Pre ve Probiyotikler Hakkında Gerçekler

Pre ve Probiyotikler Hakkında Gerçekler (*)

Çeviren  Dr. Kaya DEMİRÖZÜ           

Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı     

(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Pre ve probiyotikler hakkında görüşler çoğu zaman farlıdır. Bu katkı maddelerinin işlevi hep sorgulanmaktadır. Belcika Ghent Üni-versitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Bölümü’nden Prof. Richard Ducatelle pre ve probiyotiklerin tam olarak nasıl çalışdıklarını izah etmektedir.

Hayvan yetiştirmade antibiyotik kullanımı ile ilgili olarak çok soru so-rulmasına rağmen,  pre ve probiyotik kullanımı artmıştır. Yine de pre ve probiyotikler nedir? Prof. Richard Ducatelle  bu doğal kaynaklar hakında bilgi açıklamalar yapmıştır. “Probiyotikler daima su veya yemle hayvanlara doğrudan uygulanan canlı bakterilerdir. Probiyotik denilen bu ürünler hay-van, genel olarak özellikle de bağırsak sağlığı üzerinde yararlı bir etkiye sahiptir.”

Prebiyotikler, bağırsak mikrobiotasını balans etmek için yararlı bak-terileri desteklemek  amacıyla  yeme katılan ve  sindirilemeyen maddeler- dir. Prebiyotiklerin hayvanın genel sağlığı ve özellikle bağırsak sağlığı üze-rinde olumlu bir etkisi bulunmakta ve çoğunlukla sindirilmeyen şekerlerdir. Ducatelle: “Eğer hayvanın bağırsağında yararlı bakteri yeterli düzeyde de-ğilse, sindirim sistemi ciddi bir risk altındadır. Yararlı bakterilerin çeşitli türleri mevcut olmasına rağmen en önemlisi Firmicutes grubudur. ”

 Lactobacillus

                                                                                                               Bacillus

                                                                                                           Clostiria 

Enterococus

                                                                                                Bifidobacteria

Dünyada bu gruba ait yararlı bakterilerin işlevi ile ilgili çok sayıda araştırma yapılagelmektedir. Eğer Bağırsağın alt kesiminde Firmicutes bakteri düzeyi artarsa sindirilemeyen şeker(prebiyotik) butirik asit ve propiyonik asite dönüştürülür. Bu maddeler bağırsak duvarındaki resep-törlerce sindirilir,daha sonra konak tarafından adsorbe edilir. Her iki asi-dinde hayvanların sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Böylece butirik asit ve belli bir ölçüde de propiyonik asit hayvana yararlı bakterilerle olumlu sinyaller göndermektedir.

Zararlı(patojen) Bakteriler Neden Artar?

Faydalı bakterilerin aksine, zararlı bakteriler yanlış sinyaller vermek-tedirler. Ducatelle: ” Bunlar bağırsakta yangıya  neden olurlar. Bağırsakta-ki yangı ise ishale yol açar. Zararlı bakterilere örnek olarak Enterobacteria- ceae ailesinden Salmonella ve Escherichia coli gösterilebilir.” Zararlı (pato-jen) Bakteriler Neden Artar? Ducatelle göre,İlk neden bir anda çok fazla yem tüketimidir. İkinci neden yemin protein düzeyinin yüksekliğidir. Üçün-cü ise yemdeki selüloz düzeyinin düşük olmasıdır. Selüloz yaralı bakterile-rin üremesi için gereken sindirilemeyen şeker içerir.

“Broilerlerde zararlı bakteri populasyonundaki artışın başlıca üç ne-deni yumurtacı sürülerde de önemli bir rol oynamaktadırlar. ” Optimal per- formans için  broilerlerde olduğu gibi yumurta sürülerinin yemi de  çok az selüloz içerir. Neticede rasyon mümkün olabildiğince kolay sindirilebien maddelerden oluşur. Selüloz ağırlıklı olarak ‘balast’ kabul edilirmektedir. Halihazırdaki standart broiler yemilerinde sadece % 2 ila 3  selüloz bulun-maktadır. Yumurta sürülerinin yemlerinde ise biraz daha yüksektir.

Esansiyel Butirik Asit

Yakın zamana kadar yemdeki selülozun  aslında sadece ‘balast’ oldu-ğunu görüşü hakimdi. Ancak, selülozun hayvanın sağlığı ile ilgili önemli bir rol oynadığının farkına varılmıştır. Eğer Firmicutes bakteri populasyonu ye-terliyse selülozda bulunan şekerlerden butirik asit ve propiyonik asit üre-tirler. Ducatelle: “Bağırsak duvarında butirik asite tepki  olarak hormon salgılayan hücreler bulunur. Salgılanan bu doğal hormonlar bağırsakların gelişimi ve tokluk hissi için gereklidir.” Bu hormonlar yeteli miktarda salgı-lanmadığında, hayvan doygunluk hissetmez ve aşırı yem tüketecektir. Pro-fesöre göre broilerler fazla yem tüketmek için selekte edilmişlerdir. Sürekli aşırı yeme eğilimi broilerlerde dysbiosis ya da dysbacteriosise neden ol-maktadır.

Ducatelle göre; buna engel olmak için yeme bütirat üretimek ve do-layısıyla tokluk uyandırmak amacıyla yararlı bakteriler ilave edilmesi ge-rekmektedir. Bu uygulamanın yalnız broileler mahsusu olduğu düşünülme- sin, yumurta sürüleri için de geçerlidir. Özellikle kronik enteritis vakaların-da. Dysbiosis bağırsakta yangıya neden olur. Yangı sonuçu ishal başlar ve yumurtar gaita ile kirlenmiş olur. “

Pre Ve Probiyotiklerle Çözüm

Yemin  selüloz  içeriği arttırılarak bağırsaktaki yararlı bakteriler sti-müle edilebilir. Ducatelle: ” Broiler yeminde selüloz miktarını % 10 artır-ma, gerçeğe uygun değildir. Besin elementlerindeki yetersizlik veya den-gesizlik gelişme ve canlı ağırlık kazanımı üzerinde olumsuz etkiye neden olur. Buna rağmen soruna bir çözüm bulunmaktadır. Bu pre ve probi- yotiklerdir. Prebiyotikler sellüloz gibi hayvan tarafından sindirilmeyen şe-kerlerdir. Prebiyotiklerin yararı şekerleri işlemeleridir. Bir başka ifade ile; butirik asit ve propiyonik asidi yararlı bakteriler tarafından kullanıma  hazır hale getirmeleridir. ”

Probiyotiklerde ilke, yararlı bakterilerin doğrudan rasyona ilavesidir. Ducatelle: “En ideal probiyotik henüz elde mevcut değildir. Çünkü butirik asit ve propiyonik asit üreten bakterileri laboratuarda yeterince üretmek son derece zordur. ” Profesöre göre iki seçenek var;  rasyona doğrudan butirik asit ya da propionik asidin katılmasıdır. Piyasada bu asitlerin birçok türleri bulunmaktadır. Ducatelle,  kullanırken bir dizi uyarılar dikkat çek-mektedir. “Basit butirik ve propiyonik asit ya da toz şeklinde tuzları uygun değildir. Asitlerin sindirim sisteminin üst bölümünü geçerken   hazmedil- memeleri için kaplanarak veya gliserol formunda korunmalıdır. Aksi tak-dirde bağırsağın son bölümündeki Firmicutes bakterilere ulaşmayacaktır. ” Bu nedenle, sadece kapanmış butirik veya propiyonik asit ürünleri yahut butirik ve propionik asidin gliserol formundaki ürünleri kullanılabilir.

Butirik Asit Çok Etkin

Dünya çapında yapılan çeşitli bilimsel yayınlar, butirik asidin propi- yonik asiden daha etkin olduğu göstermektedir. Butirik asit hücrelere sin-yal göndermektedir. Kanatlı rasyona butirat bakteriler eklemek şu anda hala neredeyse imkansız, ama  gelecekte bu mümkün olacaktır. Ducatel-le:” Beş- on yıl içinde olacağını umuyorum. Bu da büyük ölçüde kanatlı sektörüne ve bu sektöre hizmet verenlere  bağlı olacaktır. Antibiyotikler dışında üretmek için teşvik ne kadar güçlü? ” Sektör hala şu anda zararlı bakterileri antibiyotiklerle baskılama  işiyle meşgul.

Kaplanmış butirik ve propiyonik asitlerden başka probiyotik olarak kullanılan bir de lactobacil bakterileri vardır. Ducatelle: ” Ancak lactobacil farklı bir etkiye sahiptir. Bu bakteriler sindirilmeyen şekerleri parçalayarak laktik asit üretirler. Laktik asit tek başına  kullanışlı değildir. Aksine, yük-sek konsantrasyonlarda  zararlı veya tehlikeli olabilir. ” Firmicutes’lerin ki-mi üyesi laktik asidi butirik aside dönüştürebilmektedir. Böylece lactobacil işe yarayabilir.”

Gent Üniversitesi Araştırması

Artık birçok farklı prebiyotik piyasada bulunmaktadır. Profesör’e göre çoğu ürünün  etki mekanizması bütünüyle bilinmemektedir ya da kısmen bilinmektedir. ” Hala birçok prebiyotiğin etki mekanizmasını tam olarak açıklayan herhangi bir araştırma bulunmamaktadır. Dolayısıyla biz, Ghent Üniversitesi’inde, şu anda bunu araştırıyoruz.” Sadece iki prebiyotiğin me-kanizması bilimsel olarak büyük ölçüde bilinmektedir. Bunlar Xylo oligo sakkaritler (XOS) ve Arabinoksilan oligo sakkaritlerdir (AXOS). İnülin me-kanizması önceden kısmen  belirlewnmiştir.

Yapılan bir  doktora çalışmasında broiler yemine % 0.5 Xylio Oligo Saccharide(XOS) ilavesi daha iyi FCR elde edildiği saptenmıştır. Ducatelle: “Bizim araştırmamız XOS lactobacilli uyardığını, bu da bütirat bakterilerini stimüle ettiğini göstermiştir.” Ducatelle göre;bu sonuç henüz çok sınırlı, di-ğer tüm prebiyotiklerin etki mekanizmasını açıklamak için daha fazla araş-tırmaya ihtiyaç bulunmaktadır. “Hala ulaşmak  için bir dünya iş var, ama gelecekte inanılmaz ölçüde hayvan refahı, hayvan sağlığı bağlamında da ugraş var. Profesöre göre, kullanabileceğiniz prebiyotikl miktarını belirle- mek hasas bir konudur. “Bu, aynı zamanda önemli çünkü gereğinden fazla önerebilinmekte. Bakteriler ince barğırsak üst bölümün olduğunda ciddi zarar görebilirler. Araştırmada kesin etki mekanizmasında doğru sonuca ulaşmak değişkenlerden dolayı bir o kadar önemlidir.

(*): Dick van Doorn World Poultry, 2016-32 (1) 6-8.

Not: Bakteri mikroskobik resimleri çevirence eklenmiştir.

Önerilen Kaynaklar

1.Demirözü,K., Yargeldi,K., Karaoğlan, Ö.(2004 ):Bir Fitobiyotik Olan Bıomın® PEP 1000’nin Broilerlerde Etkinliğinin Denenmesi. PEP Teknik Kitapcığı ,21-28 ve Doğal Seçenekler Seminerleri, Bolu-Bandırma.

2.Demirözü, K. (2004): Probiyotikler ve Yeni  Bir Konsept, Topkim, THS.04.07/08.KD.

3.Demirözü, K.(2005): Çağdaş Hayvan Üretiminde Bilinçli Beslenmede Doğal Alternatifler. Çiftlik Dergisi Röpotaj.

4.Demirözü, K.(2010):Probiyotikler ve Yeni Konseptler. Çiftlik Dergisi; Şubat-2010,312(38-40)

5.Demirözü, K.(2010): Bilinçli Beslenmede Doğal Destek Ürünler. Çiftlik Dergisi 311,58-63