Hayvancılıkta Betonlaşma Azalıyor
PROF. DR. HAZIM GÖKÇEN
İlk çağlarda yabani hayvanlar doğada özgürce yaşamaktaydı.
Evcilleştirmeden sonra özellikle veriminden yararlanılan hayvanlar önce
çitler içerisinde sonra da yabani hayvanlardan ve olumsuz iklim
koşullarından korunmaları için sazdan yapılan kapalı barınaklarda
tutulmaya başlandı. Son yüz yıl içerisinde ise çiftlik hayvanlarının
barınması için kerpiçten ya da betondan ahırlar yapıldı. Ancak,
hayvanlar bu tavanı alçak, küçük pencereleri kışın soğuk girmesin diye
naylonla kapatılan, havasız, karanlık ahırlarda buzağıları ve danaları ile
birlikte boyunlarından bağlı olarak barınmaya mecbur edildi. İnekler
pisledikleri ve idrarlarını yaptıkları zemin üzerine mecburen yatmak
zorunda kaldıkları için verimliliği azaltan meme, rahim ve ayak
hastalıklarına daha çok yakalandılar. Hayvanlar kapalı ahırlarda oluşan
metan, amonyak, karbon dioksit gibi gazları soluyarak üst solunum
yolları hastalıklarına açık hale geldiler, temiz hava soluyamadıkları için
yeterince yem yiyemediler ve dolayısıyla verimleri azaldı.
Günümüzde hayvan barınağı olarak kapalı, yarı açık ve açık ahırlar
kullanılmaktadır. Son otuz yıl içerisinde kapalı ahırların sayısı azalmakta
buna karşın yarı açık ve açık ahırların sayısı artmaktadır. Devlet ve
bankalar da desteklerini ve kredilerini daha çok yarı açık ve açık
ahırlarda hayvancılık yapan yetiştiricilere vermektedir. Kapalı ahırlarda
hayvanlar eskiden olduğu gibi boyunlarından bağlı değil serbest olarak
dolaşmaktadırlar. Ayrıca gün içinde dışarıya çıkarılarak güneşten ve
temiz havadan yararlanmaları sağlanmaktadır. Yarı açık ahırlar daha
çok süt sığırı yetiştiricileri, açık ahırlar da sığır besicileri yani et üreticileri
tarafından tercih edilmektedir.
Yarı açık ve açık ahırlar konusunda yetiştiricilerde hayvanların özellikle
kışın üşüyeceklerine dair yanlış bir algı vardır. Ancak bu algının
uygulamaları görüldükçe ortadan kalktığını söyleyebiliriz. Doğadaki
yabani hayvanlar nasıl üşümüyorlar ve yaşamlarını sağlıklı bir biçimde
sürdürüyorlarsa yarı açık ve açık ahırlardaki çiftlik hayvanları da
üşümezler. Ancak özellikle kışın kapalı ahırlarda barınan hayvanlara
nazaran bir miktar daha fazla yem tüketirler ama bu kayıpları verim artışı
ile kolaylıkla karşılarlar. Bugün Türkiye’nin her yerindeki hayvanlar yarı
açık ve açık ahırlarda hiçbir sorun yaşamadan barınmaktadırlar. Yarı
açık ve açık ahırların en önemli yararları kapalı ahırlara nazaran inşaat
ve işçilik masraflarının düşük olmasıdır.
Günümüzde süt sığırcılığı genellikle yarı açık ahırlarda yapılmaktadır. Bu
ahırların yüksek tavanı güneş ışınlarını önleyecek bir örtü malzemesi ile
kaplanır, yanlara da perde sistemi kurulur. Yarı açık ahırlar çoğunlukla
simetrik iki bölümden oluşur. Her iki bölüm arasında bir traktörün ve yem
karıştırma makinesinin rahatlıkla geçebileceği genişlikte bir yol
bulunmalıdır. Her bölümde yemlikler, suluklar ve hayvanların yatacakları
konforlu yerler ayrılmalıdır. Yarı açık ahırların yan tarafları normalde açık
olmalı, ancak kışın ve rüzgarlı havalarda perde ineklerin boylarını
aşacak düzeyde kaldırılmalı, yazları ise tamamen indirilmelidir. Yazları 22
derecenin üstündeki sıcaklıklarda inekler otomatik olarak devreye giren
vantilatörlerle serinletilmeli, duşlarla ıslatılmalıdır.
Açık ahırlarda daha çok et üretimine yönelik sığır besiciliği
yapılmaktadır. Bu tip ahırlar etrafı demir parmaklıklarla çevrilmiş üstü
tümüyle açık barınaklardır. Sadece hayvanlar yem yerken ve
dinlenirken rahatsız olmasınlar diye yemliklerin üzeri güneş ışınlarını
geçirmeyen örtü malzemesi ile kaplanır. Açık ahırlar değişik besi
dönemlerindeki hayvanları koymak için kendi içlerinde yine demir
çitlerle bölümlere ayrılabilir. Her bölümün kenarında otomatik suluklar
bulunur. Açık ahırların zemini sert toprak olmalı, su ve idrar birikimine
karşı bir miktar meyilli yapılmalıdır. Zemindeki gübreler ayda bir
sıyırıcılarla temizlenmelidir.
Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere Dünyanın hayvancılığı
gelişmiş Ülkelerinde uzun zamandan beri kullanılan açık ve yarı açık
ahırların son dönemde Türkiye’de de yaygınlaşması hayvancılıkta
betonlaşmanın azalması bakımından büyük önem taşımaktadır.
