Türkiye’de Kırsal Kalkınma 14: Kırsalda kadının durumu


Türkiye’de Kırsal Kalkınma 14: Kırsalda kadının durumu

Zir. Yük. Müh. Osman İnan
osmaninan1985@gmail.com

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kadınlar, kırsal alanda tarımsal üretim faaliyetlerine yoğun bir şekilde katıldıklarından, kırsal ekonomi ve kırsal kalkınmanın temel gücünü oluşturmaktadırlar1

Kırsal alanda kadınların tarımsal üretime katılım düzeylerine; yaş, medeni durum, çocuk sayısı, eğitim, tecrübe, ailenin sahip olduğu arazi ve hayvan varlığı, gelir, ürün deseni ve mekanizasyon olanaklarının etkili olduğu ifade edilmektedir2.

Türkiye’de çeşitli tarımsal faaliyetlerde kadın işçi kullanım büyük ölçüde fazladır, bu durum bölgeler arası büyük farklılıklar da göstermektedir. Türkiye’nin bazı tarım bölgelerinde kadın işçi kullanımı çok büyük miktarlara varırken, toplam içinde kadınların payı da yüksek oranlar göstermektedir; hatta bazı illerde toplam içinde kadınların değil, erkeklerin ve çocukların payından söz edilebilmektedir3

Köylerde tarımsal işlerde kadınların iş gücünde bu kadar fazla olmasına ve kadın-erkek arasındaki iş bölümüne dayanan farklılaşmalar olmasına rağmen, henüz kadının statüsü ikinci derecede görülmektedir4

Peki tarımsal üretimde kadınlar erkeklerden eksik ne yapmaktadır ki eşit görülmemektedir;

Kadınlar tarımsal işlerde üreten, değerlendiren, pazarlayan, ev içi rolleri açısından da tükettiğini üretme durumunda olan bireyler olarak önemli rollere sahiptir. Gelişmekte olan ülkelerin büyük bir bölümünde kadınlar, toprağın hazırlanmasından hasada kadar, bitkisel üretimde önemli görevler üstlenmektedirler. Hasattan sonra ise depolama, bakım, satış ve işleme gibi işlerinden hemen hemen tamamını kadınlar yapmaktadır5

Türkiye’deki küçük ölçekli tarım işletmelerine bakacak olursak, bitkisel üretim ile hayvansal üretimi birlikte yapılmaktadır. Dolayısıyla kadınlar, sadece bitkisel üretimin yükünü değil, aynı zamanda hayvansal üretimin de iş yükünün büyük bir bölümünü çekmektedirler6

Kadınlar, bunların yanında kaynakların kullanılmasında, kaynaklara özen gösterilmesi ve yönetilmesinde yaşamsal roller oynamakta olup, yöresel ölçekte; gıda, su, yakacak odun, yem, meyve ve yabani bitkiler dâhil diğer doğal ürünlerin nerede bulunacağı ve nasıl kullanılacağı konusunda da geniş bilgi ve deneyimlere sahiptirler7

Kadınların bazı işlerde erkeklerden daha çok çalışmalarına rağmen yine de arka planda kalmalarının nedenleri nelerdir?

Türkiye’de kadının kırsal alan yaşamına etkin ve erkeklerle eşit düzeyde katılımının önünde tarımsal ve sosyokültürel engeller ve yasal eksiklikler durmaktadır8,9

Kırsal alanda yaşayan kadınların, tarımsal üretim faaliyetlerinin neredeyse her aşamasına katıldıkları ancak alınacak kararlarda çoğu zaman etkili olamadıkları pek çok uzman tarafından vurgulanmıştır.10,11,12,13,14,15,16,17

Yapılan başka bir araştırmada kırsal alanda kadınların %24.3’ ünün elde ettikleri kazancın kullanımına ilişkin karar sürecinde de hiçbir söz hakkı olmadığı görülmüştür18. Kısacası kadın gelir getirici bir işte çalışsa bile elde ettiği geliri eşine sormadan istediği gibi harcama tasarrufuna sahip değildir19

Kadınların eğitimi kırsal alanlarda bir diğer önemli konudur;

Bir toplumda yalnız kadınların veya yalnız erkeklerin eğitilmesi potansiyel insan gücünün yarısının üretime katılmaması demektir. Bir diğer anlatımla kadınlarını veya erkeklerini eğitmemiş toplumların üretimi, her ikisini eğiten toplumların üretiminin yarısına denk gelmektedir. Kadın emeğinin itici gücünün daha yüksek olduğunu düşünürsek kadın eğitimini ihmal eden toplumların çok daha geri kalacağı gerçeği karşımıza çıkmaktadır. Öyleyse kadınlarını iyi eğiten toplumların kalkınması, yeterince eğitmeyenlere göre çok daha hızlı olacaktır20.

DİĞER HABERLER
Uluslararası Katılımlı 20. Ulusal Parazitoloji Kongresine Katıldık

Kırsal kesimde kadına verilen eğitim genellikle ilköğretim düzeyinde kalmakta, bu eğitim yardımıyla kadının bir meslek edinip iş piyasasında rekabet edebilmesi, istihdam edilebilmesi pek mümkün olmamaktadır. Böylece köy kadınının kırsal kesim dışında istihdamının genellikle ev hizmetleri, nitelikli işçi gerektirmeyen düşük ücretli alanlarda mümkün olabilmektedir. Ev içi üretim kadına ekonomik güç kazandırmakla birlikte, bu tür çalışma kadının dış dünya ile ilişkisini büyük ölçüde sınırlamaktadır21

Daha iyi eğitim almış kadınların çalışma hayatında daha çok yer alacakları hesap edilmektedir;

2016 Yılı Temmuz Ayı TÜİK verilerine bakıldığında; Türkiye işgücü piyasasında istihdamda yer alan kadınların eğitim düzeylerine göre dağılımlarında; okur-yazar olmayan kadınların istihdam oranı yüzde 15,5 iken erkeklerin yüzde 27,4. Lise altı eğitimi olan kadın yüzde 24,7 aynı kategorideki erkeklerde yüzde 63,4. Lise mezunu kadın ise yüzde 26,9; erkeklerinki ise yüzde 65,4. Mesleki ve teknik eğitim almış kadın yüzde 32,9; erkekse yüzde 76,2. Yüksek öğretimden mezun kadın oranı yüzde 57,7 ve erkek oranı ise yüzde 77,9. Kadınların çalışma hayatında erkeklerin gerisinde olduğu, ancak kadınların eğitim düzeyindeki artışın; istihdam oranlarına da olumlu yansıdığı görülmektedir22. Tarım kesiminde ise kadınların eğitiminin zaten çoğunlukla ilköğretim düzeyinde olduğunu ve çoğunun istihdam içinde sayılmadığı görülmektedir.

Kadınlar tarım kesiminde yatırımcı olamamakta, karar alamamaktadırlar. Oysaki bugün dünyada çoğu ülke, kadınların iş hayatına girerken erkeklere göre daha dezavantajlı olduğunu ve özel desteklerle teşvik edilmeleri gerektiğini kabul etmiş durumdadır. İş hayatına giren kadınların başarıları göz önüne alındığında, onlara verilen desteklerin önemi daha da anlaşılmaktadır. Özellikle Avrupa Birliği’nde kadınlar için çok sayıda fon ve destek mekanizması bulunmaktadır23,24

Kırsal kalkınma çabalarında bir türlü istenilen sonucun alınamamasında, kadının hedef kitle olarak seçilmemiş olmasının önemli bir payı vardır. Yaşamın her alanında erkekle birlikte sosyal, kültürel ve ekonomik aktivitelerde kadının yer alması, kalkınma çabalarını sürdürülebilir kılacaktır. Cinsiyet dengeli kırsal kalkınma, kadını dezavantajlı bir kesim değil, aktif bireyler olarak görmektedir. Sadece kimin ne yaptığına değil, sorumlulukların nasıl paylaşıldığına, kaynak ve ödüllerin nasıl bölüştürüldüğüne eğilen cinsiyet işbölümünü içermektedir. Başka bir değişle, cinsiyet dengeli kalkınma analizi, bir toplum içerisinde yaşamı paylaşan kadın ve erkeklerin farklı rollerini ve ilişki biçimlerinin anlaşılmasına yardımcı olur25

Konu ile ilgili daha fazla bilgi almak isteyenlerin kırsal alanda kadın, kooperatifçilik ve kırsal turizmle ilgili bilgiler bulabilecekleri Fatma Aldırmaz Akkaya hocanın Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Sürdürülebilir Kırsal Turizmdeki Önemi ve Finansal Performanslarının Analizi isimli kendi doktora tezinden oluşturulmuş kitabını okumalarını öneririm.


1 Quendler, E., Glatzl, M. and Mayr, J., (2017), Female Farmers’ Work Both on and off The Farm in Austria. Agriculture & Food, 5, 226-237. 

DİĞER HABERLER
Banvit'in Katkısız Ürün Açıklaması....

2 YAVUZ F, TERİN M, SHIWAN M S, AKAY B,  GÜLER İ O ve AĞSU K(2018). Kadınların Tarımsal Üretim Faaliyetlerine Katılımı Üzerine Bir Analiz: *Kuzeydoğu Anadolu TRA1 Bölgesi Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi. Tarım Ekonomisi Dergisi. Cilt:24. Sayı:2. Sayfa:185-192.

3 ÖZGÜÇ N (1998). Kadınların Coğrafyası. Çantay Kitabevi. İstanbul.

4 TÜRKDOĞAN O (2006). Türkiye’de Köy Sosyolojisi. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. 880. İstanbul. 

5 HABLEMİTOĞLU Ş (2001). Kırsal Alanda İşgücü Değeri ile Kadınlar: Bir Toplumsal Cinsiyet Analizi Örneği. Türkiye Ziraat Odalar Birliği Yayınları. Yayın No: 225. Ankara.  

6 BAYRAKTAR ve GAYTANCIOĞLU (2000). Soğan Tarımında Kadın İşgücünün Rolü: Tekirdağ Örneği. IV. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi. 6–8 Eylül. Tekirdağ.  

7 ALKAN S (2007). Trabzon İli Orman Köylerinde Kadın ve Orman Kaynakları İlişkisi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.  

8 ÖRNEK A (2007). Kırsal Kalkınma ve Toplumsal Cinsiyet. Kırsal Kalkınma El Kitabı, Sena Ofset, 100s. İstanbul.

9 ÜLKER E U (2013). Kırsal Alanda Kadın Girişimciliğine Etki Eden Faktörler ve Tekirdağ İlinde Mevcut Durumun Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı.

10 HABLEMİTOĞLU Ş (1996). Kırsal ailede kadının iş modelleri ve kararlara katılımı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.

11 MÜLAYİM E A Ü (1999). Konya bölgesinde kırsal alanda tarımsal üretimde kadının yeri ve önemi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Konya. 

12  ÖZKAN B (2000). Antalya ilinde sera sebzeciliğinde kadın üreticilerin rolü. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 13: 133-143. 

13 ÖZÇATALBAŞ O (2001). Adana ilinin sosyo-ekonomik özellikleri farklı iki köyünde kadınların tarımsal faaliyetlere katılımı ve yayımdan yararlanma olanakları. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 14: 79-88., 

14 KUTLAR İ (2002). Antalya ili merkez ilçesinde süt sığırı yetiştiriciliği birliğine üye olan ve olmayan işletmelerde toplumsal cinsiyet analizi ve bilgi kaynakları. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya., 

15 ÖZER D ve TALUĞ C (2008).  Yeniden yerleşimin hayvancılıkla uğraşan kırsal hanelerde kadının toplumsal cinsiyet rollerine etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 12(2): 1-9., 

16 OĞUZ C VE  KAN A (2010). Kırsal alanda kadın yoksulluğu: Yaylacık köyü örneği. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi. Şanlıurfa.  

17 KULAK E (2011). Tarımsal üretim süreçlerindeki değişimin kırsal alanda kadın istihdamına etkileri: 1980 sonrası gelişmeler. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi. Ankara.

18 KULAK E (2011). Tarımsal üretim süreçlerindeki değişimin kırsal alanda kadın istihdamına etkileri: 1980 sonrası gelişmeler. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi, Ankara.   

19 KUTLAR İ, KIZILAY H ve TURHANOĞULLARI Z (2013). Kırsal alanda kadınların işgücüne ve kararlara katılımını etkileyen sosyoekonomik faktörlerin belirlenmesi: Burdur ili örneği.  Araştırma Makalesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2013. 26(1): 27-32. 

20  KAYADİBİ F (2011). Kadın Eğitiminin Önemi ve Kalkınmadaki Rolü.  Istanbul Journal of Sociological Studies. 2011. Ss 19-31.

DİĞER HABERLER
Türkiye'de Kırsal Kalkınma 11: Kırsal Göç

21 DOĞRAMACI E (1992). Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü. Ankara 1992. s.l 15.

22 KUYUMCU  N (2019). Bilinçlenen Kadın İşgücü. http://www.ekovitrin.com/bilinclenen-kadin-isgucu-makale,1483.html Erişim Tarihi: 12.04.2019

23  DESTECİ A (2007) Evde, Kentte, Köyde, Üniversitede Her Yerde Kadınlara Destek, http://kariyerim.milliyet.com.tr/detay.asp?id=168, (21 Haziran 2007).

24 MEMİŞ H, PAKSOY H M ve PAKSOY S (2007). Bölgesel Kalkınmada Kadın Girişimciliğin Önemi: GAP Bölgesinde Bir Araştırma. Araştırma  Makaleleri. 

25 GÖKDEMİR L ve ERGÜN S (2013). Kırsal Kalkınmada Kadının Rolü. İnönü University International Journal of Social Sciences. Summer 2013. V 1. N 1. Ss 67-80. Malatya-Türkiye.

ARIKAN G (1988). Kırsal Kesimde Kadın Olmak. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.  Cilt:5. Sayı:2. Aralık 1988. Ss 1-16.

ARSLAN D A ve ARSLAN G (). Kırsal Türkiye’de, Geçmişten Geleceğe Kadın, Evlilik ve Aile. Türkiyat Araştırmaları Dergisi.

BAŞARAN M ve ATEŞ A  (2019). Kırsal Kalkınmanın Sağlanmasında Kadın İstihdamı: Afyonkarahisar Gazlıgöl Termal Turizm Bölgesi Araştırması. Journal of Yasar University, 2019, 14/54, 87-95.

ÇAKIR Ö (2008). Türkiye’de Kadının Çalışma Yaşamından Dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 31, Temmuz-Aralık 2008, ss.25-47. 

GİRAY F H, AKIN A ve GÜN S (2004). Kırsal Kalkınmada Yeni Perspektifler. 

GÖKDEMİR L ve ERGÜN S (). Kırsal Kalkınmada Kadının Rolü. İnönü University International Journal of Social Sciences. Summer 2013. V 1. N 1. Ss 67-80. Malatya-Türkiye.

KAN A (2012). Kırsal Alanda Tarım İşletmelerinde Yoksulluk ve Yoksulluğun Toplumsal Cinsiyet Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Konya İli Hadim İlçesi Örneği. T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Bilim Dalı. Doktora Tezi.

KARABIYIK İ (2012).Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı. Marmara Üniversitesi                                             İ.İ.B.F. Dergisi. YIL 2012. CİLT XXXII. SAYI I. S. 231-260.

KESKİN S (2014). Türkiye’de Kadın Girişimcilerin Durumu. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. (9:1). 2014.

KİPER T ve YILMAZ E (2008). Şarköy-Kumbağ Arasında Kırsal Kalkınmayı Destekleyici  Turizmin Olabilirliği ve Yerel Halkın Rolü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 2008. 5. (2). 

KUTLAR İ, TURHANOĞULLARI Z ve KIZILAY H (2014). Kırsal Alanda Kadınların Tarımsal Yayım Hizmetlerinden Yararlanma Olanakları: Burdur İli Örneği. Anadolu Tarım Bilim. Dergisi. 2014. 29(1):46-53.

ÖZDEMİR Z,  İlkay Noyan YALMAN İ N ve BAYRAKDAR S (2012).Kadın İstihdamı ve Ekonomik Kalkınma: Geçiş Ekonomileri Örneği. SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme I. Internatıonal Conference on Eurasıan Economies 2012.

PEKER E ve KUBAR Y (2012). Türkiye’de Kırsal Kesimde Kadın İstihdamına Genel Bir Bakış. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi. ( C.XIV, S II, 2012 ).

SOYSAL A (2013). Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği: Türkiye İçin Durum Değerlendirmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi. NİSAN 2013. 8(1). 163‐189.

TUTAR F VE YETİŞEN H (2009). Türkiye’de Kadının Ekonomik Kalkınmadaki Rolü. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi. 2009. Cilt:2. Sayı: 2. s.116-131.

YANTUR P (2019). Kalkınma Planları ve Yasal Çerçeve Kapsamında Kadın İşgücü: Türkiye Örneği. Lectio Socialis January 2019. Volume 3. Issue  1, 9-20.


3 Ekim 2019. 13:42
0 0 Oylar
Okuyucu puanı:
Abone ol
Bildir
guest

0 Yorum
Inline Feedbacks
Bütün yorumları gör
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
0
Düşünceleriniz bizim için önemlidir, lütfen yorum bırakınız.x