“Türkiye-İran ticareti Suriye’ye bağlı”

İran’a yönelik ekonomik yaptırımların kalkması, Türk iş dünyasında işbirliğinin derinleştirilmesi beklentilerini doğurdu. Ancak, uzmanlar bölgedeki tansiyon düşmeden ilişkilerin gelişmesinin kolay olmadığı görüşünde.

 
ABD ve Avrupa Birliği’nin Tahran’a yönelik ekonomik yaptırımları kaldırması, komşusu Türkiye tarafından heyecanla karşılandı. Ancak, dış politikada ters düşen İran ile Türkiye’nin kısa zamanda yakınlaşması kolay değil. Türk iş dünyasından birbiri ardına İran ile işbirliğinin derinleştirilmesine yönelik açıklamalar gelse de DW Türkçe’ye konuşan uzmanlar, Suriye konusunda ortak çözüm bulunmadan ikili ilişkilerin arzu edilen noktaya ulaşamayacağını belirtiyorlar.

İran, nükleer programı için yürütülen görüşmelerde anlaşma sağlanması ile küresel sisteme entegre olabileceği yeni yatırım ve ticaret kanalları açmaya hazırlanıyor. 78 milyonluk ülke, petrol-doğalgaz kaynakları ve geniş tüketici pazarı ile birçok ülkenin iştahını kabartıyor. Özellikle komşusu Türkiye, İran’da yaşanacak dönüşümden pay almak için uzun bir süredir fırsat kolluyor. Türkiye ile İran arasındaki siyasi anlaşmazlıkların temeli yüzyıllar öncesine dayansa da ekonomik alanda işbirliği konusunda bugüne kadar ciddi bir sıkıntı yaşanmamış olması Türk şirketlere umut veriyor.

Ticarette 30 milyar dolar hedefi

 
Türk iş dünyası ambargonun kalkması ile yaklaşık 20 milyar dolar olan dış ticaret hacminin kısa sürede 30 milyar dolara çıkarılmasının hesaplarını yapıyor. İki ülke arasındaki ticaretin önemli bir kısmını İran’ın Türkiye’ye sattığı petrol ve doğalgaz oluştursa da, bundan sonraki dönemde başta müteahhitlik, havacılık, turizm, perakende, telekom, gıda ve makine gibi sektörlerde Türk şirketlerinin hızla 78 milyonluk İran pazarına giriş yapması bekleniyor.

Öte yandan İranlı yatırımcıların Türkiye’de iş kurmasını özendirecek bir dizi adım atılması da gündemde. Dünyanın en büyük beşinci ticaret odası olan İstanbul Ticaret Odası (İTO) kayıtlarına göre İstanbul’da İran sermayeli bin 715 firma faaliyet gösterirken, sadece 2015 yılında İran sermayeli 240 yeni firma kuruldu. Türkiye’nin ise İran’da petrokimyadan ev tekstiline 200’ün üzerinde yatırımı bulunuyor.

Tahran’da ‘Türk Ürünleri Fuarı’ yapılacak

İTO Başkanı İbrahim Çağlar, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, bir ay önce İran Odalar Birliği Başkanı ve beraberindeki 50 iş adamını İTO’da ağırladıklarını hatırlatarak, şunları söylüyor: “İran’ın şu anda en önem verdiği konu, kendi ülkesine yatırım yapılması. İran Cumhurbaşkanı Sayın Ruhani gelecek yıllarda 50 milyar dolarlık uluslararası yatırım çekmeyi hedeflediklerini açıkladı. İran’ın 32.6 milyar dolarlık varlıklarının da serbest bırakılması söz konusu. Türkiye’nin İran’la hem tarihi hem ekonomik ilişkileri düşünüldüğünde en güçlü iş ortağının Türkiye olacağını düşünüyoruz. İstanbullu tüccar olarak hedefimiz İran’a hem mal satmak hem de o ülkenin girişimcisiyle ortak üretim yapıp, üçüncü ülkelere açılmak.”

 
İran, kültürel turizm olanaklarıyla yurtdışından turist çekmeye çalışıyor.

 
İran, kültürel turizm olanaklarıyla yurtdışından turist çekmeye çalışıyor.
20 milyon mobil telefon kullanıcısının olduğu İran, Türkiye’deki mobil teknoloji şirketlerinin de radarında. Bölge ülkelerinde büyüme planları kapsamında İran’ı incelediklerini belirten Turkcell CEO’su Kaan Terzioğlu, İran’daki sabit ve mobil oyuncularla iletişim halinde olduklarını ve bu ülkedeki yatırım fırsatlarını değerlendirmek istediklerini söylüyor. İran’ın çok önemli bir pazar olduğunu ifade eden Terzioğlu, “İranlı müşterilerimize verebileceğimiz hizmetleri düşünüyoruz. Bunların bazıları dijital olabilir, OTT olabilir, bazıları orada fiilen olmak yoluyla olabilir. Bütün bu opsiyonları değerlendireceğiz” diye konuşuyor.
Ticaretin boyutunu siyaset belirleyecek

 
Öte yandan İran-Türkiye ilişkilerinin kısa sürede büyük gelişim kaydetmeyeceğini düşünenler de var. Bilkent Üniversitesi’nden Ortadoğu Uzmanı Eyüp Ersoy, İran devletinin ambargoların kaldırılması sonrasında çok kontrollü bir genişleme politikası yürütmekte kararlı olduğuna dikkat çekiyor. Yalnızca Türkiye ile değil İran pazarına girmek isteyen Avrupalı ülkeler açısından da aynı durumun söz konusu olduğunu vurgulayan Ersoy, “İran hükümeti, ülkede yeni bir burjuva sınıfı oluşmasını istemiyor. Ticari işbirliklerinin geliştirilmesi için önce bir yöntem ve mutabakat arayışına girecektir. Çok temkinli bir açılım politikası izliyorlar” diye konuşuyor.

Türkiye’de hem kamunun hem de özel sektörün İran ile bir an önce ticari ilişkileri geliştirmek istediğini, ancak bunun kısa vadede pek mümkün olmadığını söyleyen Eyüp Ersoy, “Özellikle enerji alanında Türkiye’nin önemli beklentileri var. Ancak İran’ın kapılarını ne kadar ve kime açacağı bölge siyasetindeki gelişmelerle doğru orantılı şekillenecek. Her şekilde Türkiye-İran arasındaki ticaret daha dinamik temellere oturacak. Ama büyük beklentiler içerisine girmek için henüz çok erken” değerlendirmesinde bulunuyor.
© Deutsche Welle Türkçe
Aram Ekin Duran / İstanbul