Yanlış Tarım Politikaları mı Sri Lanka’yı İflasa Sürükledi
Yanlış Tarım Politikaları mı Sri Lanka’yı İflasa Sürükledi
Prof. Dr. Nazımi AÇIKGÖZ
Suriye krizini neredeyse tamamen küresel ısınmanın olumsuz etkilerine dayandıranlar olmuştur. Bazıları ülkede kuraklığın sağlıksız su yönetimi nedeniyle yaşandığı savındadırlar. Taban suyunun takip edilmeyişi, su tüketimi fazla olanbitkilere geçiş (ihracat potansiyeli yüksek pamuk tarımı!) gibi, su kullanımındaki kritik konular, yetkililerce göz ardı edilmiştir. İlginçtir, su kullanım plan ve projeleri olan bazı ülkeler, gerekli tedbirleri çoktan almıştı. Nitekim Suudi Arabistan daha 2013 yılında, 2016’dan itibaren, ülke su varlığında tasarruf amacı ile buğday tarımının yasaklama kararını getirdiğini duyurmuştu.
Yanlış tarım politikalarının ülkeyi krizlere götürebileceği örneğine maalesef gelişmekte olan bir başka ülkede izlemekteyiz: Sri Lanka. Ekonomik kriz yüzünden ayaklanan halkın, sarayını basması üzerine Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa’nın ülkeden kaçıp istifasını göndermiştir. Mayıs 2022’de Sri Lanka, uluslararası kreditörlere verdiği kredileri geri ödeyememesi nedeniyle iflas etti ve IMF temsilcileri 3 milyar dolarlık bir kurtarma paketi için müzakerelere başladı. Peki ülke bu duruma nasıl geldi?
2019’un sonunda vergi indirimleri hükümet gelirlerini düşürmüş, 2020’de Covid-19 salgını turizm endüstrisini büyük bir yıkıma uğratmış ve hızla yükselen enflasyon yangını daha da alevlendirmiştir. 2021 baharında ise Başkan Rajapaksa bir grup bilim adamı ve tarım uzmanının uyarılarına rağmen, pek anlaşılamayan bir karar aldı: Sentetik gübre ve pestisit ithalatını neredeyse bir gecede yasaklayarak Sri Lanka’nın milyonlarca çiftçisini organik tarım yapmaya zorladı. Bu kararda organik tarımın yayılmasını savunan ve birçok uluslararası grup tarafından da aktif olarak desteklenen STK’ların etkisi büyüktür. Ne var ki bu gübresiz ve ilaçsız organik tarım, özellikle buğday ve çeltik gibi tahıllarda %50’leri aşan ürün kayıplarına neden olmaktadır[1] (Grafikler!).
Organik11.pngBitkisel üretimde kullanılan suni gübreler onların, fosfor, potas gibi besin madde gereksinimlerini karşılamaktadırlar. Aşırı kullanımlarının çevreye olumsuz etkisi yadsınamaz. Ne var ki onların verim artışındaki rolü de yok sayılamaz. O nedenle gerek geçim için ve gerekse ihracat amaçlı üretimlerde, onların eksikliği üretici – çiftçi için %30-40 civarında verim kaybı demektir. Organik tarımın getirdiği tarımsal kimyasalların devreden çıkarılması belki gelişmiş ülkelerde sorun yaratmayabilir. Fakat gelişmekte olan ülkelerde bu bağlamda yapılacak reformların ekonomik, politik ve sosyal açıdan çok iyi değerlendirilmesi kaçınılmazdır. Nitekim AB’de Tarım sektörünün daha sürdürülebilir hale getirilmesi için birçok eylem belirlenmiştir[2]: CO2 emisyonlarının ortadan kaldırılması, enerji verimliliğinin geliştirilmesi, 2030 yılına kadar kimyasal pestisitlerin kullanımının %50 azaltılması, 2030 yılına kadar gübre kullanımının en az%20 azaltılması, 2030’a kadar organik tarım alanlarında %25′ ve organik su ürünleri yetiştiriciliğinde belirli bir artışın olması vs[3].
Durumu AB’den bir Romen gazeteci (Carmen Avram) köşesinde “öngörülebilir bir felaket” olarak tanımlarken, yazısına “Yeşil Anlaşma felaketinin habercisi: Organik tarımın neden olduğu iflas, bugün Sri Lanka’da, yarın tüm Avrupa’da” başlığını kullanmışlardır[4]. Yazar devamla “Romanya’nın AB ülkeleri arasında en az suni gübre ve zirai ilacı kullandığı göz önüne alındığında, Avrupa Komisyonu bizden bunları 2030 yılına kadar %50 oranında azaltmamızı talep ediyor. Bu üretimin sürdürebilirliğini sağlayan dört tarımsal girdinin devre dışı bırakılması anlamına geliyor. Bu üretkenliğimiz ve verimliliğimiz üzerinde yıkıcı bir etkiye yapacak, binlerce çiftçinin iflas riski ile karşı karşıya kalacaktır. Peki çiftçilerimizin sağlayamadığı ürün boşluğunu ithalatla doldurmaya kalktığımızda, lojistik vs. sorunlarla, çevreye daha büyük zarar vermeyeceğimizi kim garanti edebilir?”
