Türk Tavukçuluk Tarihimizden Kesitler

YUMURTACILARIN BÜYÜK MÜCADELESİ

Erkan KONURALP

(Fotograflar Çiftlik Dergisi arşivinden alınmıştır.)

Yumurta sektörü’nün bugünkü durumu ile ilgili verdiği savaş dillere destan bir örnek olarak herkes tarafından bilinir.

Bu mücadelenin bütün ülke çapında hissedildiği yıllarda, üreticiler canla başla birlik olmak için çalışarak bugünkü gurur duyulan bir aşamaya geldiler.Bu çalışmalara ülkenin tüm üreticileri,tedarikçileri,sağlık ve aşı sektörü,ekipmancılar,sivil toplum örgütleri,Üniversite Öğretim görevlileri katıldılar.Bu büyük topluluğun birleşmeleri için gecesini gündüzüne katan iki üreticinin adını burada anmadan geçemeyeceğim.Bunlardan biri Orhan Kayraklı ve diğeri ise Nuri Sözmen’dir.Bu iki üreticiye üreticiden çok ‘Misyorer’ demek yerinde olur.

İki misyoner işlerini güçlerini bırakarak ülke çapındaki üreticileri bir araya getirmek için çok büyük uğraş verdiler.Bu uğraşları bir süre küçük çaplı toplantılar halinde devam etti.Daha sonra büyük çaplı toplantılar yapılmaya başladı ve bu arada da Yumurta Üreticileri Birliği Anonim Şirketi adı altında firmalar kurarak üretimler bu şirketler tarafından pazarlanmaya başladı.

Önceleri İstanbul yöresinde Marmara Yübaş,İzmir Bölgesi’nde Batı Anadolu Yübaş üreticilerin büyük çoğunluğu ile çalışmalara başladılar.Bu çalışmaların ardından Bursa,Kayseri,Konya,Samsun,Adana’da Yübaş adında şirketler kuruldu.Bu şirketler her hafta birbirleri ile iletişim kurarak fiyatları belirliyorlardı.Bu çalışmalara kurulduğu günden itibaren yumurta ihaleleri ile fiyat oluşturan Başmakçı Tavukçuluk Kooperatifi’de yeni oluşuma destek vermeye başladı.Başmakçı Kooperatifi oluşuma destek verirken, Yumurta Üreticileri birlikleri de haftalarca pazartesi günleri yapılan ihalelere katılarak yumurta fiyatlarının belirlenmesinde yardımcı oldular.

Çalışmalar bütün hızı ile sürerken 1985 yıllarında Batı Anadolu Yumurta Üreticilerin daveti üzerine İzmir’e giden Türkiye’nin belirli yumurta üreticileri ilerisi için büyük kararlar aldılar.Bu toplantılar akşamları da verilen yemeklerle devam etti.Bu karar yemeklerinin en çok alındığı yer de İzmir Kordon’da bulunan tanınmış “Kemal’in Yeri” balık lokantası idi.Bu lokantada İstanbul’dan gelen birlik üyelerini İzmir yöresi üreticileri ağırlıyorlar ve yumurta sektörünün sıkıntıları burada dile getirilerek çözüm yolu aranıyordu.

1985 YILINDA DA IRAK İHRACAT SORUNU

Bu toplantılar sırasında o yılların en büyük sorunu yine şimdilerde olduğu gibi Irak’a yumurta ihracatı ve Türk ihracat firmalarının birbiri ile yaptığı büyük acımasız rekabet-karalama idi.

Türk ihracat firmalarının birbirlerine düşmesi sonucu Bu ülkelere güvenilerek yapılan üretim artışı sektörün başını ağrıttı.Irak ve İran’ın başka ülkelerle yaptığı yumurta ve tavuk antlaşmaları sektörün dar boğaza girmesine neden oldu.Yumurtamızı alan ve bu yüzden ihracatçıların gözbebeği haline gelen Irak’ın başka ülkeleri tercih etmesinin en önemli nedeni ise Türk ihracat şirketlerinin birbirlerini suçlamaları ve kötü kampanyalar yapmalarıydı.

Bu suçlamaları gözönüne alan Irak’lı yetkililer ülkemize gelerek incelemelerde bulundular ve 1984 yılında ihraç edilen 220 milyon damızlık yumurta sayısının ancak 50 milyonu Türkiye’ye nasip oldu.Bu durum yemeklik yumurta ihracatına engel oldu ve ihracat yapılacak diye büyütülen kapasiteler üreticilerin başını ağrıttı. Tavukçular dar boğaza girdikleri gibi 1973’de sektöre büyük zarar veren krizi gibi bir olumsuzluğun içine girdiler.Irak’lı ithalatçılar bu durumu çok iyi değerlendirdiler ve bir yıllık ödeme vadesini de 3-4 yıla çıkarılmasını teklif ettiler.Sektörün içine düştüğü zorluklar ile ilgili olarak açıklama yapan iki damızlık sahibi Hanri Benazus ile Orhan If you have been told that your . Elibol “İki hafta önce haftalık ihracatımız bile belli idi.Fakat Hollanda ve Fransa büyük vade teklifleri ile bu durumumuzu engellediler.Plansız ve programsız üretimlerin de bu krizde büyük payı var.Sorunlanımız sürerken bir de ihracattan yediğimiz darbe sektörü kriz içine soktu”dediler.

ÜLKE ÇAPINDA TOPLANTILAR YAPILIYOR

Sektörün düştüğü kriz devam ederken yapılan büyük seminerler ile üreticiler bilgilendirilmeye başlandı.1985 yılında Mersin’de çok büyük bir bölgeler toplantısı yapıldı.Burada bütün tavukçuluk sorunları ele alındı.

Daha sonra Zıraat Odaları Birliği Başkanı Osman Özbek başkanlığında bir komisyon kurularak çalışmalara başladı.Bu toplantıya başkan Osman Özbek,Bilimsel Tavukçuluk derneği Başkanı Prof.Dr.Rüveyde Akbay,Dış Ticaret Müsteşarlığı,Devlet Planlama Teşkilatı ve Et Balık Kurumu katılarak komisyonu oluşturdular.

Kısa süre sonra da Adana’da “Ulusal Tavukçuluk Sempozyumu 1985” tertip edilerek Bakan Cahit Aral’ın başkanlığında sorunlar ele alındı.

YUMURTA KRİZİ ÜRETİCİLERİ BİR ARAYA GETİRDİ

İşlemleri tamamlanan Yumurta Üreticileri Derneği çalışmalarına başladı.İstanbul ve Afyon illerinde üreticilerle birer toplantı yapan dernek üyeleri fiyat tesbiti konusunda önemli kararlar aldılar.Aracılarla da mücadele kararı alan dernek üyeleri “Üreticiden-Tüketiciye”slogan ile direk hareket edeceklerini declare ettiler.

İstanbul Pendik’te dernek geçici başkanı Nuri Sözmen’in bir çağrısı ile bir araya gelen üreticiler Pendik Veteriner Araştırma Enstitüsü’nde toplandılar.

Toplantı Nuri Sözmen’in açılış konuşması ile açıldı.Daha sonra Hür Holding koordinatörü Tahir Perek bir konuşma yaparak ihracat ve pazarlama ile ilgili görüşünü açıkladı.Daha sonra üretici Muzaffer Şener yumurta pazarlaması ile ilgili zorlukları örnekleri ile anlattı.Adana Tavaş tavukçuluk yetkilisi Bülent Paksoy birleşmenin yararlarını anlattı.Daha sonra Kaytaş başkanı Yaşar Alemdar,Burhaş başkanı Tarık Turhan,İzmir Antaş’tan Kemal Elbasan görüşlerini aktararak birleşmenin yararlarını savundular.

Yumurta Üreticilerinin dernek çatısı altında çok hummalı çalışmaları göze çarpıyordu.Bu hareketliliğin en çok görüldüğü il’de İstanbul idi.İstanbul üreticileri her Çarşamba günü Orhan Kayraklı’nın Yeni Bosna’da bulunan bürosunda bir araya gelerek ileri dönük planlar yapıyorlar ve bir haftalık satışlar tek tek ele alınıyordu.Burada alınan kararlar bütün ülke üreticileri ile paylaşılıyor ve yararları da görülmeye başlamıştı.

YÜBAŞ’LAR ÇIĞ GİBİ BÜYÜYOR

1985 yılında büyük bir yumurta krizi yaşandı.Bunun üzerine üreticiler yumurta üreticilerinin birlikleri olan Yübaş’ları(Yumurta Birlikleri A.Ş) çığ gibi büyütmeye başladılar.

Bunun sonucu İstanbul üreticileri kuruluşlarını kurdular.Kurulan dernek bütün ülke üreticilerini biraraya getirmek için toplantıları sıklandırdılar.Bu karar uyarında İzmir’de bütün birliklerin bir araya gelmesi kararlaştırıldı.Bu toplantıda üreticilere birlik ve beraberliğin yararları anlatılarak bu konuda fikir alışverişinde bulunuldu.Dernekler kurulurken İzmir Üreticileri Mazhar Zorlu başkanlığında bir araya geldiler.Ve Batı Anadolu YÜBAŞ’I kurdular.Şunu da burada ekleyelim İzmir’den önce Bursa’da Dr.Tarık Turan’ın başkanlığında BURHAŞ ile Kayseri’de Yaşar Alemdar’ın başkanlığını yaptığı KAYTAŞ aynı amaç için kurulmuş iki şirket idi.Bu konu ile ilgili olarak İzmir YÜBAŞ’ın kurulması ülkede bomba etkisi yaptı.

Bu patlamanın arkasında Batı Anadolu Yübaş’ın yönetim kurulunda görev yapan ve aynı zamanda Hürriyet Gazete’sinin İzmir temsilcisi Nedim Demirağ’ın etkisi büyüktü.Kuruluşları ile ilgili olarak ta Nedim Demirağ,Bülent Veryeri ve Hikmet Sermi İstanbul’da bir toplantı yaparak üreticileri kuruluşları ile ilgili bilgi verdiler.Bu konuşların etkisi ile de marmara Yübaş’ın kuruluşuna hız verildi.İstanbul’da kurulan Marmara Yübaş’ta yönetim kurulu olarak Orhan Kayraklı,Nuri Sözmen,Hamdi Çifteoğlu,Ömer Aydın,Akın Eker,Uğur Kışınbay,Orhan Altın,Fatih Civan ve Uğur Köseoğlu görev aldılar.

Başkan Orhan Kayraklı yaptığı konuşmada özetle şunları söyledi “Yübaş’lar sayesinde yumurta piyasasına istikrar gelecektir.Fiyat iniş-çıkışlarını organize etmek için birliğimiz denge unsure olacaktır.Bu sektörde iş yapan kimsenin karşısında değiliz.Bugüne kadar yumurta toptancılığı yapan kişilerin bundan böyle birliğin bayisi olacaklar ve spekülatif olmayan birliğin tayin edeceği makul karlarla çalışmaları gerekmektedir.İhracat yapan firmalarla da yakın ilişkilerimiz olacak ve fiyatları birlikte belirleyeceğiz”dedi.