Evcil Kuşlarda Teflon Zehirlenmesi

EVCİL KUŞLARDA TEFLON ZEHİRLENMESİ (PTFE TOKSİKOSİS)

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

 Kanatlı Sa‎ً‎ğlığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı

(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Tıpkı bizler gibi evcil kuşlarda kirli hava soluduklarında ciddi akut ve-ya kronik solunum sıkıntısı yaşayabilmektedirler. Hatta bizlerden daha du-yarlıdırlar.Kuşların solunum sistemi “teflon toksisitesi” ya da “PTFE zehir-lenmesi / toksikosisine”  duyarlıdır. Bu durumda ölümlerin birçoğu polyte- trafloroetylene (PTFE) ile kaplanmış mutfak malzemelerinin ısıtılması so-nucu yayılan zararlı dumandan kaynaklanmış olabilir. Bu kimyasal çoğu yapışmaz tencere, tava vb mutfak aletleri, bazı leke çıkarıcı ürünler ve diğer ev eşyalarında bulunmaktadır.

PTFE toksikosisin belirtileri nelerdir?

PTFE toksikosisinin belirtileri spesifik değildir.  Bu belirtiler birçok solunum ve diğer hastalıklarda da görülebilmektedir. Kuşlar genellikle kafesinde ölmüş bulunur ya da güçlükle nefes alırlar ve sonunda ölürler. Hafif maruziyet solunum güçlüğü, hırıltı, koordinasyon bozukluğu, hal-sizlik, depresyon, endişeli davranış veya nöbetlere neden olabilir

Tanı genellikle fiziksel muayene, teflon eşya kullanımı sorgulaması, diğer anamnez bilgileri ve kuş ölmüşse postmortem muayene ile yapılır. Isınmış teflon kap kacak tarafından yayılan toksik parçacıklar genellikle akciğerleri etkilemektedir. Postmortem muayenede, akciğer genellikle hemorajik, konjeste ve koyu kırmızıdır. Keza nefes borusu ve bronşlarda hemorajik ve konjestedir. Bu lezyonlar PTFE toksikosisiine için özel değil-dir.  Akciğeri tahriş eden birçok ajan da oluşturabilmektedir. Bu yüzden teflon zehirlenmesi tespit edici pozitif bir yol bulunmamaktadır. Diğer ze-hirli irritanlar; aerosol spreyler, sigara dumanı, karbon monoksit, doğal gaz, amonyak ve yanmış besinler ve kızartma yağları olarak sayılabilir. Bu toksinler ile ilişkili belirtiler hafif kronik pnöymoniden akut ölümlere kadar varabilir.

Teflon eşyanın aşırı ısınması sonucu yayılan toksik partiküller sadece kuşları değil, aynı zamanda, sıçan ve insanlarda akciğer sorunlarına neden olduğu tespit edilmiştir. İnsanlarda hastalık grip benzeri semptomlar gös-terir ve “polimer buhar ateşi”  diye adlandırılır. Özellikle solunum hastalığı olan kişilerde, ciddi sorunlara neden olmasına karşın, nadiren ölümcüldür.

Neden kanatlılar PTFE toksitesine daha duyarlıdır?

Kanatlıların solunum sisteminin çok özel bir anatomisi havada bulu-nan toksinlere karşı son derece duyarlıdır. Özellikle uçuş için kaslara çok yüksek seviyede oksijen sağlamak amacıyla solunumla hava değiş tokuşu son derece hayatidir. Bu değiş tokuş sırasında toksik havada solunabil-mektedir. Ayrıca, kuşların küçük boyutları ve yüksek metabolizma hızı havadaki toksinlere karşı duyarlılıklarını artırmaktadır. Kuşlar, bilhassa kanaryalar hassasiyetlerinden,  eski tarihlerde kömür madenlerinde toksik gazları için bir detektör gibi kullanılmıştır.

PTFE ısıtılınca neden toksik olmakta?

Normal pişirme koşullarında PTFE(teflon) kaplı mutfak malzemeleri bozulmaz ve güvenlidir. Birçok çalışma PTFE kaplı kap kacağın toksik parçacıklar ve dumanları serbest bırakmak için (“pirolisis”  denilen kim-yasal değişim) 280 ° C, üzerinde ısıtılması gerektiği saptanmıştır. Normal pişirme sırasında çok yüksek sıcaklıklara nadiren ulaşılır. PTFE kaplı Mutfak malzemeleri ile çoğu pişirme 120 ° ve 210 ° C arasındaki sıcaklıklarda gerçekleşmektedir. Diğer yandan teflon kaplar içi boş veya kuru ısıtıldığında toksik buharlar neden olabilir.

Ne tür malzemeler PTFE kaplı olabilir?

Bu tür eşyanın etiketinde belirtilmektedir. Kimi leke çıkarıcılarda PTFE içerirler. Ancak silikon kaplı kap-kacağın tosik duman ürettiği şimdiye kadar saptanmamış ve güvenli olarak kabul edilmektedir.

PTFE toksikosisi nasıl önlenebilir?

Bazı öneriler sıralanabilir:

1. Eğer PTFE kaplı fırın damla tava varsa, kullanılmalı,.

2. Teflon tava ve tencerede asla su kaynatılmamalı,
3. PTFE kaplı kapların kullanım sonrası mutfakta bırakılmamalı,

1. 4. Teflon kapları kullanırken düşük ya da orta ısıda pişirme yapılmalı,
   Fritöz, dürüm, tost makinesi gibi teflon aletlerin kulanım anında    sıcaklığını   belirlemek için bir yemek termometresi kullanılmalı,
2. PTFE kaplı mutfak eşyasının potansiyel tehlikelerini öğrenmedikçe asla kullanılmamalı,
3. Mutfak aspiratörünün yeterli çekim ve doğru havalandırma yaptığına emin olunmalıdır.
4. Isı üzerinde teflon eşyanın unutulmamasına dikkat edilmelidir.

Kuşlar için tehlike yaratabilecek diğer toksik duman veya gazlar hangileridir?

• Karbon monoksitfark edilemeyen, tatsız, kokusuzbir gazdır.Kuşlar, insanlarve diğer tümhayvanlar içinölümcül olabilmektedir.Yangın, otomobil egzozu ve merkezi ısıtmaünitelerindenyayılabilir. Evler için Karbon monoksitdetektörlerimevcutturvekullanılmalıdır.Kuşunbulunduğuoda güvenli olmalıdır.
• Her türlüyüzeyde 280°Cüzerindeısıtıldığında ya da pişirildiğinde Isınmış veyayanmışkızartma yağı, sıvı yağlar, margarin,tereyağı diğer yağ ve gıdalar tehlikeli buharoluşturabilirler.
• Fırınlarda”kendinitemizle”modunu kullanılmasızehirli gazlarüretebilir.
• Bir sızıntıveya sönükpilot alevinden kaçak yapandoğalgazölümcül olabilir.Fırın, soba,şofbenveyaaletlerinpilot alevlerdenkaçak olup olmadığı kontrol edilmeli. Gerek hane halkının gerekse evcil hayvan-ların güvenliği açısından gaz detektörü kullanılmalıdır. Kuşun doğal vepropan gaz kaynaklardan uzakta, iyi havalandırılan biralanda tutulması gerekir.
• Birçoktürdenaerosollarürünler florokarbonlar vetoksik parçacıkihtiva edebilir. Saç spreyi,parfüm,spreydeodorant,sprey kızarma yağı, sprey nişasta vediğeraerosollarınkuşun bulunduğu odadaya dayakın yerde kullanılmamalıdır.
• Yanmış veya kavrulmuş plastik zehirli dumanlar yayabilir.
• Amonyakve güçlüçamaşır suyu gibitemizlik maddelerindençıkan buharlarısolunum sisteminitahrişve solunumzorluğuna neden
• Pestisit, sinek, böcek, pire ve kenespreyleri, pestisitşeritleri hem kuşlar, hem de balıklara çokzehirli
• Tırnak cilası çıkarıcı, mineral uçucu, benzin, yapıştırıcılar, boyalar ve naftalin gibi organik birleşimler ve solventler kuşlar için zararlıdır.

Sigara dumanı da dâhil her türlü duman kuşlar için toksik etki ya-pabilir ve hata çok çabuk ölüme yol açabilir. Uzun süreli maruz kalma sadece solunum sistemine zarar vermemekte, göz ve cilt problemleri gibi bakteriyel enfeksiyonlara duyarlılıkta artış söz konusudur.

Üzücü bir durumla karşı karşıya kalmak ya da kalmamak ev halkının elindedir. Sorun yaratan toksik partiküllerden kurtulmak ve temiz bir hava sağlamak için sağduyulu birkaç adım atmak gerekiyor:

• Evcil hayvanınbulunduğumahalde parfüm, deoderant, hamamböceği,karıncaya dapirespreylerikullanılmamalı.
• Kokulu mumlar, hava deoderantları yerine odaya dışarıdan temiz hava girmesi için pencerenin hafif aralanması gerekir.
• Eğeraerosoller, oda parfümleri, kuvvetlikokulu mumlar, amonyakya da klorbazlı temizlikürünleri kullanmakzorunluluğu varsa, hayvanın mümkün olduğunca uzaktaolmasına dikkat edilmelidir. Herhangi birşüphe varsakuşun geçicibirakraba veya arkadaş evinde misafir edilmesi gerekir. Ve kuş gelmeden önce ortamın iyice havalandırılması, herhangi bir koku kalmamasına itina edilmelidir.
• Eğer boya badana, fumigasyon, böcek mücadelesi, yeni halı,mobilya alınmışsa veya temizlenmişse, kendini otomatik temizleyen fırın kul-lanılacaksa hayvanın başka bir yerde misafir edilmesi iyi bir havalan-dırmadan en az 48 saat sonra getirilmesi gerekir.
• Daha önce vurgulandığı gibi birkarbon monoksitdetektörükullanıl-malıdır. Evdeher türlüelektrikli ısıtıcı, ızgara,fırın ya da şöminevarsa, buözellikle önemlidir.
• Eğer sigara tiryakiliği söz konusu ise kuştan önce kullanıcını ve ev halkının sağlığı için vazgeçilmelidir. En azından açık havada içilmelidir.
• Kuşların mutfaktan uzak tutulması ve mutfağın iyi havalandırılmasına özen gösterilmelidir.