Buğdayda Gündem Sarı Pas
Sarı pas dünyanın bir numaralı kültür bitkisi olan buğdayda, ciddi üretim kayıplarına yol açan mantari bir hastalıktır.
Menemen’deki Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE), Dünya’daki 5 önemli merkezden biri haline getirilirken, %50 verim kaybına neden olabilen sarı pasa karşı dayanıklı buğday çeşitlerinin geliştirilmesi konusunda fikir alış verişi yapmak amacıyla 40 ülkeden 200 bilim adamı İzmir’de buluşuyor.
ETAE, DÜNYA’DAKİ 5 MERKEZDEN BİRİ OLDU
Türk tarımının gelişmesi için yıllardır yaptığı bilimsel çalışmalarla ön plana çıkan, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı İzmir-Menemen’deki Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE), ABD, Kanada, Fransa ve Danimarka ile birlikte dünyada sarı pasa karşı mücadele için oluşturulan 5 merkezden biri haline getirildi. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın Kuru Tarım Alanları Uluslararası Tarımsal Araştırma Merkezi ICARDA ile birlikte kurduğu merkez, Kuzey Afrika’dan Batı ve Orta Asya’ya kadar geniş bir alana hizmet verecek.
200 BİLİM İNSANI İZMİR’DE BULUŞUYOR.
2. Uluslararası Buğday Sarı Pas Sempozyumu, 28-30 Nisan tarihlerinde Hilton Otelinde düzenlenecek ve sarı pas konusunda uluslararası üne sahip 40 ülkeden 200 bilim adamı, sarı pasın dünyadaki durumu ve dayanıklı buğday çeşitlerinin geliştirilmesi konusunda fikir alış verişinde bulunacak. Sempozyumun sonuç raporu, tüm dünyaya yayınlanarak ülkelerin ortak mücadelesinin temelini oluşturacak. Konuklar arasında tarım alanında Nobel kazanan tek isim olan ünlü buğday araştırmacısı Norman Borlaug’un kızı Jeanny Borlaug da yer alacak. Sempozyumda sarı pasın dünyadaki mevcut durumu, önümüzdeki yıllarda olması muhtemel gelişmeler, buğdayda sarı pasa dayanıklılık ile ilgili yapılan son bilimsel çalışmaların dünya bilimsel arenasına sunumu, değişik ülkelerde sarı pasa dayanıklı çeşitlerin tohumluk üretimleri ve bunların üreticiler tarafından kullanım durumu, sarı pasın zararlarına karşı güçlerin birleştirilmesi için kurumlar ve ülkeler arası işbirliklerinin geliştirilmesi gibi konular ele alınacak.
16 BİN ÇEŞİT BUĞDAY ÜZERİNDE İNCELEME
İzmir-Menemen’deki Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü içinde kurulan Bölgesel Tahıl Pas Hastalıkları Araştırma Merkezi, sarı pasa karşı dayanaklı buğday çeşitleri geliştirmek üzere 16 bin farklı buğday türü üzerinde incelemelerine başladı. Kuzey Afrika’dan, Asya’ya kadar çok geniş bir alandan sorumlu olan merkez, yapacağı çalışmalar sayesinde, buğdayda verim ve kalitenin düşmesine neden olan sarı pasa karşı en dayanıklı buğday çeşitlerini bulacak. Dayanaklı çeşitler, hem ülkemizdeki hem de merkezin sorumluluk bölgesindeki buğdayı pas hastalıklarından koruyacak.
NOTLAR
1) Buğdayın en büyük düşmanı olan sarı pas, bitkiyi zayıflatıp daneyi buruşturarak büyümesine engel oluyor. Bölgeden bölgeye, ülkeden ülkeye sınır tanımaması nedeniyle “Pasaportu olmayan hastalık” olarak anılan sarı pas, rüzgar ile taşınıyor ve zaman zaman kıtalararası yayılmalar gösterebiliyor. Ülkemizde 1991 ve 1994 yıllarında yayılım gösterdi ve 100 milyon dolara yakın zarar verdi. 2010’da ise Türkiye’de Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ve komşu ülkelerde milyon dolarlara varan ürün kaybına neden oldu
CWANA bölgesi olarak nitelenen Kuzey Afrika – Batı ve Orta Asya’da çok önemli kayıplara sebep oldu. Türkiye’nin de içinde bulunduğu bu bölgede buğday en temel gıda kaynağı. 2010 yılında Türkiye’de % 10 ürün kaybına neden olan sarı pas, Özbekistan ve Fas’ta %30, Suriye ve Etopya’da %50’lik ürün kaybı yarattı. İran, Hindistan, Pakistan ve Özbekistan ise sarı pasın en fazla zarar verdiği ülkeler arasında yer alıyor.
Sarı pas rüzgarla ve çok kısa sürede yayılıyor. Daha önceleri serin iklimi sevdiği bilinen bu hastalığın son dönemde daha ılıman bölgelerde de etkili olduğu saptandı. Hastalığın değişen bu yapısı, şu anda ülkemiz için de büyük tehdit oluşturmaya başladı
Dünya buğday üretiminin 2014 yılında %8’lik artışla 708 milyon tona ulaşması bekleniyor. Üretimin üçte ikisi gıda olarak, üçte biri yem üretiminde ve endüstriyel ürünlerde kullanılıyor. Uluslararası ticarete konu olan buğday miktarı 200 milyon ton civarında. En büyük ihracatçılar Avrupa Birliği ülkeleri, ABD, Avustralya, Kanada, Kazakistan, Rusya ve Ukrayna.
90 ülkede 2,5 milyar insan için buğday, en önemli kalori kaynağı durumunda. (Bu insanların büyük bölümü günde 2 dolar ve altında bir gelire sahip). Üretim ve tüketimde hassas bir denge var. Üretim fazlası ve stoklar gıda güvenliği için yeterli değil. Asıl endişe verici olan ise dünyada ekim yapılabilir alanların sınırına gelinmiş olması. Üstelik son 30 yıldır hektar başına verimde de önemli bir artış olmuyor.
Türkiye’nin 2013 üretimi 22 milyon ton. Yıllık üretim ortalama 20 milyon ton civarında gerçekleşiyor. Bu duruma göre Türkiye, dünya buğday üretiminde % 3,3’lük bir paya sahip. Türkiye’ye çok özel durumlar hariç kendi ürettiği buğday yetiyor.
Türkiye, başta sarı pas olmak üzere önemli buğday hastalık ve zararlıları ile mücadelede iyi durumda olmakla birlikte üretimin iklime bağımlılığı sürüyor.
