Kanatlı Bağırsak Sağlığına Mikotoksinlerin Etkisi


Kanatlı Bağırsak Sağlığına Mikotoksinlerin Etkisi(*)

Dr. Kaya Demirözü
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
drk.demirozu@yahoo.com.tr

2015 Yılında Avrupa’da hasat edilen yem hammaddesi olarak kullanılacak tahıl örneklerinin analizinde kanatlılar için % 20 si yüksek riskli ve % 18 orta riskte  olduğu görülmüştür. Hasat edilen yem hammaddelerinin uygun olmayan depolama koşulları sağlık sorunları riskini artırmaktadır.

Mycotoxins' impact on poultry gut health
Saha çalışmlarında, Çek Cumhuriyeti, Kuzey Avusturya, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan’da yetiştirilen mısırın üretiminin klimatik problemlerden etkilediğini göstermektedir.

Mikotoksinlerin gizli tehdit oluşları birçok ülke ve bölgede iyi bilinmektedir.Yemlere toksin bağlayıcı eklenerek hayvanın maruz kalması sınırlandırılmaktadır. Mikotoksinler mahsülün yetişme anında veya hasat sonrası depolanan yem maddelerinde üreyen küflerin metabolitleridir. Yapılan testlerde hammaddelerin birden fazla mikotoksinle kontaminasyonun yaygınlığı görülmüştür. Bir mikotoksin analizi diğerlerini varlığına işaret etmektedir. Birçok küf benzer çevre koşullarında toksik metabolitler üretirler. Hayvan yemleri değişik kaynaklardan temin edilen tahıl kullanılarak formüle edildiğinden çeşitli mikotoksinlerle kontanine olabirler. Çünkü küfler, kimi bitkilere spesifik olabilir.

Mikotoksinler kanatlılarda biribiriyle çelişen semptomlara neden olabilmektedir  

Mikotoksinler kimi zaman kanatlılarda biribiriyle çelişen değişik bulgularla ortaya çıkmaktadır.Bunlar üreme sorunlarından yetersiz immuniteye kadar değişmektedir. Birçok mikotoksin prooksidasyon(1) özelliğine sahiptir. Organları etkileyebilir ve temas ettiğinde dokularda hasar oluşturur.

2015 Hasatında toksin kontaminasyonu

Mikotoksin riski yıldan yıla ve bölgeden bölgeye değişmektedir. Son yapılan bir araştırmada;  2015 yılında Avrupa’da  üretilen tahıl örnekleri  kanatlı hayvan yemlernde risk değerlendirmesi amacıyla incelenmiş ve 38 adet mikotoksin mevcudiyeti saptanmıştır. 2015 yılında, Avrupa’nın bir çok bölgesinde tane olgunlaşma evresinde olan mahsul, özellikle yazın yüksek sıcaklıklardan ve kuraklıktan darbe almıştır. Güney İspanya’daki ekinler çok yüksek sıcaklıklardan etkilenmiştir. İtalya’da tahıl rekoltesi kuraklık nedeni ile düşmüştür. Yüksek sıcaklıklar, düşük yağış Doğu Fransa, Güney Almanya ve Polonya’da sorunlara yol açmıştır. Benzer klimatik koşullar Çek Cumhuriyeti, Kuzey Avusturya, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan’da yetiştirilen mısırın üretiminde de sorunlar yaşatmıştır.

Grafik 1, her mikotoksin grubunun sıklığını,  Grafik 2, yemin kontaminasyonuyla ilgili ortalama risk analizi ve Grafik 3, broilerler için yüksek, orta ya da düşük riskli kategoride numunelerin yüzdesini göstermektedir.

Grafik 1. Avrupa’da 2015 yılında hasat edilen üründe çeşitli mikotoksin oluşumu

Kuzey Avrupa’da bitki yetiştirme dönemi sonuna doğru daha elverişli iklim sayesinde kışlık hububat rekoltesi yüz güldürmüştür. Doğu Avrupa’da ise, yüksek yağış hububat hasadını gecikmiş ve özellikle depolama sırasında, küf hasat sonrası soruna neden0lmuştur. Yem maddelerinin testleri ultra performanslı sıvı kromatografisi ve tandem kütle spektrometresi (UPLC-MS / MS) ile yapılmıştır. Sonuçlar yem maddelerinden kaynaklı mikotoksikosis riskini belirlemede kullanılmıştır.

DİĞER HABERLER
Karbon Tüketiminde "Eli Sıkı" Şirketler Ödüllendirildi
Grafik 2. Broilerler için 2015 mahsulünün mikotoksin risk değerlendirme sonuçları

Bu analitik sonuçlar; % 90 dan fazla numunede  mikotoksinler pozitif olduğunu göstermektedir. Fumonisinler ve trichothecene B, örneğin Deoxynivalenol (DON), Avrupa 2015 mahsülü örneklerinde en yaygın olanlardır. Yem maddelerinin mikotoksin seviyeleri ortalama olarak daha düşük olmasına rağmen, birden fazla mikotoksinle kontaminasyonu yüksek riskli kabul edilmektedir. Fusarium mikotoksinlerinin kanatlılarda özellikle bağırsaklarda çok değişik olumsuz  etkileri olabilmektedir.

Grafik 3. Kümes hayvanlarında Mikotoksis riskinin yüksek, orta veya düşük olan numune  yüzdesi

Mikotoksinlerin oluşturduğu bağırsak hasarı

Bağırsakların mikotoksine maruz kalması hücre zarlarının oksidatif hasara uğraması ve hücresel protein sentezinin aksamasına neden olabilmektir. Bu durum sindirim sisteminin farklı bölgelerinde lezyonlara yol açabilmektedir. Spesifik  bir araştırma Fusarium toksinine maruz kalan bağırsak dokusu hasarına ve yemden yararlanmayı  olumsuz etkilemektedir. Sonuçta nekrosis, mide erozyonu, hemoraji ve besinlerin yetersiz sindirilmesine neden olabilir. Bu hasar; FCR artışı, verimde düşme ve ayrıca tam sindirilmemiş yem partiküllü sulu dışkı olarak karşımıza çıkabilir.

Mikotoksinerin oluşturduğu başlıca  semptomlardan biri sindirim sistemi lezyonlardır(Resim 1). Kanatlının ağızından itibaren mukozal membranların iltihaplanması ve lezyonlar şekillenebilir. Kursak lezyonları tam tahıllı diyetlerin tutma yeteneğini ve özellikle yemin öğütülmesini etkileyebilmektedir. Kursak aktivitesindeki aksamalar hayvanın daha fazla patojenlerin istilasına yol açabilir. Bilindiği üzere kursak patojenlerin bağırsaklara geçmesinde kontrol rolüne sahiptir. Lezyonlar ağrıya yol açar ve yem tüketimini kısıtlıyabileceğinden hayvanın beklenen performansa ulaşmasını engellemiş olacaktır.DON kontamine edilmiş yemle beslenen piliçlerle yapılan çalışmalarda; jejunumun önemli ölçüde hasarlanması glikoz taşıma mekanızmasının bozulmasına, bağırsak duvarı boyunca emilim etkilendiği sonuçuna varılmıştır. Aynı araştırmacılar DON kontamine yemin anlamlı derecede jejunum villilerin boy ve yüzey alanın azaltığını saptamışlardır.

Resim 1. Mikotoksinin oluşturduğu bağırsak lezyonu

Piliçlerde fusarium toksinleri kontamine yem  kullanarak benzer çalışmalar ileum hücrelerinin üremesinde önemli bir azalma olduğunu göstermiştir. Bu hücreler  büyüyen piliçlerde bağırsaklarında gelişimi ve yemden maksimum yaralanmak için önemlidir. Hücre çoğalması bütün büyüme dönemi boyunca hayvan üzerinde kayda değer bir etkiye sahip olabilmektedir.

DİĞER HABERLER
Hayvan Refahı, Kontrolü ve Danimarka Uygulamaları Konferansı

Bağırsak hasarı ve erozyonu Clostridium perfringens ve Salmonella spp. patojen bakterilerin bağırsak dokularını işgal edebilmektedir. Bu gibi patojenlerin yem sindirilmesinde oluşan bir aksama sonuçu çoğalmaları tetiklenilmektedir. Tam sindirilmemiş yemin bağırsağın alt kesimine kadar ulaşması mikotoksinler ilişkili çeşitli problemlere  yol açar. Yayımlanmış çalışmalar. Fusarium kontamine  yem yedirilen ve Eimeria spp. İle enfekte edilmiş sekiz haftalık piliçlerin nasıl bir tepki vereceğini takip edilmiştir. Bu çalışmalar mikotoksinlerin koksidiyal lezyonların iyileşmesini  geçiktidiği ortaya koymuşlardır. Diğer çalışmalarda görüldüğü gibi, toksinlere maruz hayvanların villi boyutunda kayıplardan dolayı jejunum ve ileumda emici yüzey alanı daralmaktadır. Başka araştırmalar DON ile kontamine diyetlerle beslenen piliçlerde nekrotik enteritis vakalarında sıklık gözlenmiş, Clostridium perfringens’e maruz kaldığında sürünün % 20 ila % 47 da subklinik olgu artışı rapor edilmiştir.

Depolamanın etkisi

Yine yayınlanmış bir çalışmaya göre; tahıllarda  mikotoksin kontaminasyonun pik yaptığı farklı mevsimlerde lezyonlar ve bağırsak hasarı tablolarınn görünümünü arasında bir uyum olduğu bildirilmiştir. Başlıca tehlike dönemi hasat sonrası aralık ve şubat ayları arasıdır. Tahılın depolanmasıda neme maruz kalma olasılığı, daha sonra küf gelişiminde potansiyel bir artış ve mikotoksin üretimi bunun nedenidir. 2015 yılında görüldüğü gibi kimi  Avrupa ülkelerinde yüksek rurubetli hasat sonrası ciddi bir risk oluşmuştur. Bundan dolayı, bağırsak hasarı açısından mikotoksinin asıl etkisi; hazımszılık, yem tükerimi ve yararlanmada yetersizlik, takiben performans kaybı  üreticilerce açık bir şekilde görülebilir.

Sonuçlar

Bağırsak sağlığı tüm kanatlı hayvan yetiştiricileri, özellikle broiler üreticileri için önemli bir husustur. toksinlerin yol açtığı lezyonlar ağızdan başlayarak sindirim sistemi boyunca görülebilir. Takip eden rahatsızlık yem tüketiminde azalmadır. Oksidatif hasar nedeniyle bağırsak duvarını kaplayan mukozanıni tahriş ve yaralanması sindirimde ciddi sorunlara yol açmaktadır. Ve hastalığa neden olan patojenler için besin elemanın artışına neden olur. Nekrotik enteritis gibi hastalıklara yol açan bu organizmler daha sonra, mide bağırsak sisteminin üst kesimini istila ederek büyük  koloniler oluşturmak amaçıyla yeniden çoğalabilmektedirler.

DİĞER HABERLER
Hastavuk'tan Et Sektörü İçin 100 Milyon Dolarlık Yatırım

2015 Avrupa’da hasat edilen  tahıl yem hammaddesi örneklerinin analizinde kümes hayvanları için  % 20’si yüksek ve % 18’si orta riskli olduğunu göstermektedir.  Pek çok numune birden fazla kontaminasyon nedeniyle, özellikle immunsupresyonda rol oynayan Fusarium küfleri kümes hayvanları için genel olarak yüksek riskli bulunmuştur. Avrupa’da birçok bölgelde  bitki gelişimi ve hasatı esnasında kötü hava koşulları nedeniyle sorunlar yaşanmıştır. Kuraklık ardından yağmurlu havada hasat tahıl kalitesi üzerinde önemli bir etkisi vardır,  küf oluşumunu ve mikotoksin üretimini teşvik etmektedir. Bu koşulların etkisi depolama süresinden sonra daha kolay anlaşılabilmektedir. Depolama sırasında mikotoksin üretimi özellikle artar. Düşük yem tüketimi, bağırsakta sindirim ve emilim yetersizliği dolasıyla ekonomik kayıplar halınde ortaya çıkmaktadır. Bu semptomlar umumiyetle hasattan beş ay sonra fark edilir. Bu yüzden Avrupalı üreticiler  mahsulün olumsuz mevsimde yetişme yılın sonrada mikotoksin bağlayıcı kullanmalıdırlar.

(*): Değişik çalışmalardan derlenmiştir.

(1): Antioksidan sistemleri inhibe etmek -Çevirenin notu-   

Çevirence önerilen kaynaklar

  1. Demirözü, K. (2004) : Prıbiyotikler ve Yeni Bir Konsept. Topkim Teknik Bülten, THS.04.07/08KD, İstanbul.
  2. Demirözü,K., Yargeldi,K., Karaoğlan, Ö.(2004 ):Bir Fitobiyotik Olan  Bıomın® PEP 1000’nin Broilerlerde Etkinliğinin Denenmesi. PEP Teknik Kitapcığı ,21-28 ve Doğal Seçenekler Seminerleri, Bolu-Bandırma.
  3. Demirözü, K.(2005): Broiler Piliçlerde Kimi Barsak Sorunları. Topkim Teknik Bülten, THS 05.09/10KD.
  4. Demirözü, K.(2005): Çağdaş Hayvan Üretiminde Bilinçli Beslenmede Doğal Alternatifler. Çiftlik Dergisi Röpotaj.
  5. Demirözü, K.(2010):Probiyotikler ve Yeni Konseptler. Çiftlik Dergisi; Şubat-2010,312(38-40)
  6. Demirözü, K.(2010): Bilinçli Beslenmede Doğal Destek Ürünler. Çiftlik Dergisi 311,58-63
  7. Demirözü, K.(2011): Broiler Piliçlerde Kimi Bağırsak Sorunları I, Çiftlik Dergisi Mart -2010 313 (52-53)
  8. Demirözü, K.(2011): Broiler Piliçlerde Kimi Bağırsak Sorunları II, Çiftlik Dergisi Nisan- 2011,326 (38-39).
  9. Demirözü, K.(2015): Bağırsak Sağlığı İçin Hayvansal Katkılar-Çeviri- https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=77519 07.07.2015 tarihinde  ve Çiftlik Dergisi 2015 (377) 30-31 yayınlandı.
  10. Demirözü, K.(2016): Pre  ve Probiyotikler Hakkındaki Gerçekler (Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=88538 27.03.2016 tarihinde yayınlandı.

Demirözü, K.(2016):  Mikotoksin Tehdidinin Kavranması Etkin Bir Çözümün Anahtarıdır(Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=90699  26.04.2016 tarihinde yayınlandı.


27 Mayıs 2019. 12:52
0 0 Oylar
Okuyucu puanı:
Abone ol
Bildir
guest

0 Yorum
Inline Feedbacks
Bütün yorumları gör
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
0
Düşünceleriniz bizim için önemlidir, lütfen yorum bırakınız.x