Kuşların Davranış Sorunları ve Muhtemel Çözümleri

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Can yoldaşı kuşların birçoğu davranış sorunlarındaki artışlar nedeniyle evlerini kaybediyor. Isırma, çığlık, tüy yolma ve koku gibi sorunları ortaya çıkabilir. Isıran kuş, tüm aile fertlerini ve ulaşılabildiği herkesi terörize edebilmektedir. Sürekli çığlık atan kuş çoğu kez evden uzaklaştırmaktadır. Tüy yolan kuş kendini ciddi yaralamalara sebep olabilmektedir. Fobik kuş aniden tanıdık kişilere bile ölümcül yırtıcılar gibi davranabilmektedir.

Kuşun temel ihtiyaçları karşılanmadığında, davranış bozuklukları gelişmeye başlar. Bu ihtiyaçlar, gıda, su, barınma, uyku ve uygun sosyal etkileşimi içermektedir. Söz konusu gereksinmeler uygun bir şekilde karşılandığında, davranış sorunlarını çözmek daha kolay ya da en azından kontrol altına alınmış olacaktır.

Kafes Boyutu

Aşırı küçük kafeste yaşayanı kuşlarla stres ortak bir sorundur. Diğer yandan büyük kafeslerde ciddi bir maliyettir. İdeali kafesin 3 yılda bir yenilenmesidir. Büyük kuşlar için en az kafes büyüklüğü; genişliği, derinliği, ve yüksekliği kuşun kanat açıklığının 1-1/2 katı olmalıdır. Bu kuşun hareket etmesi,  gerinmesi ya da taşınması esnasında kafes tellerinin kanat veya kuyruk tüylerinin zarar vermemesi için boş alan oluşması demektir.

Kafes Konumu

Kafes konumu kritik olabilir. Bazı kuşlar çok sokulgan tabiatlı olduklarından mümkün olduğu kadar aile etkinliği içinde bulunmayı severler. Kimi kuşlar sinirli tabiatlı olduklarından sessiz bir ortam ararlar. Ama sosyal etkileşim için insanlar rahat bırakmazlar. Kafesin Bir tarafı duvara yerleştirilmesi veya kafes içinde saklanacağı yer sağlayarak kuşun dinlenmesi mümkün olduğu gibi, stresi ve/ veya  saldırganlığı minimize edilmiş olur.  Kuş kafesinin bir pencere önünde kalıcı olarak konuşlanması düşmanlarınca tedirgin edebileceğinden önerilmez.

Kafes Yüksekliği

En uygun kafes yüksekliği göz seviyesinin biraz altında olmalıdır. Zemine veya zemine yakın kafes yerleştirilmemeli; bu özellikle nevrotik kuşlarda ciddi bir tedirginliğe neden olabilir. Kuş eğer zemin seviyesindeyse muhtemel düşmanlarına karşı her zaman tetikte beklemektedir. Bu da kuşun sürekli huzursuz olmasına yol açmaktadır.

Yükseklik ve Omuzda Taşıma

Papağanların özellikle omuz üzerinde oturmaya izin verilmemelidir. Omuz üzerinde konan kuşlar insanın gözleri, kulakları, burunu ve dudaklarında kolayca ciddi yaralanmalara neden olabilmektedir. Hayvan bazen  gagalama,ısırma gibi kasıtlı olarak bazense istemeden  düşmemek için bir şeye tutunmak amaçlı  zarar vermektedir. Her halükarda, gerek taşıyan gerekse  hayvan bu durumdan etkilenmektedir.

Can Sıkıntısı

Kuş kafeste kendini oyalayacak bir şey bulamazsa bu davranış problemlerinin önemli  bir faktörüdür. Eğer evde günde 8-10 saat süresince kimse bulunmuyorsa kuşun enerjisini harcaması için careler bulunmalıdır. Doğada bir kuşun arkadaşı ve sürü ile arasında etkileşim kurmaya, yiyecek arama, yeme ve kendine bakım yapması, tehlikelerden korunması epey zamanını almaktadır. Kuşa yeni bir eğlence sağlamak için oyuncaklar düzenli olarak birkaç gün bir ya da haftalık rotasyonla kafesine yerleştirilmelidir. Bir kısım yemler oyuncaklar içine gizlenebilir ve güvenli bir şekilde kafese asılır ya da kuş yemeden önce kırmak için gereken büyük parçalar halinde verilebilir. Papağanlar akıllı kuşlar olduklarından onların merakını tahrik ve enerji harcamaları için bazı metodlar uygulanmalıdır.

Uyku Yoksunluğu

Kuşların birçoğunun kökeni tropiktir. O bölgede yıl boyunca normalde 10-12 saat gecedir. Erişkin papağanlar her gece 10-12 saat uyumaya ihtiyaçları bulunmaktadır. Uyuması için en uygunu sessiz, karanlık bir odaya papağanın taşınmasıyla sağlanır. Sabahleyin, ilişki kurabilmesi için insanlar nerede, işe kuş o odaya geri götürülmelidir. Örneğin küçük bir’ kafes uyuyacağı mekanda ve asıl  kafeste yaşadığı odada bırakılır.

Özetle

        Tüm evcil hayvanların davranışları normaldir. Ancak evcil hayvanların yaşamı insanlar için sorun haline gelebilir. Havlamak ve kazmak normal köpek davranışıdır. Kediler doğal olarak tırmalama, çizme ve yüksek yerlere tırmanmaya meyillidirler. Papağanlar normalde bir şeyleri çiğnerler. Bu davranışlar yanlış zaman ve yerde meydana geldiğinde sahibi için bir sorun olarak algılanmaktadır. Pet eve girdiği ilk andan itibaren insanlar uygun davranış ve kurallar koymak isterler. Uygun, sabırlı, düzenli ve tavizsiz iyi ayarlanmış bir eğitim ile sağlıklı, mutlu insan -kuş ilişkisi oluşturmak mümkündür.