Sağlıklı nesiller için “Dünya Süt Günü” kutlu olsun.
Prof. Dr. Ender YARSAN
Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi Dekanı
Sütün önemine dikkat çekmek amacıyla Uluslararası Sütçülük Federasyonu’nun (IDF) 1956 yılında, aldığı kararla 21 Mayıs’ta kutlanmaya başlanan Dünya Süt Günü, Ülkemizde de 1991 yılından bu tarafa kutlanmaktadır. 1956’dan 2001 yılına kadar tüm Dünyada 21 Mayıs da kutlanan Dünya Süt Günü, BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile IDF tarafından 2001 yılında 1 Haziran tarihine alınmıştır. Bu kararla Dünya Süt Günü kutlama zamanları ülkelere göre farklılaşırken, ülkemizde bir süre 21 Mayıs’ta kutlanmaya devam etmiştir. Bu gün ise 1 Haziran, Dünyanın pek çok ülkesi gibi, bizim için de geçerli olan tarihtir. Hangi tarihte kutlanırsa kutlansın önemli olan Dünya Süt Gününde, sütün faydaları hakkında insanları bilgilendirmek, sütün insan beslenmesindeki önemini, ekonomiye ve toplumsal hayata katkılarını hatırlamak ve süt tüketimini arttırmak için fırsatlar yaratmaktır.
Her yıl farklı bir Tema ile kutlanan Dünya Süt Günü için bu yıl belirlenen Tema: “Süt sektöründe sürdürülebilirlikle birlikte çevrenin, besleyiciliğin ve sosyoekonomik yapının güçlendirilmesi” olmuştur.
Süt, özellikle büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu okul çağı çocukları, hamile kadınlar ve yaşlılar başta olmak üzere her yaştaki insanın sağlıklı beslenmesinde büyük önem taşımaktadır. Süt ve süt ürünlerinin yeterli ve dengeli miktarlarda tüketimiyle hayvansal protein ihtiyacının önemli bir kısmı karşılanabilmektedir. Ayrıca süt ve süt ürünleri kalsiyumundan zengin olmaları nedeniyle özellikle çocuk ve adolesanlarda kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişmesi açısından da önemlidir. İnsanın bedensel ve zihinsel olarak sağlıklı gelişimi için en temel ve en kolay ulaşılabilen gıda olmasının yanı sıra, bütün gıdalarda olduğu gibi “Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenliği” konsepti ile elde edilen süt, üretim süreciyle de düzenli ve sürekli bir ekonomik kaynak yaratarak toplumsal refaha katkı sağlayan bir gıdadır.Ülkemizde özellikle içme sütü başta olmak üzere, süt ve süt ürünleri tüketim miktarları Avrupa ülkelerin gerisinde seyretmektedir. Euromonitor 2018 verilerine göre İrlanda, Finlandiya ve İngiltere gibi ülkelerde kişi başına içme sütü tüketimi yıllık 100 litrenin üzerinde iken, Türkiye’de yıllık kişi başı süt tüketimi 27 litre seviyesinde kalmaktadır. Türkiye’de toplam süt üretimi son 20 yılda neredeyse iki katına çıkarak 2018 yılında 22 milyon tona ulaştıysa da, bu miktarın sadece 10 milyon tonu, sanayiye gitmektedir. Hem bu rakamlar arasındaki fark, hem de kişi başı içme sütü rakamlarının düşüklüğü sanayii tarafından işlenmemiş ambalajsız çiğ sütten kaynaklanmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ülkemizde 2020 yılının ilk 11 ayında 1,47 milyon ton içme sütü, 1,02 milyon ton yoğurt, 675 bin ton inek peyniri, 545 bin ton ayran, 72 bin ton tereyağı, 66 bin ton yağsız süttozu, 38 bin ton kaymak, 33 bin ton tam yağlı süt tozu ve 27 bin ton diğer türde peynir üretilmiştir. Yine TÜİK’e göre ülkemizde 2020 yılında yaklaşık 23,5 milyon ton olan süt üretimi 2021 yılında 23,2 milyon tona gerilemiştir. Ülkemizde çiğ süt üretimi denilince inek sütü üretimi akla gelmektedir. 2021 yılında üretilen sütün % 92,1’i inek sütüdür. Ancak; 2021 yılında bir önceki yıla göre büyük baş hayvan varlığı da binde 64 oranında azalarak, 17.850.543’e düşmüştür. Rakamlar büyükbaş hayvancılıkta ve süt üretiminde sıkıntılı bir sürece işaret etmektedir.
TUİK verileriyle Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ticari süt işletmeleri tarafından yapılan içme sütü üretimi %3,1 artarak 137 bin 195 ton olarak gerçekleşmiştir. Ocak-Ekim döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre içme sütü üretimi %5,3 azalarak 1 milyon 263 bin 619 ton olarak gerçekleşmiştir.
Yapılan araştırmalar, Türkiye’de süt içme oranlarının Avrupa ülkelerine göre oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Yıllık ortalama süt tüketiminin yaklaşık 276 litre olduğu Türkiye’de, bu oranın sadece 40 litresinin içme sütünden, geri kalanının ise süt ürünlerinden oluştuğu belirtilmektedir. AB ülkelerine bakıldığı zaman bu miktar yıllık 342,5 litre, ABD’de ise 292 litredir.
Dünya Süt Gününde hedef ülkemizde ve tüm dünyada, sağlıklı süte erişimin sağlanmasının önündeki engellerin kalkması, süt ürünlerindeki tüketim bilincinin sağlıklı ürünleri tercih etme yönünde geliştirilmesi, üretim ve tüketimin arttırılması olmalıdır. Sağlıklı süt elde edilmesinde kuşkusuz en önemli görev Veteriner Hekimlere düşmektedir. Bu noktada meslektaşlarımıza katkılarından dolayı teşekkür ediyor, çalışmalarında başarılar ve kolaylıklar diliyoruz.
Bütün bu düşüncelerle 1 Haziran Dünya Süt Gününü kutluyoruz.
