Işığın civciv,piliç ve tavuklar üzerinde etkileri

Prof. Dr. F. Tahir Aksoy

ftaksoy@yahoo.com

Kümeslerin aydınlatılması konusunda hatırlanması gereken çok önemli iki husus şunlardır: Birinci husus, hayvanların görme işlemleri için ışığın gerekliliğidir. Özellikle tavukların en gelişmiş duygu organları gözleridir. Görme, Tavukların çevreden yaptıkları algılamanın yüzde yetmiş kadarını oluşturmaktadır. İkinci husus ise, ışığın kanatlı vücudunda cinsiyet hormonlarının salgılanmasını tembih edici ya da engelleyici bir etkisinin olması ile ilgilidir. Bu durum, aydınlatma süresinin uzaması ve kısalması anında ortaya çıkar.

Son otuz yıl içerisinde ışığın tavuklar üzerine etkileri konusunda pek çok araştırma yapılmıştır. Bu çalışmalarda incelenen konular özellikle, ışık şiddeti, aydınlatma süresi, ışık rengi, ışığın çeşidi gibi konulardır. Kümeslerde ışık şiddetinin doğru olarak ayarlanması çok önemlidir. Işık şiddetinin azalması ile hayvanlar sakinleşir, karanlıkta ise hareketsiz olurlar. Işık şiddetinin gereğinden fazla olması halinde ise hayvanların fazla hareketli ve sinirli oldukları görülür. Kümes içinde başka stres koşullarının da bulunması halinde, şiddetli ışık, hayvanlar arasında gagalamalara yol açar. Kümes içerisinde ışık şiddetinin eşit şekillerde dağılımı da önemlidir. Bazı bölgelerin fazla aydınlık ve diğer yerlerin karanlık olması, özellikle kümes pencerelerinden içeriye huzmeler şeklinde güneş ışığı girmesi, hayvanlarda huzursuzluğa ve onların parlak ışıklı yerlerde birikmelerine sebep olur. Kümeslerde ışık şiddeti, hayvanların yaşına ve özelliklerine göre ayarlanmalıdır.

Aydınlatma süresinin kontrol edilmesi damızlık ve yumurtacı sürüler için çok önemlidir. Günlerin uzaması, bazı hormonların ve özellikle FSH ve LH”nın salgılanmasını tembih eder. Bu durumda erkek ve dişiler daha çok çiftleşmeleri, dişiler ise yumurtlamaları için uyarılırlar. Günlerin kısalması ise bunun tam aksi olarak söz konusu hormonların salgılanmasını azaltıcı bir etki yapar.

Gün uzunluğu konusunda damızlık ve yumurtacı sürülerle ilgili kurallar şunlardır; Büyüme çağında, aydınlatma süresi asla artırılmamalıdır. On sekiz ya da yirmi haftalık yaştan sonra gün uzunluğu haftada yarım saatlik gibi ilaveler ile artırılmalıdır. Yumurtlama sezonu boyunca aydınlatma süresi asla azaltılmamalıdır. Söz konusu sürüler için civcivler geldiği günden başlayarak ilk üç gün devamlı aydınlatma yapılır (24 saat).Daha sonra günde 8 saat kadar aydınlatma yeterlidir. Cinsel olgunluk çağına gelen sürü için aydınlatma süresi yavaş yavaş 14-17 saate kadar çıkarılır ve daha sonra sabit olarak devam ettirilir.

Yukarıda anlatılan uygulamanın yapılması kapalı kümeslerde kolaydır. Pencereli kümeslerde dışarıdan gelen güneş ışığı ve mevsime bağlı olarak gündüz gece sürelerinin uzayıp kısalması uygulama zorluklarına yol açar. Burada yapılacak iş, hayvanların cinsel olgunluk çağına ulaşacakları zaman, bölgedeki gündüz uzunluğunu öğrenmek ve buna göre ilk günden başlayarak bir ışıklandırma programı yapmaktır. Gerekli ise, gündüz uzunluğuna ek olarak lambalar yardımı ile kümes aydınlatılır. Bu aydınlatma süresi, hayvanlar cinsel olgunluk çağına ulaşacakları zaman, bölgedeki doğal gündüz uzunluğu kadardır. Büyüme çağında hayvanların sabit aydınlatma sürelerinde bulundurulması sağlanır. Daha sonra ise yine ek aydınlatma ile süre uzatılır.

Damızlık ve ticari yumurtacı sürüler için hayvan sevisinde gerekli olan ışık şiddeti değerleri lüks olarak 0-6, 6-22 haftalar ve 22. Haftadan sonrası için sırası ile 13-16 lüks, 7 lüks ve 15 lüks olarak bildirilmektedir. Etçi piliçler (broiler) için 1-2 ve 2-3,  daha sonrası haftalar için hayvan sevisinde gerekli olan ışık şiddeti değerleri sırası ile 15-20 lüks, 10 lüks ve 6 lüks olarak önerilmektedir.

Aydınlatma süresi ile ilgili programları uygularken, zaman saatlerinden yararlanarak lambalara kumanda edilmesi önemlidir. İşçilerin lambaları açıp kapamada bazı günler geç ve erken davranabilecekleri unutulmamalıdır. Etçi piliçler (broiler) için kümeslerde günde 23-24 saat süre ile devamlı aydınlatma yapılmalıdır.

Tavukların en fazla kırmızı ötesi ışıktan hoşlandıkları bilinmektedir. Doğal güneş ve tungsten telli elektrik lambası en uygun kırmızı ışık kaynaklarıdır. Floresan lambalar (gazların titreşimi ile ışık veren) tungsten telli lambalara göre daha fazla aydınlatma gücüne sahiptir ve daha ekonomik olabilir. Fakat yapılan araştırmalar tavukların, floresan lambaların verdikleri ışığı ancak belirli çevre sıcaklığı koşullarında (21,1 ile 26.7 °c arasında) tam olarak algıladıklarını göstermiştir. Özellikle çok düşük ya da yüksek çevre sıcaklığı koşullarında floresan ile aydınlatmanın tavuk tarafından tam olarak algılanamadığı bildirilmektedir.

Not: Bu makale ile ilgili kaynak listesi yazardan istenebilir.