Kıbrıs Rum Kesimi Batıyor

Milli geliri kadar yardım isteyen Kıbrıs Euro krizinin yeni odağı oldu. Ada devletinin iflas ettirilmemesi ağır şartlara bağlandı.

Euro krizinin odaklarına sonunda Kıbrıs Rum kesimi de eklendi. Küçük Avrupa Birliği ülkesi ödeme yapamama tehlikesiyle burun buruna geldi. Rum yönetimi, aylar önce ortaklarına yaptığı yardım çağrısına hâlâ cevap bekliyor. Kıbrıs’ın borç tıraşıyla kurtarılması kesinleşmiş değil. Alman siyasetçileri yardım paketine karşı çıkarken Avrupa Merkez Bankası Direktörler Kurulu’nun Alman üyesi Jörg Asmussen de borçtan arındırmaya soğuk bakıyor.

Euro krizinin dinmesine bağlanan umutlar yanıltıcı olabilir. Yunanistan şimdilik istikrara kavuşur gibi görünürken krizin odağına bu kez de Kıbrıs Rum kesimi yerleşti. Kıbrıs aslında çoktan iflas etmiş durumda. Emeklilik fonlarının hükümete para aktarması sayesinde ayakta durabiliyor.

Rum yönetimi bundan altı ay önce euro istikrar fonundan yardım talebinde bulunmuştu. Pazarlığın bu kadar uzamasına öfkelenen Devlet Başkanı Dimitris Hristofyas son AB zirvesinde durumlarının hiç de iyi olmadığını, hayal kırıklığına uğratıldıklarını söylüyordu.   Kıbrıs bankacılığı hedefte   Ancak hayal kırıklığının karşılıklı olduğunu da teslim etmek gerek. Euro Bölgesi ülkeleri Kıbrıs’ın reformları sürüncemede bırakmasından şikâyetçiler.

Almanya Maliye Bakanı Wolfgang Schaeuble son Euro Grubu buluşmasında Rum yönetimini harekete geçmeye çağırmıştı. Schaeuble, herkesin ve öncelikle de Kıbrıs’ın daha birçok konuya açıklık getirilmesi gerektiğinin ve sorunların üstesinden gelmenin alternatifsizliğinden haberdar olması gerektiğini söylüyordu.   Rum yönetimi, ortaklarından 17,5 milyar euroluk acil yardım kredisi talep etti. Bu meblağ ilk bakışta, şimdiye kadarki kurtarma operasyonlarının yanında devede kulak kalıyor. Ancak Rum kesiminin gayri safi yurtiçi hâsılasına da eşit. Bu bakımdan Kıbrıs, Euro Bölgesi’nin borç rekortmeni sayılıyor.

Rum yönetimi euro istikrar fonundan yardım talebinde bulunmuştu.

Asıl sorun Kıbrıs’ın malî rejiminden kaynaklanıyor. Rum kesimi yabancı sermayeyi ülkeye çekebilmek için işletme vergisini ve malî denetlemeleri son derece düşük tutuyor. Yabancı sermayenin büyük bölümünün Rusya’dan gelmesini Almanya Maliye Bakanı da yadırgıyor. Wolfgang Rusya ile Kıbrıs’ın karşılıklı yatırımlarının yüksekliğine işaretle bu hususa mutlakla açıklık getirilmesi gerektiğini söylüyor.   Kıbrıs aynı zamanda kara para aklamada adı en çok geçen ülkeler arasında da yer alıyor. Bu yüzden ortakları Rum yönetiminden yardım karşılığında mutlak malî şeffaflık ve vergi politikasında işbirliği talep ediyor.   Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin bütçe politikası sözcüsü Carsten Schneider, “Kıbrıs’ta yatan sermaye kurtarma planına katılmadığı takdirde Euro İstikrar Fonu yardım için devreye giremez. Kıbrıs bankalarındaki Rus kara parasını Alman vergi mükellefinin kurtarmasına izin vermeyiz” şeklindeki sözleriyle Rum yönetimine adeta rest çekti.

Kurtarmanın şartları  

Şartlar arasında bankacılık branşının küçültülmesinin de bulunduğunu belirten Almanya Maliye Bakanı Schaeuble, Kıbrıs bankalarının kapalı kutu olmaktan çıkartılmasını, bankalardan kimlerin alacaklı olduğunu ve bu branşın sağlığa kavuşturulmasına nasıl ortak edilebileceklerini de bilmek istiyor.   Uluslararası Para Fonu, Kıbrıs’ı kurtarma operasyonuna katılmak için borç tıraşını şart koşuyor. Euro Bölgesi ülkeleri ise, Yunanistan’ın bir istisna olduğunu ve borç affının bundan böyle söz konusu edilemeyeceğini belirtiyorlar. Euro Bölgesi finans piyasasının binbir güçle kazanılan itimadını tamamen kaybetmekten çekindiği için borç affını reddediyor. Başta Almanya olmak üzere ortakları Uluslararası Para Fonu olmadan Kıbrıs’ı kurtarma paketi hazırlamayı kabul etmiyorlar. Avrupa Merkez Bankası Direktörler Kurulu’nun Alman üyesi Jörg Asmussen özel sektörün bundan böyle borç affında yer almayacağını resmen ilan ettiklerini şöyle hatırlattı: “Borç tıraşı şimdilik söz konusu değil. Elimizde bankaların taze para ihtiyacıyla ilgili kesin rakam yok.

Ülkenin yardım ihtiyacı ve borç ödeme gücü ancak ocak ayı ortalarında belli olacak.”

Ocak ayında uzlaşma sağlanamazsa Kıbrıs’ın iflas bayrağını açan ilk Euro ülkesi olacağına kesin gözüyle bakılıyor.

© Deutsche Welle Türkçe/Martin Bohne/A. Günaltay  

Kıbrıs’ı kara para mı batırdı?  

Güney Kıbrıs, 17,5 milyar euro yardım alabilmek için uluslararası kreditörlerle pazarlık ediyor. Bu meblağ, ada cumhuriyetinin milli gelirini aşıyor.

AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ekonomik geleceği açısından hareketli bir haftaya girildi.   Euro Bölgesi maliye bakanları ada cumhuriyetine yardım imkânlarını görüşmek üzere bir araya geldi. Kıbrıs Cumhurbaşkanı Dimitris Hristofyas da Çarşamba günü televizyondan halka seslenecek ve aralık ayı ortasına kadar parlamentodan geçmesi beklenen yirmi tasarruf yasasını Rum milletvekillerinin onayına sunacak.   Özel yatırım şirketi PIMCO’nun Rum bankalarının finansman açığını konu alan raporu, bankaların ne kadar yardıma ihtiyacı olduğu hakkında maliye bakanlarına fikir verecek. Troyka’nın Kıbrıs’taki denetleme çalışmaları daha başlamadan tartışma konusu olmuş ve Hristofyas, IMF, AB Komisyonu ve Avrupa Merkez Bankası temsilcileriyle pazarlık masasına oturmak yerine, Rusya ile arasındaki dostluk ilişkilerini koz olarak kullanmayı denemişti. 2011 yılının sonlarında Rusya, Kıbrıs’a düşük faizli 2,5 milyar euro kredi vermişti. Lefkoşa yönetiminin bütün ısrarlarına rağmen Moskova ek kredi açmayı kabul etmemişti.

Bankalar patlarcasına şişti  

Komünist AKEL Partisi, Rusya’nın kredi musluğunu kapatmasından hatalı mali politikası izleyen Rum yönetimini sorumlu tutuyor. AKEL milletvekili Aristos Damiyanu, “Rusya’dan ek borç almamız mümkündü. Fakat muhafazakâr muhalefet Rusya’yı düşman ilan edip Kıbrıs’ın kredi itibarının kalmadığını öne sürerek Rusya’dan gelecek yardımı engelledi” diyor.   Bu yılın ikinci yarısında Avrupa Birliği dönem başkanlığını devralan bir ülkenin daha altı ayı doldurmadan troykayı ağırlamak zorunda kalması Brüksel’de ‘küçük bir skandal’ olarak nitelendiriliyor. Rum yönetimiyle, troyka arasındaki pazarlık son derece çetin geçmiş ve ancak kasım ayında mutabakat sağlanabilmişti.   Kıbrıs’ın kamu borçları kadar, suni olarak şişirilmiş bankacılık sistemi de Euro Bölgesi’ni endişelendiriyor. Özel bankaların toplam varlıkları Rumların brüt milli gelirini katbekat aşıyor. Aynı zamanda, bol miktarda Yunan hazine bonosu alan Kıbrıs bankaları, Yunanistan’ın borçları tıraşlandığında milyarlarca euroluk zarara uğramıştı. Yunanistan’da yüzlerce şubesi bulunan Popular Bank’ın 1,8 milyarlık zararı devlet tarafından kapatılmasaydı, banka çoktan batmış olacaktı.

   ‘Kara para aklamıyoruz’  

Kıbrıs Merkez Bankası, ticari bankaların faaliyetlerini bütün dünyaya yayıp Çin’e kadar açılmalarının hata olduğunu duyurmuş ve tasarruf sahiplerinin bankalardaki paraları için güvence vermişti. Merkez Bankası Başkanı Dimitriadis, ortak para birimini ne pahasına olursa olsun kurtarmak isteyen güçlü Euro Bölgesi ülkelerinden aldığı güvenle, Avrupa Merkez Bankası’nın Rum bankalarının iflas etmesine izin vermeyeceğini açıklamıştı.

Dimitriadis’e göre Rum bankalarının ek sermaye ihtiyacı 10 milyar euroyu buluyor. Troyka ile Rum yönetimi arasındaki görüşmelere, Rus zenginlerinin kara para aklamak için Kıbrıs bankalarında hesap açtıklarına dair iddialar gölge düşürüyor. Kasım ayı başlarında Alman dergisi Der Spiegel, Alman istihbarat kaynaklarına dayanarak yayınladığı haberde, Kıbrıs Rum kesiminin giderek kara para aklama merkezine döndüğünü yazmıştı. Rum yönetimi bu iddiaların kanıtlanamadığını ve haberin tamamen mesnetsiz olduğunu savunmuştu. İktidardaki AKEL Partisi’nin genel sekreteri Andros Kipriyanu Euro Bölgesi’ndeki ortaklarından bekledikleri yardımın tehlikeye girmesini önlemek için adada bol miktarda Rus parası döndüğüne dair haberlerin kasıtlı çıkarıldığını iddia ediyor.

© Deutsche Welle Türkçe   Jannis Papadimitriou/A. Günaltay