Kurbanlıklar borsaya giriyor!

Şimdiye kadar genellikle finansal kontratlarla gündeme gelen İzmir’deki Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), ilginç bir sözleşmeyi işleme açmak üzere çalışma başlattı.
 
Kurban Bayramı öncesinden işleme açılması hedeflenen kontratla satıcı ve alıcı, büyükbaş kurbanlık hayvanların alım satımını bayram öncesi oluşacak fiyattan yapabilecek. Uygulamadan özellikle hayır kurumları ile toplu alım satım yapan kurum ve işletmelerin faydalanacağı tahmin ediliyor.

AA muhabirine açıklamalarda bulunan VOB Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez, Türkiye’de her Kurban Bayramı öncesi fiyatların inip çıkmasının herkes tarafından şikayet edildiğini, bu piyasanın şeffaf ve öngörülebilir olması taleplerinin sıklıkla dile getirildiğini hatırlattı.

Yurt dışında bu taleplere uygun piyasaların bulunduğunu, ABD’de bir günde milyar dolarlar seviyesinde büyükbaş canlı hayvan işleminin olduğunu belirten Dönmez, şöyle konuştu: “Türkiye’de bir çok insanın dini görevini yerine getirmek amacıyla hayvan alım satımına girdiği Kurban Bayramı gibi bir dönem var. Bu zamanı, yani Kurban Bayramı dönemini vade sonu yapan bir kontrat dizayn edelim diye yola çıktık. Teslimat noktası olarak canlı hayvana en fazla talebin olduğu İstanbul’un uygun olduğunu düşündük. İstanbul Ticaret Borsası projeye çok ilgi gösterdi.

Kurban Bayramı vadeli, ortalama ağırlığı 500 kilo, 2 yaşından büyük, erkek, büyükbaş hayvan kontratını işleme açacağız. Kontratın fiyatı, kilogram fiyatı üzerinden yapılacak. Örneğin kontratın o gün oluşacak kilogram fiyatına göre alım satım kararı verilebilecek.

Alıcı, satıcısı piyasadaki aktörler olacak. Satıcı bu işin ticaretini yapan da direkt besi çiftliğinde yetiştiren de olabilir. Alıcı ise bireyler veya kurumlar olabilir. Hayır kurumları, hipermarketler veya bir araya gelip hayvan almak isteyen bireysel girişimciler de alıcı olabilir.

Bireyler için çok pratik olmayabilir ama yine de kontrat büyüklüğü bir adet büyükbaş hayvan olduğu için bireylerin de özellikle alım yönünde işlem yapma imkanı var. Alıcı, teslimat günü geldiğinde örneğin Kurban Bayramı’nın ikinci günü İstanbul Ticaret Borsası Tuzla tesislerinde alıp keseceği yere götürecek.”
SPK ONAYI BEKLENİYOR

Kurbanlık kontratıyla ilgili SPK’ya başvuru yaptıklarını, Takasbank’a da durumu detaylı bir şekilde açıkladıklarını belirten Dönmez, kontratın onaylanması sonrası eylül ayı içinde işleme açılmasının planlandığını belirtti.

Kontrata ilginin olması halinde yaygınlaştıracaklarını, canlı hayvanın yanında karkas et için de kontrat hazırlayacaklarını, bu kontratlarla hayvancılık piyasasının standart hale gelebileceğini ifade eden Dönmez, kontratın sadece Türkiye’de doğmuş hayvanları içerdiğini, bu nedenle ithalatla ilgili düzenlemelerden doğrudan etkilenmeyeceğini belirtti.

Dönmez, piyasalaşmanın gelişmesiyle birlikte ekonomi yönetiminin et ithalatıyla ilgili karar alırken artık borsadaki fiyatlara da bakacağını, düzenlemelerin piyasaya yapacağı etkileri de önceden tasarlayabileceklerini söyledi.

Kurbanlık canlı hayvan vadeli kontratın aynı zamanda dünyada borsada işlem görecek dini bayram vadeli ilk kontrat olacağına dikkat çeken Dönmez, kontratın İslam dünyasından da ilgi göreceğini tahmin ettiklerini sözlerine ekledi.

TESLİMAT NOKTASI İTB-TUZLA TESİSLERİ OLACAK

İstanbul Ticaret Borsası yetkilileri ise kontratın Kurban Bayramı’ndan üç gün önce kapanacağını, teslimatın ise bayramın birinci ya da ikinci günü gerçekleştirilmesinin planlandığını ifade etti.

Borsa’nın Tuzla Aydınlıköy’deki Havyvan Borsasında hayvanların kontrata uygun olup olmadığının tespiti için veteriner kontrolünden geçirileceğini belirten yetkililer, sistemin hayvan hareketliliğini azaltacak olması nedeniyle de tercih edileceğini kaydetti.

Vadeli işlem piyasasının et piyasasında aşırı fiyat hareketliliğini giderebileceğini, sistemin başarısının zamanla ortaya çıkacağını kaydeden yetkililer, gelecek dönemde karkas ette de başlayacak işlemlerle ete dayalı vadeli kontratların yüksek işlem hacimlerine ulaşmasını beklediklerini bildirdi.

“MAL STANDART VE PARA PEŞİNSE CAİZDİR”

İslamda Ticaret Hukuku alanında araştırmalarıyla tanınan Prof. Dr. Hamdi Döndüren, peşin para ile veresiye mal alımının İslam Hukuku’nda “selem akdi” olarak tanımlandığını, selem akdinin sahih olması için malın sıfatı, miktarı ve standardının tam olarak belirli olması ve paranın peşin ödenmesinin gerektiğini söyledi.

Selem akdiyle hayvan ticareti hakkında bir fıkıh olmadığını, bu uygulamanın genelde standardı bilinen bakliyat gibi ürünlerde yapıldığını kaydeden Döndüren, şu bilgileri verdi: “Satış sırasında hayvan ortada olmadığı için standart sağlanması konusunda selem akdine uygunluk konusu belirsiz kalabilir. Örneğin rastgele 2 ay sonra teslim almak üzere, 2 yaşında, şu fiyata kurbanlık aldım’ diyebilirsiniz.

Ancak çok zayıf, bakımsız ya da yağlı veya kurbanlık etmeyi arzu etmeyeceğiniz bir hayvan tesadüf edebilir.

Söz konusu uygulamada hayvanın kilogramı, yaşı, doğum yeri gibi konularda standart sağlanmaya çalışılmış. Bu hayvanın numunesi de istendiğinde görülebilir.

Bazı sığır cinsleri ve ağılda beslenen hayvanların geneli standardize edilebilecek ölçülere de uyabiliyor. Önceden bunun fetvası verilmemiş ama para peşin olarak verilmişse ve mal standart hale getirilebilirse bu işlem, caiz hale gelebilir.”

BORSADAN KURBANLIK NASIL ALINACAK

VOB, ortalama ağırlığı 500 kg olan Türkiye’de doğmuş, erkek, en az iki yaşında kurbanlık büyükbaş hayvan fiyatına dayalı kontratı, piyasa fiyatına göre belirlenen bir fiyatla işleme açacak. Kontrat, kilogram başına fiyatla işleme açılacak. Örneğin 8 lira.

Alıcı veya satıcı bu fiyattan alım ya da satım yapmak için teminat yatırarak borsaya girecek. Yukarıdaki örneğe göre alıcı, hayvan 500 kg olduğu için (500 kg X 8 lira) 4 bin lira ederi olan hayvanı teslim alma, satıcı da teslim verme yükümlülüğünü alacak. Bunun için iki taraf da teminat yatıracak.

Örneğin teminat 400’er lira.

Kurban Bayramı’nda vade dolduğunda kontrat, bir uzlaşma fiyatıyla kapanacak. Uzlaşma fiyatının örneğin 8,5 lira olması halinde, alıcının teminat tutarına, 8,5 lira (son uzlaşma fiyatı) – 8 lira (kontratın alındığı fiyat) = 0,5 lira X 500 (hayvanın ağırlığı) = 250 lira vadeli işlem karı geçecek. Bu para satıcının teminatından düşecek.

Satıcı, hayvanı bayram günü son uzlaşma fiyatı üzerinden yapılan hesaplamayla alıcıya teslim edecek. 8,5 lira (son uzlaşma fiyatı) X 500 kg (hayvanın ağırlığı) = 4.250 lira. Alıcının 250 liralık vadeli işlem karı düşüldüğünde alıcı, fiyat yükselişinden etkilenmeden 4 bin lira üzerinden alımını tamamlamış olacak. Satıcı ise 250 liralık vadeli işlem zararını vadeli işlem karıyla karşılamış olacak.