Evcil Kuşlarda Aşırı veya Kronik Yumurtlama

EVCİL KUŞARDA AŞIRI veya KRONİK YUMURTLAMA

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

Kanatlı Sağ‎ً‎lğı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı

 (Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

            Aşırı yumurtlama birçok kuş türünün; bilhasa, sultan papağanları, küçük papağan (Agapornis, lovebird,) ve muhabbet kuşlarının (Melopsit-tacus undulatus) bir sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Türe göre değişmek üzere kuşlar normalde arka arkaya 2- 6 yumurta yumurtlar ve kuluçkaya yatar. Bundan fazla yumurtayı altına alamaz.

Yaban hayatta günlerin uzaması, gıda ve folluk materyalinin bollaşması,  sıcaklık ve nemdeki artış ve elverişli diğer cevre koşulları yumurtlamayı teşvik edebilmektedir. Evde bu şartlar; yapay aydınlatma, uygun ısı, nem ve iyi beslenme ile farkında olmadan oluşabilmektedir.

Aşırı yumurtlamanın nedenleri?

Birden çok faktör aşırı yumurtlamaya katkıda bulunabilir. Şöyle ki:

• Cinsel olgunluğa adım atma veya bir insan tarafından tetiklenme (Genç kuş bir insanı veya kendi türünden birini annesi olarak algıla-yabilir.) ,
• Hormonal düzensizlik (muhtemelen genetik),
• Başka bir hastalık,
• Yetersiz beslenme (örneğin, sadece tohumlarla),
• Artan gün ışığı,

Aşırı Yumurtlama hayvanın sağlığına olumsuz etki yapar mı?

Aşırı ya da kronik yumurtlama, birden fazla sağlık sorunlarına neden olabilmektedir Yumurta üretimine ilişkin; özellikle kalsiyum ve protein gereksinimi olmak üzere çoğu nutrisyonel ihtiyaçlarda  yetersizlik yaşanabilir.  Komplikasyonlar şöyle sıralanabilir:

• Yumurta kabuğu kalsiyum eksikliği nedeniyle yumuşak hale gelir ve yumurtlayamama  olgusu yaşanabilir.
• Osteoporosis, sonucu kemiklerde kırılmalar,
• Kilo kaybı,
• Tüylerde donukluk, dökülme ve kloaka çevresinde hafif cilt tahrişi,
• Malnutrition (yetersiz beslenme) sendromu,

Nasıl tedavi edilmeli?

Aşırı yumurtlamanın tedavisi için farklı müdahale seçenekleri mevcuttur. Önerimiz müdahalenin /tedavinin bir kombinasyon yapılarak yürütülmesidir.

Davranış değişikliği: Öncelikle çevre değişikliği ve yumurtlamayı uyaran faktörler ortadan kaldırılabilir. Dikkat edilmesi gereken; kuşun strese girmemesi için, tüm faktörlerin hepsinin birden değil, alıştırarak, yavaş yavaş, teker teker yapılmasıdır.

• Kuş özellikle bir kişiye bağlıysa, o kişinin, kuşla daha az ilişkisi olmalıdır. Kuş eşi olarak algılayabilir ve aşırı ilgiyi çiftleşme davranışı olarak yorumlanabilir. Bunun yerine, gıda arama ve benzer eğitimi için kuşun etkileşimleri teşvik edilmelidir.
• Kafes veya evdeki bulunduğu yerin değiştirilmesi,
• Kuş günlük 8 ila 10 saat ışık almalı ve bulunduğu yerde aktivite azaltılmalıdır.
• Diğer kafeslerden ve kuşlardan daha uzağa yerleştirilmelidir. Hatta birbirlerini görmemesi ve duymaması için yeterince uzakta olmaları gerekebilir.
• Kafesteki kimi nesneler yumurtlamayı teşvik edebilir ya da ayna ve oyuncaklar (örneğin, küçük bir plastik kuşlar) bir “eş” olarak algına bildiğinden gıda arama oyuncaklarıyla değiştirilmelidir.
• Folluk, folluk materyali veya folluk gibi kullanabildiği tüm nesneler kafesten çıkarılmalıdır.
• Besin olarak sebze, meyve ve yumuşak, şekerli ve yağlı gıdalar yerine tane ve pelet yemler tercih edilmelidir.

Tıbbi tedavi: Bozulan kuş sağlığı desteklemek, yavaşlatmak veya fazla yumurtlamayı engellemek için, yukarıda sıralanan değişikliklerin yanı sıra aşağıdaki tedavileri, tavsiye edilebilir:

• Herhangi bir nutrisyonel eksikliği gidermek esastır. Bu vitamin, mineral, kalori miktarını ayarlama ve protein kaynakları değiştirilmesi veya farklı protein kaynaklarının eklenmesi gibi uygulamalar olabilir.
• Kimi hekimler yumurtlamayı durdurmak amacıyla leuprolide gibi hormonlar uygulamaktadırlar, ancak hormonların yan etkileri ve doz ayarlamasının güçlüğü söz konusudur. Onun için deneyimlerim sonucu kullanılmamsını önermemekteyim.
• Aynı şekilde yumurta kanalının cerrahi yolla alınması da kuşlar için bence uygun değildir.

Önerilen Kaynaklar

1. Demirözü, K. (2012) :Süs Kuşları Hastalıkları IV, Kuşlarda Vücut Dili. 18.Nisan.2012, https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=26930 ve Çiftlik Dergisi Haziran 2012 340(16-18)
2. Demirözü, K.(2012):Süs Kuşları Hastalıkları IX, Evcil Kuşlarda Uygun Aydınlatmanın Önemi. URL: https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=31495 , 23.07.2012 yayınlandı.
3. 3.   Demirözü, K.(2013): Süs Kuşları Hastalıkları XVI, Evcil Kuşların Yiyecek Arama İle Oyalanma ve Oynama Aktivitelerini Teşvik Etme. Çiftlik dergisi, URL: https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=42454, 27.06.2013 yayınlandı.
4. Demirözü, K.(2014): Süs Kuşları Hastalıkları XVIII, Kuşların Davranış Sorunlarının Sebepleri Ve Muhtemel Çözümleri. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=54289 05.02.2014 ve Çiftlik Dergisi,2014,360;44-45 yayınlandı.
5. Demirözü, K.(2014): Süs Kuşları Hastalıkları XXIV, Evcil Kuşlarda Yumurtlama Güçlüğü ve Yumurtlayamama. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=62692 , 09.07.2014 tarihinde Çiftlik Dergisi 2014, 365 (36-37)yayınlandı.
6. Demirözü, K.(2012): Süs Kuşları Hastalıkları XXXVIII, Kuşların Beslenmesi: Evcil Kuşlarda Yemleme, Papağanlarda Diyet Ve Beslenmede İpuçları. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=52382 06.01.2014 yayınlandı.
7. Demirözü, K.(2012): Süs Kuşları Hastalıkları LV, Evcil Kanaryaların Bakım, Beslenme, Üretim, Sağlık Önlemleri Ve Hastalıklarında Püf Noktaları. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=35988 , 29.12.2012 yayınlandı.