Bugün, Dünya Zoonoz Günü.

Nedir zoonoz?

Zoonoz, en yalın tanımıyla, “hayvanlardan insanlara bulaşabilen hastalık” demektir.
Bilinen en eski zoonozlardan olan kuduzun aşısını bularak 9 yaşındaki bir çocuğa uygulayan Louis Pasteur, o çocuğun hayatını kurtararak tarihe geçti. Tarih, 6 Temmuz 1885 idi.

İşte o 6 Temmuz, zoonozlara karşı bilinçli olmayı teşvik etmek için Dünya Zoonoz Günü oldu.

Zoonoz gününün amacı insanları korkutmak ya da hayvanlara karşı kışkırtmak değil elbette; zoonozların nasıl tedavi edileceğini öğretmek de değil. Amaç, tıbbın en önemli ve uygulanabilir konusu olan koruyucu hekimlik kavramını hayata geçirmek için toplumu bilinçlendirmektir.
Hekimlik 3 esasa dayanır:

Birincisi hastalıklardan koruma, yani koruyucu hekimlik.

İkincisi, hastalıkların tanısı ve bulaşmanın engellenmesi.

Üçüncüsü ise tedavidir.

Bu prensiplerin ilk ikisi, hem insan, hem de hayvan sağlığı açısından veteriner hekimler için çok önemli bir sorumluluk alanıdır. Çünkü veteriner tıbbın asli çalışma konusu hayvanlar olsa da, tüm veteriner hekimlerin hedefi insan ve toplum sağlığının da korunmasıdır.

Zoonozlar niçin tehlikelidir?

Günümüzde, bilinen 150’nin üzerinde zoonoz vardır; şarbon, brusella, leptospiroz, salmonella, ruam, tetatoz, tüberküloz, toksoplasma, ekinokok, çiçek, şap, tularemi, BSE (deli dana) ve Kırım Kongo kanamalı ateşi, bunlardan yalnızca bazılarıdır. Zoonozlar bakteri, virus, parazit ya da mantar hastalıklarıdır. Bugün insanlarda hastalık oluşturduğu bilinen binin üzerindeki etkenin %80’i zoonotik karakterlidir; yani hayvanlardan köken alır.

Toplumdaki yaygın kanı, hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıkların kaynağının evlerde bakılan ya da sokaklarda yaşayan evcil hayvanlar olduğu yönünde olsa da, işin gerçek yüzü çok farklıdır. Zoonozun insana bulaşması için bahçedeki keneden evde uçuşan sivrisineğe, ormanın içine kadar sokulan konutların yanı başında yaşamak zorunda kalan tilkiden gökyüzündeki kuşa, sofradaki etten dolaptaki peynire kadar pek çok kaynak ya da aracı bulunmaktadır.

Tek Tıp, Tek Sağlık

Zoonozlar yaygındır. Zoonoz sonucu tüm dünyada hayatını kaybeden insan sayısı korkutucu düzeydedir. Hayvanlardan bulaşan çoğu hastalık, sonrasında insandan insana bulaşma özelliğine de sahiptir. Bu yaygınlık düzeyinde de esas olan tedavi etmeye çalışmak değil, koruyucu hekimliktir. Bu nedenle de insan sağlığı, hayvan sağlığından bağımsız düşünülemez.

Günümüzde, Tek Tıp, Tek Sağlık konsepti çerçevesinde tüm tıp meslek grupları aynı ortak amaç için işbirliği içinde çalışmaktadır. Beşeri tıp ile veteriner tıp arasında bir bariyer yoktur. Her iki alanda görev yapmakta olan tüm sağlık çalışanlarının birikim ve becerilerini ortak bir potada eritebilecekleri altyapı oluşturulmalı, daha etkin mevzuat düzenlemeleri yapılmalı ve özellikle mevcut halk sağlığı teşkilatı uygun kadro desteklemesiyle revize edilerek dinamik bir yapıya kavuşturulmalıdır.

Zoonozlardan korunabilir misiniz?

Kurumların işbirliği ile sistemli bir zoonoz mücadelesi sürdürülürken, elbette sizlerin de sorumlu birer birey olarak titizlik göstermeniz gereken konular vardır. Zoonotik bir hastalığın bulaşmasını önlemek için:
· Ellerinizi temiz tutun. Hastalıkların bulaşmasını önlemek için en önemli korunma basamağı, el hijyenine özen gösterilmesidir. Sabun ve akan temiz su ile yıkanmamış eller, çoğu hastalık için önemli yayılma kaynağıdır. Su ve sabunun bulunmadığı ortamda bu amaçla en az %60 alkol içeren el temizleyicileri bulundurulmalıdır.

· Evcil hayvanınızın herhangi bir hastalığı bulunmasa bile düzenli olarak muayene edilmesini sağlayın aşılama gibi koruyucu hekimlik uygulamalarını yaptırmayı ihmal etmeyin. Bu onun olduğu kadar, sizin sağlığınız açısından da büyük önem taşıyor.

· Sivrisinek, kene ve pire ısırıklarını önemseyin ve korunmak için olanaklar dahilindeki tüm önlemleri alın.

· Gıda güvenliğiyle ilgili temel ilkeleri öğrenin, önemseyin ve uygulayın. Bu siz, aileniz, evcil hayvanınız ve diğer tüm hayvanlar için büyük önem taşıyor.

· Evde, sokakta ve hatta yolculuk sırasında zoonozların farkında olun.

· Isırık ve tırmalamalardan olabildiğince korunun, başınıza böyle bir şey geldiğinde öncelikle temel hijyen kurallarını uygulayıp zarar gören yerinizi güzelce temizleyin. Gereken durumlarda sağlık kuruluşlarına başvurmayı ihmal etmeyin.

Unutmayın, bizler tüm canlıların sağlığı için çalışıyoruz. Sizlerin farkındalığı ve toplumsal yaptırım gücü ile riskleri en aza indirecek önlemleri hayata geçirmemiz mümkün.

Sağlıklı günler dileriz.

Ankara Bölgesi Veteriner Hekimleri Odası