Gıda ve tarım sektörü dış ticareti 2022’ye nasıl başladı?

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Dış Ticaret Verileri baz alınarak Agrimetre tarafından hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2022 yılının Ocak ayında tarım, gıda ve içecek sektörü 2 milyar dolar ihracat, 1,7 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. 01 ile 24 fasılları arasındaki tüm GTIP kalemleri ile 29. ve 35. fasıllardan seçili ürünlerin dahil edildiği hesaplamalara göre, 2022 yılının ilk ayında sektörün dış ticaret fazlası önceki yılın aynı ayına kıyasla %53,8 arttı.

Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2022 yılının Ocak ayında ihracat, önceki yılın aynı ayına göre %26,4 oranında artarak 2,05 milyar dolara, ithalat %21,8 artarak 1,7 milyar dolara ulaştı. İhracatın yıla aylık bazda 2 milyar doların üzerindeki bir seviyeden başlaması sektör açısından olumlu değerlendirilirken, ithalattaki yüksek rakam da dikkat çekti.

Dış ticaret fazlası yıla güçlü başladı

2022 yılının ilk ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı ayına göre %53,8 artışla, 0,36 milyar dolar olarak gerçekleşti ve sektör, net ihracatçı konumunu güçlendirerek yeni yıla başladı.

Birim ihracat değeri 2022 yılının ilk ayında önceki yılın aynı ayına göre %2,1 artarak 1.070 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre %12,7 artışla 638 dolar/ton’a yükseldi.

Dış ticarette en yüksek hacimli ürünler

2022 yılının ilk ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Fındık İçi (0,12 milyar dolar), Un (0,11 milyar dolar) ve Rafine Ayçiçeği Yağı (0,07 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık %14,6’sını oluşturdu.

2022 yılında Ocak ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (0,22 milyar dolar), Soya Fasulyesi (0,17 milyar dolar) ve Ham Ayçiçeği Yağı (0,17 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık %32,9’unu, yani neredeyse 3’te 1’ini oluşturdu.

En fazla ithal edilen ürün kalemlerinde Rusya-Ukrayna’nın yeri

İthalatta ilk sırada yer alan buğdayın en fazla ithal edildiği ilk 2 ülkenin şu anda savaşta olan Rusya (0,14 milyar dolar) ve Ukrayna (0,06 milyar dolar) olması dikkat çekti. Ocak ayı buğday ithalatında bu 2 ülkenin payı %90’ın üzerinde oldu. İthalatta 3. sırada olan ham ayçiçeği yağında da ilk 2 sırada Rusya (0,14 milyar dolar) ve Ukrayna (0,03 milyar dolar) yer aldı. Ocak ayı ham ayçiçeği ithalatında bu 2 ülkenin payı %99,4 oldu.

Türkiye’nin ithalatında 1. ve 3. sırada yer alan ürünlerde, ithalatın çok büyük bir bölümü şu anda savaş halinde olan Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.

En çok ihracat yapan sektörler

2022 yılı Ocak ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde Sert Kabuklu Meyveler (197 dolar), Yaş Meyve (197 milyon dolar), Şeker ve Şekerli Mamuller (182 milyon dolar), Bitkisel Yağ (165 milyon dolar) ve Balıkçılık ve Su Ürünleri (140 milyon dolar) Sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın %43’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.

2022 yılı Ocak ayında Hayvan Yemi (575 milyon dolar), Bitkisel Yağ (334 milyon dolar), Un (243 milyon dolar), Kakao-Çikolata (48 milyon dolar) ile Tütün ve Mamülleri (38 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın %72,8’i, neredeyse 4’te 3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması ve geçmiş dönemlere göre artması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.

Tek başına Hayvan Yemi Sektörü, 2022 yılı Ocak ayında 575 milyon dolar hacim ile toplam ithalatın %33,8’ini, yani 3’te 1’inden fazlasını oluşturdu.

Bitkisel Yağ Sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın %17,9’unu oluşturmuştu. 2022 yılının ilk ayında ise 334 milyon dolar ile toplam ithalatın %19,6’sını oluşturdu.

İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler

2022 yılının ilk ayında, önceki yılın aynı ayına göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler Bitkisel Yağ Sektörü (94 milyon dolar artış), Balıkçılık ve Su Ürünleri Sektörü (47 milyon dolar artış), Hayvan Yemi Sektörü (32 milyon dolar artış), Un Sektörü (30 milyon dolar artış) ve Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (29 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ihracatın gerilediği sektörler Tohumculuk Sektörü (8 milyon dolar düşüş), Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (3 milyon dolar düşüş), Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (2 milyon dolar düşüş), Tütün ve Mamulleri Sektörü (2 milyon dolar düşüş) ve Yaş Meyve Sektörü (1 milyon dolar düşüş) oldu.

2022 yılının ilk ayında, önceki yılın ayına göre ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler Hayvan Yemi Sektörü (221 milyon dolar artış), Bitkisel Yağ Sektörü (71 milyon dolar artış); Un Sektörü (38 milyon dolar artış), Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (8 milyon dolar artış) ve Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (5 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ithalatı en çok düşen sektörler Pirinç Değirmenciliği Sektörü (41 milyon dolar düşüş), Canlı Hayvan Ticareti Sektörü (19 milyon dolar düşüş), Kakao ve Çikolata Sektörü (18 milyon dolar düşüş), Tohumculuk Sektörü (15 milyon dolar düşüş) ve Makarna Sektörü (13 milyon dolar düşüş) oldu.

Dış ticarette öne çıkan ülkeler

2022 yılının ilk ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yaptığımız 5 ülke Irak (254 milyon dolar), ABD (143 milyon dolar) Almanya (135 milyon dolar), Rusya (107 milyon dolar) ve İtalya (92 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın %35,7’sini oluşturdu.

Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, tavuk eti, konserve domates; ABD için soya fasulyesi, elma suyu ve tütün; Almanya içinse fındık içi, ambalajlı fındık ve fındık püresi oldu.

Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının Ocak ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler Rusya (419 milyon dolar), Ukrayna (286 milyon dolar), ABD (166 milyon dolar), Malezya (97milyon dolar) ve Brezilya (79 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %61,6’sını oluşturdu. 

Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ilk 2 ülkenin, şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olması dikkat çekti. Bu 2 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %41,5’ini oluşturdu.

İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve arpa; Ukrayna için dane mısır, buğday ve arpa; ABD için soya fasulyesi, etilen glikol ve DDGS (kurutulmuş damıtık tahıl ve çözünür maddeleri) oldu.