Kanatlı Mikoplazmosisi İle İlgili Kimi Efsaneler

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

Kanatlı Sağ‎ً‎lığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı

 (Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Aşağıda aktarılan dört tanesi yanında kanatlı mikoplazmalarıyla ilgili çeşitli efsaneler bulunmaktadır:

• · Mycoplasma synovia(MS) enfeksiyona neden olmaz.
• ·MS hava yoluyla yayılma özelliği yoktur.

· MS hiçbir zaman eklemlere yerleşmez.

• · Mycoplasma gallisepticum (MG) eradikasyonunun ilk aşamasında aşı kullanmalıdır.

MS için ilginç bir bulgu söz konusu değildir.MS suşlarının hastalık oluşturma potansiyelleri çok farklılık arz eder. Ama kanatlı mikoplazma uzmanlarının hemen hepsi, MS patojen olduğunda hemfikirdirler.        

 MS hiçbir soruna yol açmadığı söylentisi genelde MS pozitif sürü satanlardan kaynaklandığı inancıdayız. Hastalıkta çoğu kez bazı klinik sorunlar yaşanır, ancak subklinik etkilerinin yol açtığı ekonomik kayıplar daha ağır olabilmektedir.Dünyada MS kontrolü yapılmayan bazı bölgeler bulunmaktadır ve herhangi bir sinovitis görülmemiştir. Bugüne kadar zararsız olduğu tartışılan yerel suşların tek çare olduğu efsanesinin ortalarda dolaşmaktadır.  

İlginçtir ki; yeni MS vakaları genellikle bu bölgelerde saptanmaktadır. MS sendromu yeterice kontrol altına alınan bölgelerde tespit edilmez.

Buna ek olarak genellikle verim döneminde yumurtacı sürülerin yemlerine koruma amaçlı antimikoplazmal preparatlar katılmaktadır. Bu antibiyotikler spesifik olmayan bir şekilde verimi artırdığı savıyla pazarlanmaktadır. Bunlar yasal arınma süresi sıfır olan şanslı antibiyotiklerdir.

 Aslında bu antibiyotikler sürekli uygulamaları nedeniyle büyük olasılıkla MS baskılayarak teşhisi daha da güçleştirmektedir. Verilen preparatlar Brachyspira sps kontrol etmede yardımcı bir etkileri olabilir.

Keza antibiyotikler Avibacterium (Haemophilus, Pasteurella) paragallinarum ve E. coli gibi büyük olasılıkladaha dramatik olan bakteriyel enfeksiyonların, Salmonella (özellikle S enteritis ve S. gallinarum) ve Pasteurella multicoda‘nın etkileri kontrol etmeye yardımcı olabilir. Hatta bazı ülkelerde damızlıkçılar verim döneminde bu tarz koruma yöntemini tercih ederler.Bu antibiyotikler doğrudan veya dolaylı yollarla MS ve S. pullorum vb serokonversiyon olarak baskılanması söz konusudur.

(1) : Morrow, C.(2012): Avian mycoplasma myths, Poultry Focus Asia 2012 8th-10th February 2012 ,Bangkok Thailand, tebliğden özetlenerek çevrilmiştir.

Fakat antibiyotikler mikoplazmosis de bir çözüm olsaydı ilk kullanılmaya başladığı 1950 lerde sorunu çözmüş olurdu ve hala 21.yüzyılda bu konular tartışılmazdı.

Hiçbir eklem problemleri görülemeyebildiğinden MS bir sendroma neden olamadığı tezi savunulur olmuştur. Eklemler etkilendiğinden bu sendromun nedeni MS olmalıdır, fikri ortaya atılabilir. Bütün bunlar kaynağı yetersiz bilgi, tanı ve uzman kişilerin eksikliğindir.

Hastalık tanısında serolojik kimi testlere fazla güvenilmeli ve yardımcı bir veri olarak değerlendirilmelidir.  Özellikle aşılı sürülerde birçok durumda sınırlı bir kullanımı vardır. Serolojik yoklamalar sürüyü tarama amacıyla kulanılabilir²

Etken izolasyon ve identifikasyonu

Her laboratuarda Mycoplasma izolasyon ve identifikasyonun yapılması zor ve hatta imkansızdır. Keza PCR da sorunlar söz konudur. MG vakalarında sensivitesi yüksek yöntemlere ihtiyaç vardır. Eğer sürüye canlı Mycoplasma aşısı uygulanmışsa suşun tanınması gerekir.

Kimi zaman kuluçkahanede çıkan civcivler ve airsacculitis olgularında da tarama yapılmalıdır. MS genellikle artış arz eden bir patojen olduğu inancı hâkimdir. Daha ciddi ve metodik denetimler yaptıkça MG etkilerinin önemi daha çok farkına varılmaya başlanmıştır.

Eğer broilerlerde düzenli bir uygulama olarak antimikoplazmal antibiyotikler kullanmadan başarı elde ediliyorsa mükemmel bir başarıdır.

 MG sık rastlandığı yerlerde kanatlı mycoplasmosis gibi görünen tüm klinik vakaları MG olarak varsaymak yaygın bir kabul tarzıdır.Bazı kronik solunum hastalığı vakaların incelenmesi sonucu etkenin MS olduğu saptanmıştır.

MS suşlarının yumurta üretimde kayıplara neden olabileceği belirlenmiştir. Toplam yumurta verimi ve yem değerlendirmenin düşmesi söz konusudur. Verim kayıpları yanında, aşı reaksiyonlarının şiddetlenmesi, enfeksiyonun vertikal bulaşması(yumurta yoluyla ebeveynden- yavruya) bazı MG suşlarının yol açtığı nörolojik etkiler dışında birçok komplikasyona yol açmaktadır. MS bazen MG ile birlikte olgularda rastlanabilir. Laboratuarda MS, MG gibi solunum yolu hastalığının ilk nedeni olabileceği kolayca farkına varılamıyor. 1970 lerde imkânsız gibi görünmesine rağmen laboratuar imkânlarındaki gelişmeler ve iyi yetişmiş uzmanlar bunu tespite başladılar.

MS bazı suşları enfeksiyöz sinovitis (ES) neden olmaktadırlar.Ancak Japonya ve Avustralyalı araştırmacılar ES li eklemlerden MG suşlarını da saptadıklarını rapor etmişlerdir. MS, MG iyi bir taklitçisi olarak gözüküyor. Genellikle daha ileri tanı yöntemleri kullanmadan sadece klinik bulgularla vakanın mikoplazmosis olduğu tereddütsüz söyleme cesaretiyle karşılaşılmaktadır.        

Keza MS son verilerin ışığında yumurta ucu camsı sendromu (yumurtaücü anomalisi-EAA³-) nedeni ve sürünün yumurtlama başlangıcında E. coli ‘yi tetikleyerek peritonitis,  Enterococcusu tetiklemesi sonucu amylodiosise yol açtığı belirlenmiştir.

Yumurta ucu camsı sendromu (Yumurta ucu anormalisi-EAA-), 2000 yılında Hollanda’da görülmüş, Batı Avrupa, Türkiye⁴, Kore ve Japonya’da yumurta üreticileri için çok önemli bir ekonomik kayba neden olmuştur. Büyük olasılıkla diğer ülkelerde de söz konusudur. OIE kanatlı mikoplazma mücadele kurallarına göre MS kontrol yetersizliği kesinlikle olumsuz sonuca varılmasına katkı sağlamaktadır. Konu üzerine ciddiyetle eğililmelidir.

Mikoplazma’da bulaşma

 Mikoplazma vertikal(dikey) ve horizantal(yatay) olarak bulaşabilmektedir. Yatay yayılma doğrudan veya dolaylı olabilir ve hatta kuluçkahane bulaşabilir. Ne yazık ki bu konuda tatminkâr deney ya da çalışmalar bulunmamaktadır. Ancak birbirleri ile temas etmeyen kanatlılar arasında hastalığın yayılması (dolaylı yayılmaları) izlenerek bir kanaat edinilmektedir.        

MS bir ticari yumurtacı işletmesinden 2 km daha uzak grand parent çiftliğine iki defa bulaştığına şahit olunmuştur. Bu bulaşmalar mümkün olan başka araçlar ile değil hava yoluyla oldu. Yumurta sürüsü vedamızlık çiftlikten izole edilen MS suşlarının identifikasyonu bu sonuca desteklenmektedir.

Yaptığım çalışma ve saha deneyimlerim, ABD ve İngiltere kaynaklı MS hava yoluyla yayılmadığı efsanesini çürütmektedir.

Kimi mikoplazma uzmanları her nedense hava yoluyla bulaşmanın olup olmadığını kale almadı. Bu varsayımla tavuk çiftçilerine danışmanlık yaparken çiftlikler inşa edildikten sonra yetiştirici onların izolasyonu konuda yapabileceği bir şey olmadığını belirtmesine rağmen yetiştiricinin uygulayabileceği kadar biyogüvenlik kurallarını (ziyaretçi kabulü vb) vurgulamak her zaman için göz ardı edilmemeli.        

MS’nın hava yoluyla bulaşması olmaz gibi kimi üreticilerce zaman zaman yanlış yorumlanmıştır. Farklı yaşlarda sürü bulunan Grand parent çiftliklerinde kümesler arası uzaklığın 400 m fazla olması tavsiye edilmektir.” İyi bir izolasyon için uzaklık ne olmalıdır?” sorusuna mikoplazma uzmanı tarafından acele verilmiş bir yanıt olduğunu kanaatindeyim. Dünyanın hemen her yerinde bu mesafeye göre GP çiftlikleri inşa edilir ve işletilir. MG yeterince kontrol edilse de MS ile mücadele epeyce güçtür.        

ABD mikoplazma mücadele programına göre 10. haftadan önce mikoplazma aşısı uygulanmamaktadır. Bunun anlamı; sürü 13. haftaya kadar korumasızdır. Kimi ülkelerde de 3-6. haftalarda aşı önerilmektedir. Ancak aşılama mikoplazma taramalarda sorun yaşatabilmektedir⁵.

Son bir efsane; antibiyotiksiz sürü yetiştirilemez.

(2): Çevirenin Notu.

(3): EAA ile ilgili bir makale hazırlanmaktadır-ÇN-.

(4): 2006 Yılı mayısında Manisa civarında büyük bir yumurta işletmesinde tarafımızdan tespit edilmiştir.

(5):ÇN