Kolesterol Kılavuzuna Burnumu Bile Silmem
Prof.Dr.Ahmet Rasim Küçükusta
Yeni kolesterol hapını yutturma kılavuzu “kolesterol ilaçlarının satışını artırmak” için düzenlenmiş
“mükemmel bir pazarlama kılavuzudur” (1, 2) ama yiğidi öldürüp hakkını da yemeyelim, söylediği doğru şeyler de var.
Gelin önce bunlardan başlayalım:
Kolesterol teorisinin toprağı bol olsun!
BİR: Yeni kolesterol hapı yutturma kılavuzunda LDL-kolesterol için bir “hedef değer” gösterilmiyor.
Oysa statinler piyasaya çıktığı ilk günlerden başlanarak LDL-kolesterol seviyeleri ne kadar çok
düşürülürse hastanın kalp krizi, felç geçirme ve ölüm risklerinin o kadar azalacağı bildiriliyordu.
Bunun için de LDL’ in hedef değerleri önce 130’ un, sonra 100 ve daha sonra da 70’ in altına indirilmesi
gerektiği iddia edildi.
Seneler içinde, araştırmalara dayanılarak kademe kademe azaltılan değerlerin hiçbir anlam ifade
etmediğinin bildirilmesi elbette doğrudur ama bu, kolesterol yüksekliği ile kalp krizi ve ölüm riski arasında bir ilişki olmadığı, bir başka deyişle “kolesterol teorisinin iflası” manasına gelir.
İKİ: Yeni yutturma kılavuzu, kolesterol seviyelerini daha da düşürmelerine rağmen kalp krizi ve felçleri azaltmadığı için “statin dışındaki kolesterol düşürücü ilaçların” kullanılmamasını istiyor.
Oysa daha önce kolesterolü bu seviyelerin altına inmeyenlerde daha “yüksek doz statin” verilmesi veya tedaviye “kolesterolün bağırsaklardan emilimini azaltan ilaçlar” (ezetimibe) eklenmesi tavsiye ediliyordu.
Bu tür ilaçlardan Zetia üretici firmaya 2012’ de 2.6 milyar $, Vytorin ise 1.8 milyar $ getirmişti.
Böylece, bu ilaçlara bir senede harcanan 5 milyar $’a yakın paranın çöpe gittiği ve bunların yan etkilerinin de yutanların yanına kâr kaldığı anlaşılıyor, geçmişler olsun!
Bu, “kolesterol teorisi sizlere ömür oldu” demektir.
ÜÇ: Yeni yutturma kılavuzu, bir kere statin başlanan hastaların kolesterol değerlerinin takip edilmesine gerek olmadığını bildiriyor.
Oysa statin tedavisine başlananların birkaç ayda bir kolesterol seviyelerine bakılıyor, kolesterolü yüksek çıkanlar doktorlarından esaslı bir fırça yiyordu.
Bu da “kolesterol teorisinin hikâyeden tayyare olduğunun” bir delilidir.
Demek ki kolesterol ölçümü için malzeme üreten firmalar kılavuzcuları yeteri kadar desteklememişler!
***
Şimdi de gelin kılavuzdaki bilimsel yanlışlara veya daha doğrusu “rezaletlere” bakalım:
Ateroskleroz mikropsuz bir iltihaptır
Yeni yutturma kılavuzu, aterosklerozun yani damar sertliğinin kolesterol yüksekliği ile ilgili olmadığını
dolaylı olarak kabul etmiş görünüyor ama LDL’ si 190’ dan yüksek olanlara statin başlanmalıdır diyerek
“bir çuval inciri berbat ediyor”.
Bir taraftan kolesterol yüksekliğinin kalp krizi riskini etkilemediğini söylerken diğer taraftan kolesterol için bir tedavi sınırı belirlemek “akılsızlıktan” başka bir şey olamaz.
Eğer “Kolesterol seviyesi kaç olursa olsun, kalp hastalığı riski olanlara statin verilmelidir; çünkü statinlerin anti-enflamatuar etkileri vardır, aterosklerozu geriletir” deselerdi, çok daha doğru ve mantıklı bir iş yapmış olurlardı.
O zaman bize sadece “Statinlerin faydası ne kadardır, zararı ne kadardır?” sorusunu sormak düşerdi.
Risk hesabı rezaleti
Bu ilk de değil; kardiyoloji âlemi, risk cetvelinin ayarlarıyla oynamak konusunda daha önceden de sabıkalı
(3).
Önce şunu bilin ki riski 7.5 olanların hapı yutmasının kalp krizi ve ölümleri azalttığını gösteren güvenilir kapsamlı bir araştırma mevcut değil!
Riski 7.5’a indirmek tıpkı LDL’ yi 70’ e kadar çekmek gibi tamamen mesnetsiz ve keyfi bir şey; şimdiden
söyleyeyim ki bundan sonraki kılavuzda bundan da vazgeçeceklerdir.
Yeni yutturma kılavuzuna göre risk hesabı elektronik bir cetvel aracılığıyla cinsiyet, yaş, ırk, total
kolesterol, HDL, büyük tansiyon, tansiyon ilacı tedavisi, diyabet ve sigaraya göre yapılıyor (4).
BİR: Kalp krizi riskinin LDL seviyesi ile alâkalı olmadığını söyledikten sonra total kolesterolün dolayısıyla da LDL’ nin risk hesabına katılması da kusura bakmasınlar tam bir “geri zekâlılık örneği”!
Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu!
İKİ: Yutturmaca kılavuzu risk hesabına HDL’ yi koyarak da “tükürdüğünü yalamış oluyor”.
Hem HDL düşüklüğü LDL yüksekliği gibi kalp krizi riskini belirlemiyor (5), hem HDL’ yi ilaçlarla yükseltmek
riski azaltmıyor (6).
ÜÇ: Yutturmaca kılavuzuna göre, riskiniz 7.5’ dan büyük çıkarsa statin almanız gerekiyor.
Ey bir nebze aklı olanlar size soruyorum: Sigara içmiyor olsa riski 7.5’ dan küçük çıkacak birinin hapı
yutması mı, sigarayı bırakması mı doğrudur?
LDL’ si düşük, sigara içen ve hafif bir tansiyon yüksekliği olan yaşlı bir adamın da hapı yutması gerekiyor ama bu kişinin sağlıklı olması, statin almasıyla mı yoksa sigarayı bırakması ve tansiyonunun kontrol altına alınmasıyla mı mümkündür?
Şunu da unutmayın ki, önce risk faktörlerini bertaraf etmek gerekir diyen ben değilim kendileri!
Diyabetikler hapı yutsunlar mı?
Yutturmaca kılavuzu, 40-75 yaş arası tüm diyabetikler “hapı yutsun” diyor.
“Diyabetiklerin kalp krizi—felç riski yüksek, eyvallah” ama statinlerin diyabet riskini ciddi şekilde artırdıkları gerçeği yok sayılıyor (7, 8); artış bir araştırmaya göre kadınlarda yüzde 48’ e kadar çıkıyor (9).
Bir taraftan diyabetin kalp-damar hastalıkları için en önemli risk faktörü olduğunu bil ama insanların
sadece statin yuttukları için diyabete yakalanma risklerini görmezden gel; yemezler!
Üstelik kan şekeri yüksekliğinin sadece damar sertliği gelişimine sebep olmakla kalmadığı aynı zamanda
miyokartta yani kalp kasında hasara yol açtığı da biliniyor (10).
Kalp krizi riski ilaçlarla değil kalp-dostu hayat tarzıyla azaltılabilir
Yeni yutturma kılavuzunda hâlihazırda kalp-damar hastalığı olanlar “hapı yutmalıdır” deniyor.
Hem kalp dostu hayat tarzının önemli olduğunu hem sadece kan kolesterol seviyesine odaklanmanın
doğru olmadığını vurgulamak hem LDL’ yi ilaçlarla düşürmenin faydasının bunlar kadar olmadığını bilmek sonra da kalkıp statin tavsiyesi yapmak hiç yakışık almıyor.
Kolesterol haplarının faydası az yan tesiri çok
Kolesterol haplarının bilinen kalp hastalığı olanlarda “faydalı olabileceğini” gösteren bilgiler var bu doğru, ama bakın nasıl.
Statinler, on senede kalp hastalığı riski yüzde 20’ den az olanlarda ölüm riskini azaltmadığı gibi ciddi bir
hastalık riskini de etkilemiyor.
Kılavuzdaki verilerin aynısını değerlendiren BMJ’ deki makaleye göre, ölüm ve ciddi hastalık risklerinde herhangi bir azalma olmadan tek bir kalp krizini önlemek için risk grubunda yer alan 140 kişinin hapı
yutması gerekiyor.
Üstelik de aynı zamanda bu 140 kişinin yüzde 18’ i kas ağrısı veya kas zafiyeti, hafıza kaybı, diyabet,
katarakt ve iktidarsızlık gibi yan etkilere maruz kalıyor (11).
Gelelim neticeye
BİR: Yeni kolesterol hapı kılavuzu “mükemmel bir pazarlama kılavuzudur”; bu sayede statin satışları
katlanacaktır.
İKİ: Statin meftunlarımız şimdi de bu absürt kılavuzu kendilerine rehber edinmeye kalkmasınlar, gene
“mosmor olurlar”.
ÜÇ: Bu kardiyoloji âleminde hiç mi birazcık kafası çalışan, hiç mi önce azıcık da olsa insan sağlığını
düşünen vicdanlı biri yok, merak ediyorum.
DÖRT: Ben bu yeni yutturma kılavuzuna burnumu bile silmem.
KAYNAKLAR
1. http://circ.ahajournals.org/content/early/2013/11/11/01.cir.0000437738.63853.7a
2. http://newsroom.heart.org/news/acc-aha-publish-new-guideline-for-management-of-blood-cholesterol
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2947646/
4.http://my.americanheart.org/professional/StatementsGuidelines/PreventionGuidelines/Prevention-
Guidelines_UCM_457698_SubHomePage.jsp
5. http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2812%2960312-2/fulltext
6. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1206797?query=featured_home#t=articleTop
7. http://www.bmj.com/content/346/bmj.f2610
8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18997196?
dopt=Abstract&access_num=18997196&link_type=MED
9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22281251
10. http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/archinternmed.2011.625
11. http://www.bmj.com/content/347/bmj.f6123
