Bir Ticari Tavuk Çiftliğinde Canlı Güvenliği
BİR TİCARİ TAVUK ÇİFTLİĞİNDE CANLI GÜVENLİĞİ UYGULAMASI VE KİMİ ÖNERİLER
Prof. Dr. F. Tahir Aksoy
Hayvansal üretimde üstün verim ancak sağlıklı hayvanlardan alınır. Bir ticari tavukçuluk İşletmesinde sürü sağlığının korunması üretimin her aşamasında önemle ele alınmalıdır. Kazançlı bir tavukçuluk uygulaması planlanıyor ise, hastalıkların çıkmaması için gerekli önlemleri önceden almanın çok önemli olduğu daima hatırlanmalıdır. Bir sürüde hastalık çıktığı zaman, meydana gelen kayıp, piliçlerin bu hastalığa karşı direnme güçlerine, hastalığın cinsine, tipine ve tavukçuluk işletmesinin yapısına bağlı olarak ortaya çıkar. Hastalık çıktıktan sonra yapılan tedavi, çıkan bir yangının söndürülmesi gibidir ve duruma göre çeşitli maddi kayıpların oluşması engellenemez.
Hastalık kısaca, canlıların normal sağlıklı durumdan ayrılması olarak tanımlanabilir. Hastalıkların ortaya çıkmasında çeşitli faktörler ayrı ayrı ya da birlikte etkili olur. Modern bir tavuk çiftliğinde canlı güvenliği uygulaması konusunda özellikle aşağıda belirtilen altı konu hep göz önünde bulundurulmalıdır.
- Bilgili ve güvenilir personelden oluşan bir ekip işbaşında olmalıdır.
- Hastalık etkenlerinden uzak durulmalıdır
- Temizlik ve dezenfeksiyon uygulamalarına önem verilmelidir
- Hayvanlar için sağlıklı yaşam koşulları sağlanmalıdır
- Günlük kontrol ve otopsi bulguları değerlendirilmelidir
- Hayvanlarda tavuk hastalıklarına karşı bağışıklık sağlanmış olmalıdır
Bilgili ve güvenilir personel: Modern tavukçulukta üretim girdileri oldukça fazladır. Üretim halkalarının her hangi birisinde oluşacak yanlış bir uygulama, çözümü çok pahalı sorunların oluşmasına yol açabilir. Eğitilmemiş, güvenilmez kimselerle canlı güvenliğini sağlamak olanaksızdır. Nasıl ki, iyi damızlık, iyi yem, uygun kümes yapısı gibi hususlara dikkat etmek gerekiyorsa; meslek içi eğitime, eğitilmiş, kaliteli ve güvenilir personel ile çalışmaya da kesinlikle özen gösterilmelidir.
Hastalık etkenlerinden uzak durmak: Çiftlik, diğer çiftlik ve kümeslerden uzakta kurulmalı ve etrafı çit ile çevrilmelidir. Çiftlikte sadece aynı yaş grubundan hayvanlar barındırılmalıdır. Çiftlikte başka kanatlı türlerinin barındırılmasına izin verilmemelidir. Çiftliğe ziyaretçi kabul edilmemelidir. Çiftlik içerisinde sadece içeri elbisesi ve ayakkabıları kullanılmalı, bu elbise ve ayakkabılarla çiftlik haricine asla çıkılmamalıdır. Kümeslere girmesi gerekli olan veteriner, danışman, tamirci, elektrikçi gibi elemanların giymeleri için çiftlikte temiz içeri elbisesi ve ayakkabısı bulundurulmalıdır. Kümese girerken içeri ayakkabıları (çizmeleri) dezenfektanlı suya sokularak arıtılmalıdır. Çiftlikte devamlı olarak yabani kuş, fare, sıçan ve benzeri zararlı hayvanların yok edilmesine çalışılmalıdır. Ölü hayvanlar asla çevreye atılmamalı, yakılarak, gömülerek ve benzeri uygun şekillerde yok edilmelidir. Kümes içerisinde ve çevresinde sinek ve çeşitli böceklerin üreyip çoğalmalarına izin verilmemelidir.
Temizlik ve dezenfeksiyon: Dezenfeksiyon”un ancak temiz yüzeyler üzerinde etkili olacağı unutulmamalıdır. Devreler arasında kümesten ilk önce altlık çıkarılıp çiftlikten uzaklaştırılmalı, kümes tabanı duvarlar ve tavan, donanım (ekipman), yeterli su ile gereği gibi yıkanmalıdır. Yıkama suyu çevreye dağıtılmamalıdır. Devreler arasında silolar boşaltılmalı ve yıkanmalıdır. Yemlikler ve suluk sistemi temizlenmelidir. Etkili bir dezenfektan püskürtülerek kümes tavanı, duvarları ve tabanı birinci defa dezenfekte edilmelidir. Ekipmanın küçük parçaları, önce kirleri yok olacak şekilde temizlenmeli daha sonra bir dezenfektanlı suya daldırılarak ayrı ayrı dezenfekte edilmelidir. Yemlik ve suluklar kaba temizlikleri yapıldıktan sonra üzerlerine dezenfektanlı su püskürtülerek veya dezenfektanlı suya daldırılarak dezenfekte edilmelidir. Silolar dezenfektan püskürtülerek dezenfekte edilmelidir. Kümes kapılarının önü ve kümes çevresi ile çiftlik içerisindeki yollar temizlenip dezenfekte edilmelidir. Dezenfekte edilmiş kümes 1-2 hafta dinlendirilmelidir. Kümes ve donanımı (ekipmanı) dumanlama ya da gazlama ile ikinci olarak dezenfekte edilmeli ve havalandırılmalıdır. Suluk sistemi kullanılmadan önce içerisinden temiz su geçirilerek ve temiz suda çalkalanarak dezenfektan madde kalıntılarından arındırılmalıdır.
Hayvanlara sağlıklı yaşam koşullarının sağlanması: Sağlıklı yaşam için gerekli olan koşullar, kısaca “Hijyenik Koşullar” olarak ifade edilir. Bir canlının yaşamını devam ettirmesi ve verimli olması için bazı özel koşullara gerek vardır. Sıcaklık, rutubet, havalandırma, ışık, gün uzunluğu, yem, su, yerleşim sıklığı, diğer hayvanlar ile olan ilişkiler çevrede çeşitli mikroorganizmaların varlığı ve miktarları, önemli çevresel faktörlerdir.
Söz konusu bu ve benzeri faktörler hayvanın ihtiyaçlarına uygun şekilde sağlanmaz ya da değişkenlikler gösterirse, hayvanların sağlık durumları bozulur. İlk olarak büyüme, gelişme gerilikleri, verimsizlik gözlenir. Söz konusu sürüler, daha kolay hasta olma eğilimi gösterirler (Bağışıklığı bozan çevresel faktörler).
Bağışıklık düzeyi: Çevrede bulunan özellikle viral tavuk hastalıklarına karşı hayvanların bağışıklık düzeyleri belirli aralıklarla kontrol edilmelidir. Bu amaçla bir mikrobiyoloji laboratuvarına kan veya serum örnekleri gönderilmelidir. Laboratuvar sonuçları; bağışıklık titresi için örneklere ait ferdi değerler, sürü için hesaplanan varyasyon katsayısı, sürü ortalaması ve daha önceki veriler, sürünün yaşı, aşı programları, sürünün geçirdiği hastalıklar, verim özellikleri ve benzeri hususlar göz önünde bulundurularak bir uzman veteriner hekim tarafından değerlendirilmelidir.
Günlük kontrol ve otopsi bulguları: Bir sürüde ortaya çıkabilen sağlık ya da yönetimle ilgili herhangi bir sorun erken belirlenmelidir. Sürü her gün; kümesteki hayvanların dağılımı, kümes yoğunluğu, suluk ve yemliklerin çalışma durumu, kümesin havalandırılması, sıcaklığı, ışıklandırılması konusunda kontrol edilmelidir.
Hayvanlar solunum sistemi (nefes almaları), sindirim sistemi (yem, su tüketimleri, dışkılarının şekli) bakımından kontrol edilmelidir. Kümeste ölü hayvan sayıları günlük olarak kaydedilmeli, ilgili Veteriner Hekim her ziyaretinde, ölü, hasta ve sağlıklı görünen bazı hayvanların otopsilerini yapmalı ve sürü dosyasında bulundurulmak üzere rapor düzenlenmelidir.
Not: Bu makale ile ilgili kaynaklar listesi yazardan istenebilir.
