Coccidiosis Aşılamasında Kritik Kontrol Noktaları
Çeviri: Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Coccidiodisden korunmanın etkili bir yolu da kuluçkahanede aşılamaktır. Bu sadece kuluçkahanede ve çiftlikte kritik noktaları dikkate alındığında iyi sonuç verir.
Kanatlı coccidiosisine karşı aşılama broiler, hindi ve yumurtacı damızlıklar, yerde yetiştirilen ticari yumurtacı sürülerinde uygulanmaktadır. Geleneksel broiler işlemlerinde, özellikle rotasyon programda anti-coccidial duyarlılığını restore etmek amacıyla coccidiosis aşılamaları hızla yaygınlaşmaktadır. Ne olursa olsun coccidiosis aşısı uygulamasında bağı-şıklık oluşturma başarı düzeyi, kimi kritik faktörlerin titizlikle kaale alınması belirleyecektir.
Pozitif Bağışıklık(Aktif Bağışıklık1)
Aşı ile verilen Eimeria parazitleri, bağırsak hücrelerini enfekte eder ve bağırsak içindeki hayat siklusu devam eder. Sporsuz oocystler, türe bağlı olarak 5-7 gün içinde dışarı atılırlar. Uygun çevresel koşullar göz önü-ne alındığında, dış ortamda sporlanırlar. Sporlanmış oocyst yeniden alın-dıktandan sonra enfeksiyon ve başka döngü başlar. Bağışıklık geliştirme oocytlerin atılma başarısı ile ilişkilidir. Türlere göre değişmekle beraber, 2-3 enfeksiyon; atılımı – tekrar alınma – yeniden enfeksiyon – atılım döngü- sü koruyucu bağışıklık kazanmak için gereklidir.
Uygulama yöntemi ne olursa olsun, aşılama ve müteakiben bağışıklığın gelişimi şeklinde, iki farklı alana ayrılabilir:
1.Aşı uygulaması; mümkün olduğunca aşının tüm sürünün alımını sağlamak,
2.Aşılama sonrası yönetimi ; sporlanma için uygun çevre koşullarının sağlanması ve sporlanmış oocystlerin hayvanın yeniden alması gerçekleşir.
Aşı uygulaması
Tüm dünyada yaygın olduğu üzere günlük civcivlere kuluçkahanede uygulanır. Kuluçkahane ile ilgili kritik faktörler şekil.1 özetlenmiştir.
Kuluçkahanede Soğuk Zincir ve Soğuk Depolama
1. Soğuk Zincir
Başarılı bir aşılamanın ilk adımı, uygun bir aşının kullanılmasıdır. Söz konusu, son kullanma tarihinden önce kullanılan, dondurulmamış ve yüksek ısıya maruz kalmamış bir aşı olmasıdır.
Soğuk zincir, bayiden başlayarak aşının uygulamasına kadar 20-8° C arasındaki sıcaklıkta muhafazası demektir.
2. Aşının Hazırlanması
Aşı hazırlanmasında ana kural prospektüsüne uyulmasıdır. Bu durum, başarılı aşılama için olmazsa olmazdır.
3. Ekipman ve uygulama
Kullanılan ekipman her zaman temiz, iyi korunmalı ve bakılmalı, mükemmel çalışır durumda olmalıdır. Önerilen miktarda aşının verilebilmesi için düzenli olarak kalibrasyonu kontrol edilmelidir.
Ekipman kullanımı sonrası uygun temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri titizlikle takip edilmelidir. Kirli ekipmanın kontaminasyon kaynağı olduğu akıldan çıkarılmamalı ve / veya önemli ölçüde eşit bir uygulama oranını olumsuz yönde etkileyecekdir.
4. Aşı uygulama değerlendirilmesi
Fiilen civcivlerin aşı alımını kontrol etmek için zorunlu prosedürler yerine getirilmelidir. Aşıya uygun bir boya eklemesi aslında rastgele yapılacak kontrolle cicvcivlerinaşı alıp almadıkları boyalı dili görerek mümkün olacaktır(Resim.1).
Resim.1. Aşıyı alan civcivin dili boyanır.
Aşılama sonrası sevk ve idare (Şekil.2)
5. Kümes Hazırlama
Civcivler gelmeden kümes damızlık işletmesininin tavsiyeleri de göz önüne alınarak hazırlanmalıdır.
Özellikle yeterli yemlik ve suluk alanı, ısı, havalandırma ve gerekli biyogüvenlik önlemlerine itina edilmelidir.
6. Sürü yoğunluğu
Sürü oğunluğu kümes hazırlığının teknik bir parçası olmasına rağmen gereken özel dikkatte o kadar önemlidir.
Bağışıklığın gelişimi atılan oocystlerin sporlanmasına ve yeniden yenmesi bağlı olduğundan, sürü yoğunluğu gerçekleşecek sporlanma ortamını yaratmada önemli bir rol oynar. Ayrıca civcivlerin iç içe olmaları sporlanmış oocystleri yemeleri için fırsat yaratmaktadır.
7. Altlık nemi
Altlığın üst 5-10 mm de ideal nem seviyesi % 25-35 arasında olmalıdır. Civcivlerin dışkıları ile saçtığı oocystlerin sporlanabilmeleri için bu nem mutlaka gereklidir. Altlık nemi taşınabilir ahşap bir nem ölçer ile kolayca ölçülebilir.
Sürü yoğunluğu altlığın nemi kontrol olarak
•Eğer altlık çok kuru ise sürü yoğunlunu artırmak,
•Altlık çok ıslak ise sürü yoğunluğunu düşürmek,
8. Oocyst atılımının takibi
Oocyst saçılımı dışkı örneklerinin laboratuarda incelenmesiyle ölçülebilir. Altlıksız dışkı örnekleri aşı sonrası belirli aralıklarla alınmalıdır.
•Civcivlerin aşılama sonrası 7., 14., 21., 28. günler de,
•Hindi palazlarında aşılama sonrası 6., 13.,20., 27. günler de,
İlk sayım pozitif olmalıdır. Bu kuluçkahanede yapılan aşı uygulamasının etkinliğinin çok iyi bir göstergesidir.
İkinci sayımda önemli bir artış görülmesi gerekir. Bu saçılan oocytlerin sporlandğının ve oocystlerin yeniden yendiğinini bir göstergesi olarak kabuledilmektedir.
(*):Kobus van Heerden (2014): Critical control points for coccidiosis vaccination. World Poultry –Special Edition- Managing Coccidiosis, 16-17 özetlenerek çevrilmiştir.
Önerilen Kaynaklar
1.Demirözü, K.(1981): Tavukların Necrotic Enteritisi. Pendik Vet. Mik. Enst. Derg. XIII(2)31-37.
2.Onar, E.ve Demirözü, K.(1986): Tavukların Bitmeyen Derdi:Coccidiosis? İstanbul.
3.Onar, E. ve Demirözü, K.(1987): Coccidiosis’den Korunmada Sağlık Önlemeleri, Dezenfeksiyon ve İzolasyon Tek Başına Yeterli mi? Çiftlik Dergisi,35:47-50.
4.Demirözü, K.ve Onar, E.(1987): Ülkemizde Kullanılan Anticoccidialler. Çiftlik Dergisi,39:52-54.
5.Demirözü, K.(1987): Shuttle Programı. Çiftlik Dergisi,39:55-56.
6.Demirözü K.; Uyanık, F.(1989): Ionophore Koksidiostatlarla Kanatlılarda Zehirlenmeler.- (çeviri)-Çiftlik Dergisi, 62.
7.Demirözü, K.(1990): Hindilerde Salinomycin Zehirlenmesi.-İlk Rapor- Pendik Hayv.Hast. Merk. Araşt. Enst. Derg. 21(2): 57-65. 2. Tavuk Hastalıkları Sdempozyumu,20-21.Eylül.1990, Manisa.
8.Demirözü, K.(1996): Coccidiosis’te Koruma, Kontrol ve Savaş. 27-29,Kasım.1996 Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, Kümes Hayvanları Sempozyumu, Adana. 22 Sayfa.
9.Demirözü, K.(2003) :Tavuklarda coccidiosis ve immunite. Tepkim Teknik Bülten, TSH03.05/03KD.
10.Demirözü, K.(2004): Temel İmmunoloji. ISBN 975 00566-0-4, İstanbul. 2. Baskı 2005 yapıldı.
11.Demirözü, K.(2005): Çağdaş Hayvan Üretiminde Bilinçli Beslenmede Doğal Alternatifler. Çiftlik Dergisi Röpotaj.
12.Demirözü K. (2006): Sınır Tanımayan Hastalık: Avian Influenza(Kuş Gribi), ISBN 975-00566-1-2, (Bakınız ) Kanatlılarda Biyogüvenlik Kriterleri, Temizlik ve Dezenfeksiyon., İstanbul,34-54.
13.Demirözü, K.(2010): Bilinçli Beslenmede Doğal Destek Ürünler. Çiftlik Dergisi 311,58-63.
14.Demirözü, K.(2010):Probiyotikler ve Yeni Konseptler. Çiftlik Dergisi; Şubat-2010,312(38-40)
15.Demirözü, K.(2011): Broiler Piliçlerde Kimi Bağırsak Sorunları I, Çiftlik Dergisi Mart -2010 313 (52-53)
16.Demirözü, K.(2011): Broiler Piliçlerde Kimi Bağırsak Sorunları II, Çiftlik Dergisi Nisan- 2011,326 (38-39).
17.Demirözü, K.(2011) :Süs Kuşları Hastalıkları III, Güvercin Koksidiyosisi. Çiftlik Dergisi, Ağustos 2011, 330(36-37), 21.07.2011 web sitesinde yayınlandı.
18.Demirözü, K.(2013):Yumurtacı Sürülerde Enteropatojenlerle Baş Etmek Mümkün mü?https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=37426, 11.02.2013 Çiftlik Dergisi(2013) 349(40-42) yayınlandı.
19.Demirözü, K. (2014): Tavuk Bağırsağına Büyük Bir Tehdit: Coccidiosis-Çeviri-. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=68811, 23.10.2014 yayınlandı.
20.Demirözü, K. (2015): Bağırsak Sağlığı İçin Hayvansal Katkılar. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=77519 07.07.2015 tarihinde ve Çiftlik Dergisi 2015 (377) 30-31 yayınlandı.
