Tavuk Tüyünün Farklı Alanlarda Değerlendirilmesi

Fatma Yenilmez ¹*, Ladine Çelik ²

¹ Çukurova Üniversitesi, Tufanbeyli Meslek Yüksek Okulu, Adana, fyenilmez@cu.edu.tr
² Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, 01330 Adana

Özet

Dünya nüfusunun hızla artmasıyla birlikte artan çevre sorunlarına yeni bir çözüm sunabilmek, doğanın korunmasına ve ekonomiye katkıda bulunabilmek amacıyla tavuk tüyünü farklı alanlarda kullanma çalışmaları son yıllarda önem kazanmıştır.

Türkiye’de 2019 yılı itibariyle 1.207.088.021 adet tavuk kesimi yapılmış olup bir tavuğun %4,5-5’inin tüy olduğu düşünülecek olursa yaklaşık 143 bin ton tavuk tüyü açığa çıkmaktadır. Bu tüylerin bir kısmı inşaat malzemelesi, uçak kanadı ve gövdesi yapımında, emici ve plastik malzemelerde, hidrojen depolamada, yapay insan derisi oluşturulmasında, hayvan yemi yapımında ve biyogaz üretimi gibi değişik alanlarda değerlendirilirken geri kalan kısmı çöpe atılmakta ve çevre kirliliğine yol açmaktadır.  Yıllık üretim miktarları göz önüne alındığında ve kullanım alanlarının genişliğine bakıldığında, %91 gibi yüksek keratin içeriğine sahip değerli bir organik materyal olan tavuk tüyünün atık olmaktan kurtarılıp sürdürülebilir kaynak olarak değerlendirilmesi günümüzde kaçınılmaz hale gelmiştir.

Anahtar kelimeler: Tavuk tüyü, atık, kullanım alanları

Giriş

Gün geçtikçe artan dünya nüfusunun hayvansal protein ihtiyacını karşılayabilmek için hayvancılığın da nüfusa orantılı olarak gelişmesi zorunlu hale gelmiştir. Hayvansal protein açığını kapatmada büyük bir öneme sahip olan tavukçuluk; hızlı gelişimi, ekonomik oluşu ve entegrasyondaki hızlı ilerlemeler sonucu hayvansal üretimde birinci sırayı almıştır. Ancak bu durum çevre kirliliği açısından bir takım sorunları da beraberinde getirmiştir. Böylece tavuk eti üretimi sırasında ortaya çıkan atıkların değerlendirilerek ekonomiye kazandırılması konusunda yeni arayışlar başlamış, tavuk atıkları arasında önemli bir yeri olan tavuk tüyünün farklı alanlarda kullanılması ile ilgili çalışmalar son zamanlarda önem kazanmıştır.

Tavuk tüyü canlı hayvan ağırlığının (2.5 kg) %4,5-5’ini oluşturduğundan (Türkoğlu ve ark., 2009), kesimhanede ortaya çıkan atıklar içerisindeki payı ile oldukça büyük öneme sahiptir.  Ülkemizde kanatlı eti üretimi sırasında yıllık yaklaşık 143 bin ton tavuk tüyü açığa çıkmaktadır. Tavuk tüyünün de içinde bulunduğu atıkların yakılması hava kirliliğine, gömülmesi toprak kirliliğine ve çöpe atılması ise insan sağlığını tehdit eden değişik haşere ve mikroorganizmaların gelişmesine neden olmaktadır. Tavuk tüyünü atık konumundan çıkarıp değişik yöntemlerle işleyerek doğal kaynak olarak kullanmak ülke ve dünya ekonomisine artı katkı sağlayacaktır. 

Tavuk tüyleri yaklaşık %91 protein (keratin), %1 yağ ve %8 su içerir. Tavuk tüyü aminoasitlerinin dizilişi diğer bilinen tüylerle benzerdir ve doğada yüksek oranda hidrofobik kısmen de higroskopik olarak bulunur (Saravanan, 2012). Keratin yapısında büyük miktarda sistin, glisin, prolin ve serin bulunmakla birlikte, histidin, lizin veya metiyonin içermez (Schmidt, 1998).  İçeriğinde %47,83 karbon bulunan tavuk tüyünün %91 gibi oldukça büyük kısmını keratin proteini oluşturduğundan dolayı tavuk tüyü lifleri delikli ve güçlü bir yapıya sahiptir (Miller, 2007). Keratin yapıda olmasından dolayı yüne benzer ve selülozik liflerden 6-8 kat daha sağlamdır. Bazı özel uygulama alanlarında doğal liflere kıyasla daha üstün özelliklere sahiptir. Liflerin ince olması temas yüzeyinin de daha geniş olmasını sağlar. Islak ortamda bozulmaya karşı direnci daha fazladır, suya doymuş halde bile hacmini koruma eğilimindedir. Kristal yapısından dolayı kararlı ve dayanıklıdır, bu özellikler kullanım alanlarının genişlemesine ve pahalı liflere daha ucuz alternatif oluşturmasına neden olmaktadır (Uzun, 2010). Doğal kaynakların tükenmeye başladığı dünyamızda, mevcut kaynaklardan azami derecede faydalanabilmek için gerekli çalışmaların yapılması şarttır.

Tavuk Tüyünün Kullanım Alanları

1. Kompozit Malzeme Yapımında ve İnşaat Alanında Kullanımı

Kompozit malzeme, iki veya daha fazla malzemenin makro düzeyde birleşmesiyle meydana gelen ve kendisini oluşturan malzemelerden farklı özelliklere sahip bileşik malzemedir (Yıldızhan, 2008). Tarımsal kaynaklardan elde edilen kısa liflere dayalı kompozitlerin üretimi son zamanlarda gelişme göstermiştir. Bu lifler inorganik liflere göre daha düşük yoğunlukta, çevre ile dost ve elde edilmesi kolay liflerdir. Tavuk tüyü lifleri bu doğal liflerden biridir ve onları eşsiz yapan moleküler ve morfolojik yapılarıdır. Ağırlığının yarısı tüy lifi ve yarısı telekten oluşan tavuk tüyü; yüksek oranda keratin içeren, birçok mikro kristallerden oluşan, mekanik darbelere ve sıcaklığa karşı dayanıklı, içi boş ve sert yapılı bir proteindir (Schmidt ve Barone, 2004; Seyhan, 2013).

Tüyleri oluşturan aminoasitler disülfit veya hidrojen bağlarıyla çapraz bağlar oluşturma eğilimindedir. Karbonizasyon (piroliz) işlemi ile çapraz bağlar oluşacak ve böylece daha sert, daha gözenekli ve daha güçlü bir yapı kazanacak,  ısıya ve sese karşı da yalıtım özelliği artacaktır.  Nihai üründe elde edilen karbon miktarının oranına ve gözenek yapısına göre çok uygun bir takviye elemanına dönüşebilme potansiyeline sahiptir. En iyi işleme yöntemi;  tüylerin arzu edilen orijinal moleküler özelliklerini bozmadan, içerisine ürünler ekleyerek makroskobik ve mikroskobik morfolojisini değiştirmektir. Böylece polimer matriks kompozitler için dolgu malzemesi olarak kullanılabilmektedir. Bu özelliklerinden faydalanılarak hem kendi başına yalıtım malzemesi olarak, hem de betonun içine katılarak çekme dayanımına dayalı kiriş, taban ve tavan gibi yapının çeşitli yerlerinde, polimer kompozitlerin yapısında, hibrit kompozit üretiminde, ağır tahtaların yoğunluğunu azaltmada ve kullanılmış kontrol filmlerinin geri dönüşümünü sağlamada kullanılabilmektedir (Schmidt ve Barone, 2004; Canpolat, 2007; Seyhan, 2013; Bansal ve Singh, 2016).

 İşlenmemiş ya da pirolize edilmiş tavuk tüyü, sadece ucuz dolgu malzemesi değil, aynı zamanda kompozitleri güçlendirici bir malzemedir. Hazırlanan kompozitler hafif ağırlıkta lastiksi polimer uygulamalarda kullanılabilir. İsteğe göre yapılabilir özellikteki kompozitler, lif miktarı ayarlanarak mükemmel olabilir. Tavuk tüyü lifinin termal dengesinin geliştirilmesine bağlı olarak, lifin işleme esnasındaki yıkımından endişelenmeden termoplastik güçlendirici tavuk tüyü lifinin hazırlanmasında sıvı kalıplama tekniği uygulanabilir (Senoz ve Ark., 2013). MDF içerisine tavuk tüyü lifi ilave edilmesi ile sertlik ve dayanma gücünde artış gözlenirken; keratinin hidrofobik özelliğinden dolayı su emme gücünde önemli bir düşme gözlenmiştir (Winandy ve ark., 2003). 

Dayanaklığın artırılması için beton içerisine tavuk tüyünün %10 düzeyinde karıştırılabileceği (Acda, 2010), kompozit içerisine katılacak keratin liflerinin %2’den az olmamak üzere kompozitin yoğunluğunun artırılmaması gerektiği belirtilmektedir (Barone ve Schmidt, 2005).  Barone ve ark. (2005) keratinin yüksek yoğunlukta bulunmasının polietilenin sertliğini artırdığı, gerilme-kırılma direncini düşürdüğünü belirlemişlerdir. 

Jiang ve ark. (2008) yaptığı bir çalışmada, fenol formaldehid reçinenin sentezinde fenol ile tüy proteinini yer değiştirmişler ve güney çamı kullanarak tüy proteini bazlı reçine ile yapıştırılmış elyaftan yapılmış tahta imal etmişlerdir. Tüy proteininin fenol-tüy tipi yapıştırıcı reçine üretimi için uygun maliyetli potansiyel bir materyal olduğunu belirlemişlerdir.

2. Tekstil Alanında ve Emici Malzemelerde Kullanımı

Araştırmacılar tavuk tüyünden son derece hafif ve esnek kumaşlar elde edilebileceğini ve insan giysisi yapımında kullanılabileceğini düşünmüşler ve bu konu üzerinde çalışmalara başlamışlardır (McGovern, 2000).  Tavuk tüyünün morfolojik ve fizyolojik özellikleri incelenmiş,  tüyde bulunan tüy sapı ve tüycüklerin morfolojik yapısının benzer olduğu, fakat fiziksel olarak protein kristallerinin yapısında farklılıklar bulunduğu gözlemlenmiştir. Birçok özellik bakımından yüne benzeyen tavuk tüyü, uzama özelliğinin az olması ile yünden farklılık göstermektedir (Reddy ve Yang, 2007)  ve küçük çaplı liflerden oluştuğundan daha geniş bir yüzey alanına sahiptir. Bu da yün ve selüloz liflere göre daha fazla emiş gücü sağlamakta, kristal yapısından dolayı da daha sağlam ve dayanıklı kılmaktadır. Kumaş dokumak için oldukça kısa lifli olduğundan polyester ve polyester iplikle ya da dokuma olmayan ama hava geçiren malzemelerle karıştırılması gerekmektedir (McGovern, 2000). Kalaoğlu (2010) yaptığı çalışmada tavuk tüylerinden yağ bileşenlerini ayırmış ve elektrospin yöntemiyle çapları 250-500 nm arasında olan lif elde etmiştir. Çevre dostu, ısıyı koruyabilen, bol ve ucuza elde edilebilen tavuk tüyü lifinin, üreticiler tarafından diğer pahalı liflere tercih edileceği ve lif endüstrisini güçlendireceği düşünülmektedir (Reddy ve Yang, 2007). 

Keratin, yapısal içine alma özelliğine sahip olduğundan, yüksek sıcaklık uygulanarak tavuk tüyünden faydalı lif ve emici ürünler elde etmek mümkündür,  bilhassa tekstil malzemeleri üretilebilir (Şenöz, 2011). Isıtma işlemine tabi tutulmuş aktive edilmiş karbon filtrelerle gaz veya sıvılardan inatçı ağır metaller gibi yabancı maddeler uzaklaştırılabilir (Choi, 2009; Martinez-Hernandez ve Velasco-Santoz,2012). Bu özeliğinden dolayı kurşun iyonlarının atık sulardan arındırılması ve petrolün su yüzeyinden temizlenmesi işlemlerinde alternatif ve umut verici bir materyal olduğu belirtilmektedir (Rosa ve ark., 2008; Koca ve Altun, 2013). El-Nagar ve ark. (2006) pamuklu dokuma üzerine tavuk tüyü uygulaması yapmışlar, uygulama sonucunda elde edilen kumaşta beyazlığın yeterli ve mukavemetin yüksek olduğunu, kumaşın boyamaya karşı daha elverişli olduğunu ve işlenmemiş örneklere göre ultraviole ışınlarını daha az geçirdiğini gözlemlemişlerdir.

Tavuk tüyünün değişik özelliklerinden faydalanılarak bebek bezi, filtre, döşemelik dolgu malzemesi, bazı medikal tekstil ürünleri, kâğıt ve özel elbise üretimi de yapılmaktadır. 

3. Plastik Malzeme Üretiminde Kullanımı

Dünya’da bilim adamları, giderek artan atık sorununa çözüm bulmak ve doğal çevreyi koruyabilmek için, atıkların bir bölümünü değerlendirerek doğayla barışık yeni ürünler elde etmeyi başarmışlardır. Tavuk tüyünden elde edilen dayanıklı ve esnek yapıya sahip olan plastik bunlardan biridir. Toprakta kolayca yok olabilen bu plastik, doğayı kirleten ve uzun süre yok olmayan petrol bazlı plastiklere iyi bir alternatif olacaktır.  Bu plastikler mobilya, plastik bardak, tabak,  saksı, diş fırçası kılları, gazoz şişeleri ve araba tamponları gibi her türlü ürün yapımında kullanılabilmektedir. %100 tavuk tüyünden üretilen, biyolojik olarak çözülebilen plastik saksılara, bitkilere yararlı olacak başka atık maddeler eklenerek bitkilerin besinlerini saksıdan almaları sağlanmaktadır. Roh ve ark. ( 2012) biobazlı plastik reçine içerisine tavuk tüyü lifi karıştırarak Begonya yetiştirmişler, sonuçta %30 düzeyinde tüy lifi ilavesi ile başarılı bir şekilde bitki yetiştirilebileceğini tespit etmişlerdir.

Kimyasallarla işlem görmüş tavuk tüyü araştırmaları sonucunda su dirençli termoplastik film geliştirilmiştir. Tüy filmlerin mekanik özellikleri diğer biyobazlı ürünlerden daha iyidir. Termoplastiklerde olduğu gibi mükemmel özelliklere sahip olan bu filmler, oldukça güçlü ve yırtılmaya karşı nişastadan veya soya fasulyesinden yapılan plastiklerden daha dayanıklıdır ve aynı zamanda su geçirmezlik özelliği de oldukça iyidir (Reddy, 2011). Tüyden elde edilen plastik diğer plastikler gibi şekillendirilebilmektedir ve özellikleri polietilen ve polipropilen plastiklere benzerlik göstermektedir. Bu da toprakta çözünebilirlik ve dayanıklılığı yüksek olan tüyden üretilmiş plastiği ambalajlamada ya da diğer uygulamalarda eşsiz kılmaktadır (Anonim, 2019a) 

4. Hidrojen Depolamada Kullanımı

Hidrojen doğada en bol bulunan ve fosil yakıtlara alternatif olacak temiz bir yakıttır. Depolanması ve taşınması zor olduğundan taşıma araçlarında sıvı ya da basınçlı gaz formunda taşınır. Araştırmacılar hidrojen gazını belirli basınç ve sıcaklıkta depolamanın düşük maliyetli yolları üzerinde çalışmaktadırlar. Üzerinde çalışılan karbon nanotüpler ve metal hidritler oldukça pahalıdır. Tüyden elde edilen keratinin nanoteknolojik alanda kullanımı oldukça umut vericidir. Nanoteknoloji alanında kullanılan grafen ya da karbon nanotüp gibi önemli nanoyapıların çok fonksiyonlu özelliklerini ortaya çıkarmak için bu protein kimyasal olarak değiştirilebilmektedir (Martinez-Hernandez ve Velasco-Santoz, 2012). Kontrollü piroliz işlemi ile lifler ısıya tabi tutulur ve ısı lifler arasında boşluklar oluşturur, yapısını güçlendirir ve daha delikli bir yapı oluşturarak yüzey alanını genişletir. Böylece gaz depolama kapasitesi artar ve işlem görmemiş liflere göre daha fazla hidrojen tutabilme özelliğine sahip olurlar (Şenöz ve Wool, 2009). Tüylerin bu delikli süngerimsi yapısı karbon nanotüpler ve metal hidritlerden daha fazla hidrojen depolayabildiği için son zamanlarda hidrojenin büyük miktarlarda depolanmasında kullanılmaktadır (Choi, 2009).

5. Sağlık Alanında Kullanımı

Özkoç ve ark. (Sabah Gazetesi, 2012), temizledikleri tavuk tüylerini, kompozitleri çözeltide karıştırma yöntemiyle eriterek özel bir lif haline getirmişler, ardından birçok yeni teknik kullanılarak insan vücuduyla oldukça güçlü iletişim kurabilen lifler ve keratin maddesi elde etmişlerdir. Yaptıkları bu çalışmayla üç boyutlu bir iyileştirici madde geliştirmişlerdir. Diğer ilaçlar sadece derinin üstünden altına doğru bir iyileştirme sağlarken, bu maddenin derinin tamamını kuşatarak zamanla gerçek deriye dönüşerek üç boyutlu bir iyileşme sağladığı bildirilmektedir. Bu maddeyle birinci ve ikinci derece yanıkların yanı sıra doku kayıplarında iyileşmenin hızlandırılması sağlanmaktadır. Aynı zamanda yaralarda en büyük sorun olan iz oluşumunu da engellemektedir. 

Tavuk tüyünden elde edilen keratin proteini çözeltisi, yaşlanma karşıtı krem, şampuan ve saç kremi gibi çeşitli amaçlar için, kemik replasmanı ve kemik grefti gibi tıbbi amaçlar için kullanılabileceği belirtilmektedir (Grupta ve ark., 2012).

6. Yem Hammaddesi Olarak Kullanımı

Yüksek oranda keratin ve güçlü disülfit bağları içeren kanatlı tüyleri sindirilebilirliğinin arttırılması için ısı ve basınç altında pişirilir ve hidrolize tüy unu adı verilen ürün elde edilir. Bu işlem ile tüylerdeki protein kısmen hidrolize olur ve bazı kimyasal bağları kırılarak yapısı değişir. Hidrolize tüy unu, gerek protein içeriğinin yüksek olması (sistein, treonin, arjinin), gerekse bitkisel protein kaynaklarının aksine selüloz ile tanen, glikosinolat, lektin ve tripsin gibi antinutrisyonel faktörleri içermediği için besi hayvanları ve tüm kanatlı hayvanlar tarafından kolay sindirilebilen yararlı bir hammadde olarak kullanılabilir (Saçaklı, 2002).

Uygun teknoloji ile elde edilen tüy unları, parlak ve açık sarı renk ile açık kahverengi arasında bir görünüşte olup kendisine özgü taze yem kokusuna sahiptir. Hidrolize tüy ununun protein içeriği %80-86 arasında olmalı, enerji düzeyi 3000kcal/kg altında olmamalı, ham selüloz düzeyi %2’den fazla olmamalıdır (Aslantaş, 2004).

Tüy unu temel bir rasyonda soya unu yerine %2-5 oranında kullanılabilmektedir. Tüy ununda büyümeyi teşvik eden ve henüz bilinmeyen büyütme faktörü vardır. Protein ve aminoasitlerce elverişli bir rasyona %2-4 oranında tüy unu katılırsa hayvanlarda belirgin bir gelişme görülmektedir (Demirulus ve Aydın, 1996). Yüksek oranda sindirilebilir protein içeren tüy unu tek midelilerin rasyonlarında kullanılabilir. Hidrolize tüy ununun %8’e kadar olan miktarları dişi broiler diyetlerinde (Carneiro ve ark., 2009) ve diğer protein kaynaklarıyla birlikte broiler rasyonlarında başarı ile kullanılabilir. Ancak en uygun düzey %3-4 civarında önerilmektedir (Akyıldız, 1983). Domuzlarda rasyondaki tüy unu miktarının artırılması dışkıyla N atılımını arttırıp, P atılımı azalttığından büyütme ve bitirme rasyonlarına %8 oranında ilave edilebilir (Heugten, 2002). Ruminant karma yemlerinde lizin ve metionin gereksinimi karşılandığı takdirde kullanılabilir (Chandler, 2013). Yapılan araştırmalar; rasyona tüy unu eklenmesinin, broiler ve domuzlarda yağ yüzdesini artırabileceğini, ruminantlar için önemli by-pass protein kaynağı olarak kullanılabileceğini ve su ürünleri için ekonomik bir protein kaynağı olarak değerlendirilebileceğini göstermiştir (Anonim, 2019b). 

7. Biyoenerji Üretiminde Kullanımı

Son yıllarda biyoyakıtlar içerisinde sıkça adı geçen biyogaz; tarımsal atıklar, orman atıkları, ev atıkları ve hayvansal atıklar (hayvan gübresi, kesimhane atıkları vb.) gibi organik maddelerin, üç aşamadan oluşan anaerobik (havasız) fermantasyonu sonucu açığa çıkan, renksiz, kokusuz, havadan hafif, havaya karşı yoğunluk oranı 0,83 ve oktan sayısı 110 olan, parlak mavi alevle yanan  ve bileşiminde %54-80 metan (CH4), %20-46 karbondioksit (CO2), %2 hidrojen (H2) ve %2 hidrojen sülfür (H2S) bulunan bir gaz karışımıdır (Bayrakçeken, 1997; Bukvic ve ark., 2002). 

Araştırmacılar kesimhane atıklarından elde edilen (baş, ayak, tüy, kan, yenmeyen iç organlar ve atılan yağlar) tüy unundaki %12 oranında bulunan yağa dikkat çekerek, biyoyakıt üretimi için alternatif hammadde olarak kullanılabileceğini düşünmüşler. Kaynar su ile tüy ununun yağını çıkararak biyodizel üretmişler, aynı zamanda üretim esnasında yüksek kalitede hayvan yemi ve daha iyi nitrojen kaynaklı gübre de elde etmişlerdir (Anonim, 2019c). 

8. Diğer Alanlarda Kullanımı

Su ürünlerinin muhafazasında bitkisel ve hayvansal kaynaklı yenilebilir protein filmlerinden faydalanılmaktadır. Bu amaçla tavuk tüyü keratini kullanımı ile hem işletme atıkları değerlendirilmiş olmakta hem de plastik bazlı ambalajların neden olduğu atık sorunu ve kanserojen riski azalmaktadır. Su ürünlerinin doğal yapısı yine doğal kaynaklardan elde edilen yenilebilir filmler sayesinde korunmakta ve daha güvenli ürünlerin geliştirilmesi mümkün olmaktadır (Dursun ve Erkan, 2009).

Tavuk tüyü lifinin hava filtrasyonu uygulamalarında kullanılabilmesi için ucuz ve ağırlık bakımından avantajlı olması gerekmektedir. Tüy keratini iyonik sıvı içerisinde iyice eritilerek indirgenmektedir. %100 tavuk tüyü keratininden yüksek yapışma özelliğine sahip lifler üretilemediğinden, indirgenmiş tüy keratini ve selüloz, mekanik özellikleri yok edilmiş ipek, pamuk ve polyester lifler ile karıştırılarak üretilmektedir. Kimyasal açıdan iyileştirilmiş çapraz bağlar, liflerin mekanik özelliklerini ve suya karşı dayanıklılığını geliştirmekte, birçok lifli uygulamalara uygun hale getirmektedir (Fan, 2008).

George ve ark. (2003) erozyon kontrolünde kullanmak üzere, içerisinde hindi tüyü bulunan kauçuk hammaddesiyle bağlanmış kumaşlar üretmişlerdir. Kumaşların topraktaki pH, nitrojen ve fosfordan önemli derecede etkilenmediği, deneme sonunda toprakta tamamen çürüdüğü,  toprak nemini arttırdığı, doğal çevrenin ekolojik olarak başarıyla yenilenmesinde önemli rol oynayan toprak sıkışmasını azalttığı gözlenmiştir. George ve ark., (2004) hindi tüyü lifi ve yer fıstığı kabuğu lifi ile kumaş yapılabilirliğini araştırmışlar ve elde edilen kumaşların ticari erozyon kontrol kumaşları ile karşılaştırılabilir özellikte olduğu saptanmıştır.

Kesimhanede çıkan tüyler uygun çözeltilerde yıkanıp, ağartılıp kurutulduktan sonra yastık, yorgan, yatak, minder, uyku tulumu, olta, çeşitli süs eşyaları ve oyuncak yapımında kullanılabildiği gibi çürüdüklerinde yapılarındaki azotu tamamen toprağa bıraktıklarından gübre olarak ve toprakta çözünebilen, biyoyıkılabilirliği yüksek yabancı ot kontrol filmleri yapılarak tarımda kullanılabilmektedir (Schmidt ve Barone, 2004; Anonim, 2019d). Bunun dışında havacılık ve uzay sanayinde hava yastıkları yapımında, katalizör olarak, kiriş onarımında ve bataryalarda kullanım alanı bulmaktadır (Miller, 2007).

Sonuç

Bilindiği gibi ülkemizde en hızlı gelişen sektörlerden biri kanatlı sektörüdür. Bu sektörde açığa çıkan yaklaşık 143 bin ton tavuk tüyünün önemli bir kısmı atık madde olarak çevre kirliliğine yol açmaktadır. Açığa çıkan tavuk tüyünün sürdürülebilir kaynak olarak değerlendirilme yollarının incelendiği çalışmada; inşaat alanında (yalıtım ve kaplama malzemesi olarak), emici (endüstriyel atık sularında bulunan fenolün emilmesi, hidrojen depolama) ve plastik malzemelerde (otomotiv sektörü, bilgisayar devresi ve organik saksı vb.), sağlıkta (yapay insan derisi oluşturulması), hayvan yemi yapımında (hidrolize tüy unu) ve enerji üretiminde (biyogaz) kullanım olanağı bulduğu görülmektedir. 

Not: Kaynaklara yazarlardan ulaşılabilir.