Kuduz hastalığının dünyaya yıllık maliyeti, 8,6 milyar USD’yi aştı

Halim UTLU

Türkiye’de Kuduz Hastalığına Karşı Oral Aşı Temini Projesiyle, yaban hayatı kaynaklı 9 hastalık için, ormanlık ve kırsal alanlara,3 yıl süreyle, yılda 2 kez havadan 27 milyon aşılı yem bırakılacak.

Evcil hayvanı olanların da risk grubunda bulunduğu kuduz; felç, koma ve daha sonra da ölüme neden olabilen çok ciddi bir  viral hastalık. Evcil ve vahşi hayvanlarda görülen, insanlar da dâhil olmak üzere, tüm memelilerin merkezi sinir sistemini etkileyen kuduz belirtileri ortaya çıktığında, hem hayvanlar, hem insanlar için ölümcül potansiyele sahip.

Hem insanlarda, hem de hayvanlarda görülebilen hastalık, enfekte olmuş bir hayvana temas şüphesinde, vakit kaybetmeden müdahale edilmesi gerekiyor. Kuduz hastalığını önlemek, küresel bir toplum çabası gerektiriyor.Erken müdahale ile kuduz  önlenebiliyor.Dünyada % 40’ı çocuk olmak üzere, hergün ortalama 160 kişi kuduzdan dolayı hayatını kaybediyor. Kuduz vakalarının % 95’inden fazlası, Asya ve Afrika’da görülüyor. Kuduz hastalığının dünyaya  yıllık maliyeti, 8,6 milyar USD’ye ulaşıyor  ve küresel ekonomiyi zorluyor.

28 Eylül, Dünya Kuduz Hastalığı Günü

Hükümetler,veteriner hekimler, evcil hayvan sahipleri, sivil toplum kuruluşları,sağlık sorumluları ve diğer ilgili kişilerin, hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için, dünya çapında faaliyet gösteriyor.Kuduzla Mücadele Küresel Birliği (The Global Alliance for Rabies Control/GARC), kuduzun yılda 8,6 milyar USD’ ye ulaşan muazzam bir küresel ekonomik yükü olduğunu tahmin ediyor.Türkiye’de kuduz hastalığına karşı mücadelede, kuduz hastalığı aşısı, eğitim desteği ve teknik hizmetler sağlanarak sürdürülüyor.

Bir hafta sonra, 28 Eylül Dünya Kuduz Hastalığı Günü.. Gün, insanların kuduzu önlemek amacıyla, birlik olmasına global bir fırsat sunmak için, Kuduzla Mücadele Küresel Birliği(GARC) tarafından, 2007’de başlatıldı. Kuduz aşısını bulan ve kuduz hastalığının önlenmesinin temellerini atan Louis Pasteur’ün ölümü anısına seçilen tarihte, dünyanın dört bir yanında bilgilendirmeler yapılıyor.

Dünyada,% 40’ı çocuk olmak üzere, hergün 160 kişi kuduzdan ölüyor

Kuduzu, dünyanın en ölümcül ve bulaşıcı hastalıklarından biri olarak kabul eden Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre, dünyada % 40’ı çocuk olmak üzere, her gün ortalama 160 kişi kuduzdan dolayı hayatını kaybediyor.Kuduz vakalarının % 95’indenfazlası, Asya ve Afrika’da görülüyor.

Kuduzla Mücadele Küresel Birliği(GARC), kuduzun yılda 8,6 milyar USD’ye ulaşan muazzam bir küresel ekonomik yükü olduğunu, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de, yılda 59 bin kişinin kuduzdan öldüğünü ve yaklaşık 15 milyon kişinin kuduz olduğundan şüphelenilen hayvanlara maruz bırakıldıktan sonra, tedavi altına girdiğini tahmin ediyor.

En büyük kuduz tehdidi, köpeklerde koruyucu aşılamanın yeterli seviyede yapılmadığı ve bulaşma sonrası tedavinin yaygınca uygulanmadığı, dünyanın en fakir bölgeleri olan Afrika ve Asya’da yoğunluk gösteriyor.Bu yükün büyük çoğunluğu, Afrika (% 36,4) ve Asya’dan (% 59,6) geliyor.

Yılda 2 olmak üzere, 6 dönem aşılama sürdürülecek

Öte yandan kuduz hastalığı, Türkiye ve çevre ülkelerde de yaygın olarak görülüyor.Son yıllarda yürütülen yoğun aşılama çalışmalarıyla, hastalıkla mücadelede önemli ilerlemeler kaydediliyor.Türkiye’de köpek kaynaklı kuduz hastalığı, Trakya ve Orta Anadolu’nun bazı illeri hariç görülebiliyor. Diğer bölgeler,Çanakkale, Balıkesir, İzmir, Manisa ve Aydın başta olmak üzere, Ege Bölgesi, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’daki bazı illerde de, tilki kaynaklı olarak rastlanıyor.

Yaban hayatının şehirler ile daha içli dışlı olması nedeniyle, sokak köpeklerinden tilkilere bulaşan hastalık, tilkiler arasındaki varlığını sürekli hale getirebiliyor.

Türkiye’de,yaban hayatında kuduz hastalığıyla etkin mücadele amacıyla, 3 yıllık yeni bir aşılama programı başlatıldı. Proje kapsamında yılda iki kez olmak üzere, toplam altı dönem aşılama çalışması sürdürülecek.

Kuduz görülen orman ve kırsallara, 27 milyon aşılı yem 

Her bir aşılama döneminde 4,5 milyon, toplamda 27 milyon aşılı yem, kuduzun yoğun olarak görüldüğü, 225 bin kilometrekarelikormanlık ve kırsal alana havadan bırakılacak. Hastalık, Türkiye ve komşu ülkelerde yaygın olarak görülüyor. Son yıllarda yürütülen yoğun aşılama çalışmalarıyla, kuduzla mücadelede önemli ilerlemeler dikkat çekiyor.Kuduz, doğru aşılama ve bilinçlendirme programları ile %100 önlenebilir duruma gelmiş bulunuyor..Tarım ve Orman Bakanı Dr. Bekir Pakdemirli yaptığı bilgilendirmede, 19 Eylül’de yaban hayatı kaynaklı kuduz hastalığı ile mücadele başlattıklarını, “Türkiye’de Kuduz Hastalığına Karşı Oral Aşı Temini” Projesiyle, yaban hayatı kaynaklı 9 hastalığın görüldüğü ormanlık ve kırsal alanlara, 3 yıl süreyle, yılda iki kez olmak üzere, havadan aşılama çalışması yürüteceklerini ifade etti.
531 bin 787 kedi ve köpek aşılandı.

Bakan Dr. Pakdemirli, ormanlık ve kırsal alanların yanı sıra, kuduz hastalığıyla mücadele kapsamında, 2018’de ülkesel aşılama programı çerçevesinde, 531 bin 787 kedi ve köpeği aşıladıklarını, ayrıca yerel yönetimlere de aşı desteği verdiklerini belirtti.

Türkiye çapında meydana gelen bütün ısırık vakalarını dikkatle takip ettiklerini, şüpheli vakalarda gerekli numuneleri alarak, en seri şekilde ilgili laboratuvara ulaştırdıklarını anlatan Bakan Pakdemirli, hastalık çıkması halinde gerekli tedbirleri acilen aldıklarını,bu vakalara karşı çıkarılan mevzuatın da, bunu gerektirdiğini ifade etti..Öte yandan kuduz virüsü, enfeksiyona maruz kalmış hayvanın tükürüğü ile yakın temas, ısırığı, çiziği ve tahrip olmuş cilt/mukoza zarını yalaması yoluyla, hayvanlardan başka hayvanlara veya insanlara bulaşıyor. 

Afrika ve Asya’da çakal ve fareler,kuduzun bulaşmasında etkili

Köpekler, virüsün en yaygın kaynağı ve tüm insanlar, kuduz ölümlerinin % 95’inden fazlasından sorumlu..Yaban hayatı popülasyonu da, kuduzun bulaşmasında etkili oluyor..Hastalığın bulaşmasında en çok etkisi olan yaban hayvanları, Doğu Avrupa’da rakun köpekleri ve tilkiler; Kuzey Amerika’da kokarcalar ve yarasalar; Afrika ve Asya’da çakallar ve firavun fareleri; Latin Amerika’da yarasalar; Porto Riko ve diğer Karayip Adaları’nda firavun fareleri; Güney Kore’de ise rakun köpekleri…Kuduz, evcil hayvanlara hastalığı taşıyan hayvanlarla, doğrudan temas yoluyla ulaşabiliyor. İnsanlara ise kuduzlu bir hayvan ile temasla veya hastalık bulaşan evcil hayvanlardan bulaşabiliyor.  Evcil hayvanlardan veya yaban hayattan enfeksiyon alma riskini düşürmek ve bu ölümcül hastalıktan korunmak için, alınabilecek en iyi önlem, hayvanları aşılatmak…

Kuduzun ilk bulguları, baş ağrısı, ateş, kaygı ve karıncalanma

Hastalığın belirtileri ortaya çıktıktan sonra, hastalık neredeyse hem hayvanlar, hem de insanlar için öldürücü…Kuduz tanısını klinik gözlemlere dayanarak yapmak zor ve tanı çoğunlukla güvenilir olmuyor..Hayvanlarda en net kuduz işaretleri, şiddetli davranış değişiklikleri ve açıklanamayan ilerleyici felç.Hastalık hayvanlarda saldırgan davranış, letarji veya  felç belirtileri gösterebiliyor. İnsanlarda kuduzun ilk bulguları, baş ağrısı, ateş, kaygı ve karıncalanma veya ısırık bölgesi yakınlarında değişen duyarlılıklar olabiliyor. Aynı zamanda göz bebeklerinin genişlemesi, ses ve ışığa alışılmadık duyarlılık, değişen vücut sıcaklığı, nöbetler, halüsinasyonlar ve hidrofobi (suyla temasta, hatta su gördükten sonra spazmlar) görülüyor. Hem insanlarda, hem de hayvanlarda kuduz felçten komaya, daha sonra ölüme neden oluyor..

Yarayı su ve sabunla veya deterjanla 15 dakika yıkayın

Kuduz olduğundan şüphelenilen bir hayvan tarafından ısırılma veya temas edilme durumunda tanı konuluyor. Fakat hayvanlarda doğrulayıcı teşhis ancak ölüm sonrası yapılabiliyor. Evcil hayvan veya bir kişinin, enfekte olmuş bir hayvana temas ettiği şüphesi varsa, erken müdahale, hastalığı önleyebiliyor.

Bunun için:
– Yarayı bol su ve sabunla veya deterjan ile yaklaşık 15 dakika yıkayın.
– Sonra,% 70 alkol/etanol, tentür veya iyot gibi virüsidal tedavi uygulayın.
– Yaraya dikiş atmayı mümkün olduğunca geciktirin.
– Hemen bir doktora danışın. Doktor, kuduzun insanlarda gelişmesini önlemek için, maruziyet sonrası kullanılabilecek profilaksi veya önleyici tıbbi tedaviye,karar verebiliyor.
– Veteriner hekim, kuduzlu hayvanlar için uygun müdahaleyi uygulayabiliyor.

Kuduz, doğru aşılama ile % 100 önlenebiliyor

Kuduz hastalığı, doğru aşılama ve bilinçlendirme programları ile % 100 önlenebilir hale geldi. Kuduzla mücadele etmenin yolları kısaca ve özetle şöyle;

• İnsanlarla temasta olan evcil hayvanların ve yüksek riske maruz kalan çiftlik hayvanlarının aşılanması,
• Köpek ve vahşi hayvanların toplu aşılanması yoluyla, kaynaktaki enfeksiyonun azaltılması veya ortadan kaldırılması,
• İnsanlarda aşılama ve anti-rabies immunoglobulin uygulaması ile kuduzun önlenmesi ve tedavisi,
• Evcil hayvan sahipleri ve veteriner hekimler, hayvanların aşılanmasıyla, kuduza karşı küresel mücadelede çok önemli kilit rol oynuyorlar.