Değerli Gen Kaynaklarımız Denizli Horozu
Prof. Dr. F. Tahir Aksoy
Yerli hayvan ırkları, asırlar boyu bulundukları bölgenin çevre koşullarına uyum sağlamış, birçok hastalığa karşı direnmiş ve günümüze kadar varlıklarını sürdürmüştür. Verimleri yüksek değildir ancak onlar üstün verimli hayvan sürüleri için daima gen kaynaklarıdır. Bu nedenle yerli ırklar yeryüzünün korunması gereken doğa zenginlikleri arasında bulunur.
DENİZLİ HOROZU
DENİZLİ TAVUK IRKI; Denizli ve Muğla yöresine ait yerel bir ırktır. Balta ibikli (p, r), ve gül ibikli (R) varyeteleri vardır. Tavuklarda beden ergin çağda siyah teleklerle kaplıdır. Horozlar açık veya koyu çili, pekmezköpüğü, şarabi, çok renkli veya düz siyah (ER) olabilir.
Bu yazıda, Denizli tavuk ırkının bazı kan grubu allelleri (vhag 998) ve civcivlerinde tüylenme, ayak derisi rengi gibi bazı niteleyici özellikleri hakkında yapılmış (vhag 1419) iki araştırmanın bulguları özetlenmiştir.
TAVUKLARIN KİMİ İLGİNÇ ÖZELLİKLERİ
Yukarda belirtilen birinci araştırmada bir Denizli tavuğu sürüsü içinde aileler oluşturulmuş referans antikorlar kullanılarak baba ana ve yavruları eritrosit yüzeyi antijenlerinin yardımı ile bu sürü için A, C, D, E, L kan grubu sistemlerine ait allel genlerin frekansları belirlenmiştir. Bu çalışma ile tavuklarda belirlenen D kan grubu sistemi içerisindeki bilinen 6 allelden farklı bir allel belirlenmiş ve D7 olarak işaretlenmiştir. Bu çalışma için gerekli referans antikorların temini ve aglütinasyon sonuçlarının değerlendirilmesi W. E. Briles (Northern Illinois University Dept. Of Biology) tarafından yapılmıştır.
Kuluçkadan yeni çıkan her civcivin bedeni tüylerle kaplıdır. Sadece kanat uçları ve kuyruk ucunda telekler vardır. Ticari tavuk yetiştiriciliğinde, günlük civcivlerin tüy ve teleklerinin renk ve büyüme derecesi gibi özelliklerinden yararlanarak cinsiyetin belirlenmesi yaygın bir uygulamadır. Cinsiyet kromozomu (Z) üzerinde, B, b, S, s, K, k, ID, İD, Sal ve benzer genler bulunuyor ise bundan yararlanarak, uygun gruplar arası yapılan çaprazlamalar sonucu günlük civcivlerde renk veya kanat teleklerinin gelişme farklılıklarına bakılarak eşey ayırımı yapılabilmektedir.
Yukarıda sözü edilen çalışmalarda Denizli ırkı günlük civcivlerde kanat primer teleklerinin örtücülerden uzun (A), primerlerin örtücülerden kısa (B), ve primerler ile örtücülerin eşit uzunlukta (C) olduğu civcivler belirlenmiştir (K ve k allellerinin varlığı) (Resim 1). Tavuklarda vücudu kaplayan teleklerin ileri yaşlarda erken yada geç gelişmesinin somatik kromozomlar üzerinde bulunan T , t5, ve t allelleri ve ayrıca K, k allelleri tarafından belirlendiği bilinmektedir. T ve K lokusları arasında herhangi bir bağlantı belirlenmemiştir.
Vücut teleklerinin erken ve geç gelişmesi ya da gevşek veya sık oluşu da ticari tavuk ıslahı çalışmalarında önemli bir ilgi alanıdır. Söz konusu araştırmada Denizli tavuk sürülerinde vücut teleklerinin erken ve geç gelişmesi konusunda varyasyonların varlığı belirlenmiştir (Resim 2 ve 3). Çilli telek yapısını kontrol eden geni (ER/-) taşıyan horozların incik ve ayak derisi ve pulları çubukluluk geninin etkisi ile açık ya da koyu gri olabilmektedir. Araştırmada kullanılan Denizli ırkı sürülere ait günlük civcivlerin ayak derisi renginde koyu gri (1) ve açık gri (2) olarak farklılıklar belirlenmiştir (Resim 4).
Bu araştırmalar yürütülürken üretilen tavuk sürülerinde civciv, piliç ve tavukların daima yaşama sevinci içinde oldukları gözlenmiştir. Horozların kalın davudi sesleri ile güzel ötüşleri yanında tavukların da yumurtlamaya yeni başladıkları günlerde neşe içinde gıdakladıkları ve bazen de horoz gibi öttükleri belirlenmiştir.
Sonuç olarak Denizli ırkı horoz ve tavukların birçok özellik yönünden zengin genotiplere sahip olduğu söylenebilir. Tüm yerli hayvan ırklarının değerli birer gen kaynağı olduğu ve korunmaları gerektiği daima hatırlanmalıdır.
KAYNAKLAR
Aksoy, F. T., O. Ertuğrul, F. Atasoy, Ş. Gürler, M. Erdoğan: A study on blood
group allelles of Denizli Fowl. Turk J Vet Anim Sci 24 (2000) 431- 434
Aksoy,F. T.,F. Atasoy, S. Apaydın, E. E.Onbaşılar: Denizli ırkı günlük civcivlerde
tüylenme özelliklerinden yararlanarak cinsiyeti belirleme olanakları. Turk J Vet Anim Sci 26 (2002) 567-575
