Tekirdağ Manda Yetiştiricileri Birliği Kuruluş Çalışmaları
Ülkemizin önemli hayvansal üretim genetik kaynaklarından Anadolu Mandası yetiştiricileri örgütlenme çalışmalarına başlamış bulunuyor. Mülga 4631 sayılı Hayvan Islahı Kanununun yerini alan “Dörtlü müşterek kanun “diye bilinen 5966 kanun Kanunun geçici 1.maddesine istinaden yürürlükte bulunan 19 Aralık 2001’de RG da yayımlanan “Islah Amaçlı Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetler” adlı yönetmeliğinde öngördüğü üzere bu güne kadar herhangi bir birlik tanımında yapılanmaya sahip olmayan Manda Üreticileri Birlik yapılanmasına giderek sorunlarının çözümü konusunda önemli bir adım attılar. Üyeleri arasında birliktelik ve eşgüdüm sağlayarak üstün verimli mandalar yetiştirmek, mevcut üretim materyalinin genetik potansiyelinin geliştirilmesi ve verimlerinin arttırılması bunların ıslah bakımından soy kütüğü ya da ön soy kütüğü kayıtlarının tutulması işlemlerinin birlik çatısı altında daha etkin olacağı değerlendirilmektedir. Birlik ayrıca üyelerin eğitimlerini sağlayarak hayvanlarla ilgili sağlık işlemlerinin yürütülmesi sigorta işlemlerinin yapılması üyeler arasında çeşitli verim arttırıcı çalışmaları özendirerek ihtiyaçların temini ve tedariği, yurt içi ve yurt dışında pazarlanması ile ilgili tesis kurmak işletmek gibi hususlarda çalışma yapmak amaçlanmaktadır. Tekirdağın özellikle Saray ilçesinin Orman kenarı köylerinin kırsal kesimlerde yetiştiriciliği yapılan sayıları giderek azalan mevcudu sadece yakın civar bölgelerle bine kadar düşen manda populasyonunun sayılarının artırılarak verimlerinin geliştirilmesi arzu edilmektedir.
Saray -Tekirdağ ‘daki yetiştiriciler Bölge turizm sektöründe önemli yer tutan geleneksel ürünlerimizden Manda yetiştiriciliği ve” manda yoğurdu “ “kaymak” üretimi ile ticari faaliyet içeriğinde yetiştiricilik yapmaktadırlar. Edinilen bilgiye göre Saray ’ ve civarında 1000 mandadan oluşan populasyon mevcuttur. Manda ürünleri üretiminin Güngörmez,Sefalan,Ayvacık,Bahçeköy,Aksicim ,Balkaya köylerinde yoğunlaştığı bildiriliyor . Ancak 2 yıl öncesine kadar hiçbir destek alamadığı için sayıları çok azalan manda üreticileri kamu karar vericilerinin yerinde önlemleri ile Tarım Bakanlığı hayvancılığın desteklenmesi hakkında uygulama esasları tebliğine göre hayvan kayıt sistemine kayıtlı anaç mandaya sahip olan üyelere yılda hayvan başına bir kez doğrudan destek kapsamına alındılar.
Desteklerden yararlanmak için önemli bir adım olarak manda yetiştiriciler birliği kurulması gerekiyor.Saray ilçesinde manda yetiştiriciler birliği kurma çalışmaları için Tarım ilçe müdürlüğünü ziyaret eden Namık kemal Ünivesitesi Zıraat fakültesi Zootekni bölümünden den Prof.Dr.M.İhsan SOYSAl,İstanbul manda yetiştiriciler birliği başkanı Sezai URAL ,başkan yardımcısı Sadık ERMİŞ Tekirdağ il genel meclisi Tarım ve Hayvancılık komisyon başkanı Nazmi Duygu Güngörmez köyü muhtarı Sedef PERVER,Ayvacık köyü muhtarı Ahmet ASLAN,Sefaalan Köyü muhtari Mehmet KAÇAR , yetiştiriçiler,Manda işletmesi kurmak isteyen girişimci Betül İLHAN bir araya gelen birlik kurma çalışmaları girişimi ile ilgili bilgi alışverişinde bulundular .
Toplantıda moderatörlüğü üstlenen Prof. Dr. M. İhsan Soysal’dan edinilen bilgiye göre Manda sayısında hızlı düşüş konusunda kamu birimlerinin çeşitli tedbirler aldığını bu amaçla Özellikle manda üretimi konusunda çeşitli destekler söz konusudur .Ülkemizde halen Samsun,İstanbul,Bitlis ,Tokat ,Balıkesir, Afyon da Manda yetiştiricileri birliği kurulmuş bulunmaktadır. Birlik sayısı yediyi bulduğunda merkez birliği yapılanması ile Manda üreticilerinin sorunlarının ele alınması ve giderilmesi konusunda önemli bir ivme kazanımının söz konusu olacağı değerlendirilmektedir.
Saray ilçe Tarım müdürü Vet. Hek.Rahmi ERSOY 1960 lı yıllarda 50000 sayılarına ulaşmış bulunan Tekirdağ manda varlığının Güngörmez,Sefalan,Ayvacık ve civardaki Bahçeköy, Aksicim,Balkaya gibi köylerde 1000 civarında manda varlığı kaldığını ve elliyi aşkın üretici bulunduğunu ifade etti. Toplantıda Prof.Dr.M.İhsan SOYSAL Bu manda varlığını verimlerinin genetik olarak iyileştirilmesi ve daha nitelikli üretim yapabilmek için birlik kurmanın önemini ve gerekliliğini vurguladı. Birlik kurulması ile desteklerin daha da verimli kullanımının söz konusu olacağı ifade edildi .
Ayrıca Tarım Bakanlığınca yürütülen Evcil çiftlik hayvan genetik kaynakları koruma çalışmaları kapsamında Yerinde koruma çalışmalarına başvurabilmek Tarım bakanlığınca uygulamaya konulacağı belirtilen “Halk elindeki sürülerin ıslahı projesi” kapsamına girebilmek için Birlik kurulmasını şart olduğu belirtildi.Altı ay önce İstanbul manda yetiştiriciler birliğini kuruluşunu gerçekleştiren İstanbul birlik başkanı Sezai Ural ve yardımcısı Sadık ERMİŞ kendi tecrübelerini açıkladı .Edinilen bilgiye göre aynı il hudutlarında en az üç baş manda ineğine sahip 7 kişiden oluşan kurucu üyelerin bir araya gelip İmza altına aldıkları birlik kurma istemi yolundaki “Ana sözleşme” metin ile Tarım İl müdürlüğüne başvurmaları gerekiyor.Başvurunun ardından Tarım il müdürlüğü ilgili birimi başvurulan beyanın ve kapasitenin tetkiki için ilgili talep sahibi bölgeyi inceleyip kuruluşun resmi hüviyet kazanması söz konusu olmakta .
Daha sonra Birliğin bir ya da iki defalık üç ay süre içerisinde üye sayısının 25’e çıkarılıp Genel Kurula gitmesi gerekmektedir. Kurucular Kurulunun Tekirdağ Tarım İl Müdürlüğüne başvurup ana sözleşmelerini imzalaması ve gerekli işlemlerden sonra birlik kuruluşunu gerçekleştirmeleri planlanmaktadır. Kuruluş genel kurulunu ilk genel kurul olması dolayısıyla ilk olağan genel kurul olması da söz konusudur.
Özellikle ülkemizde “halk elinde manda sürülerinin ıslahı “içerikli bir ülkesel projenin uygulamaya geçmesi durumunda Saray daki manda populasyonunun da bu projeye dahil olabılmesi için birliğin kurulması önemli bir adım olacaktır. Ülkemiz manda yetiştiriciliğinin tekrar canlandırılması konusunda uzun yıllardır, kamu karar vericileri, üreticiler, akademisyenler dile getirdiği bir süreçte manda yetiştiriciler birliği önemli etkinlik ve farkındalık yaratacağı değerlendiriliyor. Saray ilçesi Güngörmez köyü manda üreticilerinde Muharrem ELMAS bölgenin orman kenarı alanlar niteliğinde olduğunu başka alternatif iş alanları bulunmadığını Üstelik Mandanın başka hiçbir hayvanın değerlendiremediği ot kaynaklarını değerlendirmek anlamında sürdürülebilir çevre anlamında ekonomik bir hayvancılık modeli olduğunu desteğe ve birlik kurulmasına olan ihtiyacı dile getirdi .
Köy muhtarı Sedat PERVER daha önce mevcut olan ancak destek alamadıkları için sayılar azalan manda populasyonunu artırılması için desteklerden yararlanmak istediklerini bunun için birlik kurma çalışmalarına başlayacaklarını ifade etti.saray ilçesinde manda yoğurdu üreticisi Hasan ORMAN faaliyet gösterdiği Saray ilçesi Çukuryurt köyünde de mevsimine göre günlük 1-2 ton manda sütü işleyebildiğini ürünler çok talep olduğunu pazarlama sorunu bulunmadığını saray ilçesinin günlük 20 ton manda sütü üretim potansiyeli bulunduğu ama desteklerin yetersizliği yüzünden bu potansiyelin kullanılamadığını belirtti.
Konu ile ilgili AB ülkelerinden örnekler veren Prof.Dr.M.İhsan SOYSAL bu ülkelerinin uyguladığı korunmuş coğrafi işaret (Protected Geographical Indication=PGI) veya koruma orijin kökeni (Protected Designation Origin=PDO) veya özel karakter sertifikası (Certificate Specific Character=CSC) ya da gelenekselliği garanti edilmiş (Traditional Specification guaranted=TSG) sistemleri örnek alınarak ülkemizde de coğrafi işaret kavramının manda ürünleri içinde uygulanıp ürünler değerlendirilmelidir görüşünü ifade etmiştir. Özellikle AB ülkelerinde PGI ırk esasına göredir. Bu konudaki başarı öykülerini derlemek ve desteklemek için kamuya duyurulması sağlanmalıdır. Yerli gen kaynaklarını korumak ve geliştirmek, gen kaynaklarına erişim ve paylaşımı sağlamak; yetkilendirme, izleme ve denetleme çalışmalarını yapmak, Yüksek vasıflı hayvan ırklarını yaygınlaştırmak, Hayvansal üretimin insan sağlığı ve ekolojik dengeyi koruyucu yöntemlerle yapılmasına ilişkin çalışmalar yapmak ve bunları denetlemek, Hayvancılıkla ilgili bilgi sistemi oluşturmak, Hayvansal ürünlerin pazarlanması ile ilgili çalışmalar yapmak gibi konularda etkinliğin etkili bir envanter çalışması yapmayı gerekli kıldığı hususları artık konsensüs halinde herkesin beklentisi haline gelmiştir.
