlamalara izin verilmemesi nedeniyle bazı işçi ve memur konfederasyonları kutlamalarını Anadolu’daki şehirlere kaydırdı.
DİSK ve KESK ise bu yıla kadar 1 Mayıs kutlamalarını Taksim Meydanı’nda yapılmasını talep etti. İstanbul Valiliği’nin bu yılki kutlamalar için Taksim Meydanı’na izin vermemesi sonrası DİSK ve KESK 1 Mayıs’ı Bakırköy’de kutlama kararı aldı.
İşçinin ve emekçinin bayramı 1 Mayıs’ı Türk-İş Ankara’da, DİSK ve KESK İstanbul’da, Memur-Sen Kütahya’da, Hak-İş Erzurum’da, Türkiye Kamu-Sen ise Eskişehir’de kutlayacak
Devletin zirvesi, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nü yayımladıkları mesajlarla kutladı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, mesajında “Toplumun her kesiminin görüşlerini demokratik platformlarda dile getirmesinden memnuniyet duyuyoruz” dedi.
Sorunların diyalog ve uzlaşı ile çözülmesi gerektiğine vurgu yapan Erdoğan, açıklamasında “Emeği, alın terini ve helal kazancı yücelten, üretimde ve paylaşımda adaleti savunan bir anlayışın temsilcileri olarak, ülkemizin mutlu ve müreffeh geleceğine yürüyüşünde çalışanlarımızın emeklerinin tam karşılığını almalarına, çalışma şartlarının iyileştirilmesine, hak ettikleri yaşam standardına kavuşmalarına büyük önem veriyoruz” ifadelerini kullandı.
Erdoğan, “1 Mayıs’ın barış ve kardeşliğin egemen olduğu, provokasyonlardan uzak bir bayram havasında kutlanmasını temenni ediyorum” dedi.
Başbakan Binali Yıldırım, mesajında toplumsal barış ve sağduyu çağrısı yaparak, “1 Mayısların bütün dünyada ve ülkemizde toplumsal barışı ve sağduyuyu güçlendiren bir bayram olarak yer alması en içten temennimizdir. Çalışma hayatındaki sorunların diyalog ve işbirliği içerisinde çözüme kavuşması ile ülkemizdeki demokratik güven ve istikrar ortamının daha da güçleneceğine yürekten inanıyorum” dedi.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ise 1 Mayıs mesajında hükümeti eleştirdi.
“Emeğin üzerinde baskı her geçen gün artıyor” diyen Kılıçdaroğlu, mesajında “mühürsüz pusula” tartışmasına da atıfta bulunarak “YSK kararı ne olursa olsun herkes biliyor ki ‘Hayır’ kazandı. Bu nedenle 1 Mayıs, haksızlığa, eşitsizliğe, adaletsizliğe ve baskılara karşı 16 Nisan’da gösterdiğimiz dayanışmayla bütünleşmelidir” dedi.
