Evcil Kuşlarda Temel Eğitim
EVCİL KUŞLAR DA TEMEL EĞİTİM: EĞİTİMDE KADEMELİ İLERLETME NASIL YAPILMALI?
Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)
Tıpkı köpek yavrusu eğitimi gibi ilk komutlardan biri “otur” olmalıdır. Tüm evcil papağangillere öğretilmesi gereken hemen hemen ilk komuttur. Ve bu ilk adımdır. Bir kuşa öğretilmesi kolay bir komut, çünkü fiziksel bir harekettir ve normalde gün boyunca pek çok defa yapmaktadır. Bu komutu kuşa öğretmek, kuşun sahibinden herhangi bir şekilde korkmasını önleyecek ve aralarındaki bağ güçlenmiş olacaktır. Otorite ku-rulması, kuş üzerinde daha iyi kontrol sağlanması ve kuşun uyumsuz olma şansını azaltacaktır. Kuş komut öğrenmeye başladıktan sonra, iyi şeyler olduğunu fark edilecektir.
Yeterli bir eğitim nasıl olmalı?
Eğitim seansları genellikle kısa, 15 dakika civarında olmalıdır. Şayet hayvan sahibi telaşlı, heyecanlı, yorgun ya da sabırsız olduğunda asla eğitim oturumu yapılmamalıdır. Sabır; kaliteli ve başarılı bir eğitim için önemlidir. Gerek sahibi gerekse kuş için eğitim olumlu bir deneyim kazandırır. Zevk alınmalı, eğlenilmeli, oyuna dâhil olunmalıdır.
Dikkatin dağılmaması için eğitimin sesiz bir mekanda yapoılmalıdır. Güvenli bir ortam sağlanması gerekir ve kuşun isteksiz olma ihtimaline karşı hazırlanması anlamına gelir. Kapı, pencereler, perdeler, varsa fanın kapatılması; oda da başka hayvan bulunmamalı ve kuşun kanatları kesil-miş olmalıdır. Eğitim oturumları daima övgü ya da verilecek atıştırmalık bir ödül gibi pozitif bir eylemle sonlandırılmalıdır. Komutları kullanmada tutar-lılık, başarı için bir başka önemli unsurdur. Pozitif pekiştirme uygulanmalı-dır. Vurmak, azarlamak, yüksek sesle ihtar, ya da başka türde herhangi bir ceza yönüne gidilmemelidir.
Kuşa odaklanmalı ve her ikisinin de(kuş ve sahibi) rahatlamaları ge-rekir. Uyku hali, açlık nedeniyle dikkatsizlik, korku vb ya da saldırganlık işaretleri yönünden kuş takip edilmelidir. Kuşun kanatları vücudundan hafif açık, ayakta dik durması, gaga açık veya kapalı; seslenme, kanat çırpmalar, parmak üzerinde iken çok sıkı tutunma ya da ısırma korku ve saldırganlık belirtileridir. Bu belirtiler ortaya çıktığında; olumlu davranışla, oturumu sonlandırmak en akıllıca bir yol olacak ve kuş tereddütsüz her türlü bir çatışmanın “kazanan” tarafıdır.
Kuşun ortama alışması/uyumu
Eğer kuş iletime alışık değilse, birkaç seans boyunca sadece yavaş yavaş ve sessiz bir ortamda eldeki kafeste uzaktan izlenebilir. Kafes ele alındığında ve kuşla çalışırken daima kuşun göz hizasından bir parça daha üste olunma-lıdır. Fazla üste olunursa kuş kokabilir. Daha alçakta olu-nursa kuş parçası olarak algılar ve itaat edildiğini zannede-bilir. Her seansta el kuşa doğru uzatılmalı ve kuş kendi ar-zusuyla (bir ikram ile onu kışkırtılabilir.) tüneğe dokunma-ya müsaade edebilir. Bir kere kuş rahatladıktan sonra, kafeste el ona yaklaşsın. Şimdi gerçek eğitime başlanabilir.
Eğer kuş büyük cüsseli ve önceden ısırıyorsa, ilk eğitimi sırasında, parmak yerine bir takoz veya sopa kullanılabilir. Eğer öyleyse kafeste ra-hatlıkla çıkarılan tünek olabilir.
Çıkma adımlarını öğrenme
- Öncelikle kuş eldenözel,oldukçalezzetliikramları yemeğe alıştırılmalıdır.Bu tür ikramlareğitim amaçlıkullanılmalıdır.
- Sonra, ele bir ikram alınarak, cezbetmek için kuşa adım adım yaklaşılır, tünektendaha yüksek birseviyedekuşunönündeBaşlangıçtakolaycayaklaşan ve ele gelenkuşödüllendirilir.
- Hayvan ele adım atmayabaşladığında,” yukarı adım”, “çık” yada”gel “ komutu verilir. Her iki komuttercihe sayan, amaiçinden yal-nızca birini seçilmesivekuşun yakınlaşmasında her zamansöylen-melidir.Aynı şekildetüm aile üyelerininde herzamanbu komutları kullanması Burada tutarlılıkönemlidir.
- Kuş her adımında, ödül almalıve çok küçük ikramlarvermeliGerçekten çoksevdiği ikramı,sadece komuta itaat ettiği zamansöz konusudur. İlk başta, yalnızca ele birayakkoyması içinkuşödüllen-ğdirilmelidir.
Büyük cüsseli kuşlar gagalarını hızlı davranmaya yardımcı olmak için kullanmaktadırlar. Eğer kuşun gagası parmakta ya da ısırmaya yelteniyor-sa geri çekilmemeli. Bu, aynı zamanda küçük kuşlar için de geçerlidir. O kısa zamanda bundan korkulduğunu öğrenebilir ve sonra o sahibini istediği tarafa yönlendirmeye başlar. Kuş eğitiminde ondan korkulduğunu algıla-mamalıdır. Keza, parmak ya da tünediği tünek zannediyorsa o komuta itaat etmek istemeyebilir.
Kuş rahatlayıp, güven duymaya bastığında, kafesinden çıkarmak ve diğer sessiz ortamlarda eğitimine devam etmek gerekir. Onun kafes veya yaşadığı çevreden uzakta, kendini daha savunmasız hissedecek ve sahibi-ne daha fazla dikkat edebilecektir.
İnme adımları öğrenme
Kuşun parmağa veya bir dal parçasına adım atması istendiğinde, yeri ne olursa olsun, üzerine adım atabileceği kafesindeki hayvanın karşında bir tünek olmalıdır. Çıkma adımı için kullanılan yöntemin aynısının kullanılması gerekir; cazip bir ikramı ile inmesi istenilen nesne üzerine kuş teşvik edilebilir. Nesne (tünek vb) kuşun karşısında bulunmalı ve ikramın tutulduğu el daha yüksekte olmalıdır. Kuşun yüzü sahibine dönük ve nesne üzerine adım için “aşağı in” ya da “aşağı adım at” gibi komut verilmelidir. Keza komutlar anlaşılır, zarif, kesin ve tutarlı olmalıdır. Parmakla nesne hareket ettirirken, hayvan aslında yukarı doğru adım atar, ama komut ısrarla “aşağı in” ya da “aşağı adım at” olmalıdır. Büyük olasılıkla kuş, ” aşağı in” gerçekleştirmekte yardımcı olmak için gagasını kullanacaktır.
Basmak/ merdiven kullanma
Kuş çıkma için adım atmayı öğrendiğinde, “merdi-ven” kullanmayı öğrenmenin zamanı gelmiştir. Bu hay-vanın bir elin parmağından yüksekteki diğer elin parma-ğına adım atma yeteneğini kazanması demektir. Her adım atış hareketi, “yukarı adım” ya ad “çık” komutuyla yönlendirilmelidir. Kuşa tekrar tekrar yaptırarak alıştırıl-malıdır. Bu gün boyu tekrarlanmalıdır
Özet
Başarılı kuş eğitiminin anahtarı;“Yukarı adım” atmayı öğrenmesidir. Her kuşun bilmesi elzem olan bir komuttur. Bu önemsiz zannedilen komut, sahibi ile kuş arasında en başından itibaren uzun bir yaşam boyu iyi bir ilişki kurulmasına yardımcı olacaktır.
