Tavuk civcivi Embriyosunun Kuluçka Sırasında Gelişimi ve İki Kritik Dönem
TAVUK CİVCİVİ EMBRİYO’SUNUN KULUÇKA SIRASINDA GELİŞİMİ VE EMBRİYO ÖLÜMLERİNİN SIK GÖRÜLDÜĞÜ İKİ KRİTİK DÖNEM
Prof. Dr. F. Tahir Aksoy
Civciv embriyo ’sunun gelişim aşamaları oldukça karmaşıktır. Aşağıda uygun kuluçka koşullar altında çeşitli zamanlarda civciv embriyosunun gelişmesine ait ana değişiklikler gün gün özetlenmiştir.
Kuluçka esnasında iki tane kritik devre vardır. Birinci kritik devre, 42. saatte kalbin çalışmaya başlaması ile bunu takip eden ilk iki gün boyunca devam eder. İkinci kritik devre ise yirminci günde civcivin yumurta kabuğunu delmesi ve akciğerlerin tam olarak çalışmaya başladığı zamandır. Kuluçka süresince kuluçkalık yumurtalara uygun çevre koşullarının sağlanması esastır. Ancak bu iki kritik devrede dışarıdan yapılacak herhangi bir kötü etkinin çok sayıda embriyo ve civciv ölümlerine neden olabileceği daima hatırlanmalıdır. Yapılacak bir aşı veya ilaçlama uygulaması, makinelerde her hangi bir onarım ve tamirat gibi uygulamalar bu günlere denk getirilmemelidir.
Bir tavuk civcivinin değişik günlerde kuluçkada geçirdiği evreler aşağıda özetlenmiştir.
Birinci Gün: 16. Saat: Spinal Cord”un iki tarafında, blok benzeri somit hücreleri gelişmeye başlar. Bu hücrelerden kemikler ve kaslar gelişecektir. 18. Saat: Alimenter kanalın izleri belirir. 20. Saat: Vertebraların izleri ortaya çıkar. 21. Saat: Sinir sistemi gelişmeye başlar. 22. Saat: Baş şekillenmeye başlar. 24. Saat: Gözler şekillenmeye başlar.
İkinci Gün: 25. Saat: Kalp ve kan damarları gelişmeye başlar. 35. Saat: Kulak ve işitme organı şekillenmeye başlar. 42. Saat: Kalp atışları başlar. Embrio ve yumurta sarısı zarına ait damarların katılımı ile kan dolaşımı başlar. Bu an ile başlayan ve iki gün süren devre embriyonun yaşaması için çok özel ve kritik olan bir zaman aralığıdır. Bunu, birinci kritik devre olarak adlandırıyoruz.
Üçüncü Gün: 60. Saat: Burun belirlenir. 62. Saat: Bacaklar gelişmeye başlar.64. Saat: Kanatlar şekillenmeye başlar.
Dördüncü Gün: Dilin de gelişmeye başlaması ile bütün vücut organları tamamlanmış olur. Vasküler sistem çıplak göz ile görülebilir.
Beşinci Gün: Üreme organları farklılaşır ve cinsiyet gelişir. Kalp gerçek şeklini almaya başlar. Yumurta sarısı zarının vasküler bölgesi, yumurta sarısının 2/3″ünü kaplar. Embriyonun yüz ve burun ile ilgili bölümleri gerçek şekillerini almaya başlar.
Altıncı Gün: Gaga ve yumurta kırma dişi normal şeklini almaya başlar. Embriyonun bazı hareketlere başladığı görülür.
Yedinci Gün: Vücut gelişme hızını artırır. Organları göz ile görmek mümkündür.
Sekizinci Gün: Telek hücreleri ortaya çıkar.
Onuncu Gün: Gaga sertleşmeye başlar. Ayak parmakları ortaya çıkmaya başlar.
On birinci Gün: Abdomen duvarları ortaya çıkar ve yumurta sarısı zarı içerisinde bağırsaklar görülebilir.
On üçüncü Gün: Civciv tüyleri ortaya çıkar ve iskelet kemikleşmeye başlar.
On dördüncü Gün: Embriyo, yumurtanın uzun eksenine paralel olacak şekilde rotasyon yapar. Normal olarak baş, yumurtanın kalın ucu yönündedir.
On yedinci Gün: Baş öne doğru çevrilmiş ve gaga sağ kanadın altında bulunmaktadır. Gaga ucu, genişleyen hava kamerasının alt kenarı doğrultusundadır.
On dokuzuncu Gün: Yumurta sarısı zarı, vücut boşluğuna girmeye başlar. Zar içerisindeki yumurta sarısı civcivin kuluçkadan çıktıktan sonraki devrede bir-iki günlük besinini teşkil eder.
Yirminci Gün: Yumurta sarısı zarının vücut boşluğuna girmesi işlemi tamamlanmıştır. Embriyo, yumurta kabuğu içindeki hava kamerası hariç bütün bölgeyi işgal etmektedir. Göbek kanalı kapanmak üzeredir. Bundan sonra gaga, kendisine mahsus hareketler ile içteki yumurta kabuğu zarını deler ve hava kamerasına girer. Civciv burada yavaş yavaş ciğerlerine hava almaya başlar. İkinci olarak gaga yumurta kabuğunu deler ve dışarıdan hava alınmaya başlanır. Bu esnada civcivin akciğerleri tam olarak görev yapmaya başlar. İşte bu nokta, civciv embriyosunun hayatındaki ikinci kritik devredir.
Yirmi birinci Gün: Kabuk bir defa gaga ile delindikten sonra kuluçkadan çıkış işlemi devam eder. Civciv yumurta kırma dişinin de yardımı ile saat yelkovanın aksi istikametinde dönerek yumurta kabuğunu çember şeklinde keser. Embriyonun yumurta içindeki pozisyonu doğru ise bu kesilen yer yumurtanın kalın ucuna yakındır. Yumurta kabuğunun delinmesi ile civciv ‘in kuluçkadan çıkması arasında on beş veya yirmi saatlik bir zaman aralığına gerek vardır.
Şu halde kısaca tekrarlanırsa, kuluçka esnasında iki tane kritik devre vardır. Birinci kritik devre, 42. saatte kalbin çalışmaya başlaması ile bunu takip eden ilk iki gün boyunca devam eder. İkinci kritik devre, yirminci günde civcivin yumurta kabuğunu delmesi ve ciğerlerin tam olarak çalışmaya başladığı andır. Bu kritik devrelerde dışarıdan yapılacak herhangi bir kötü etki kolayca ölümlere neden olabileceğinden dikkat edilmelidir.
Not: Bu makale ile ilgili kaynaklar listesi yazardan istenebilir.
