Türkiye’ye beyin göçü
Prof. Dr.Mustafa Nail Alkan
Almanya’daki Türk bilim insanlarının Türkiye’ye dönüşü artıyor. Ancak uzmanlar, Almanya’dan dönüş için teşviklerin artırılması gerektiği görüşünde.
Türkiye’de kamunun teşvik programları ile “tersine beyin göçü” konusunda sonuçlar alınmaya başladı. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), özellikle ABD’deki Türk bilim insanlarının geri dönüşü için 4 yıldır ABD’de “Hedef Türkiye Çalıştayları” düzenliyor. Kurumun yaptığı açıklamalara göre çalıştaylar ve TÜBİTAK’ın burs programları kapsamında 248 araştırmacı Türkiye’ye döndü. 717 bilim insanı da ortak çalışmalar için geçici sürelerde Türkiye’de görev yaptı.
Bu çalışmalar daha çok ABD’deki Türk kökenli bilim insanları için yoğunlaşsa da Avrupa ve özellikle Almanya’daki bilim insanlarının dönüşü için de çalışmalar söz konusu. Almanya’nın Nobeli olarak kabul edilen Leibniz Bilim Ödülü sahibi Bochum Ruhr Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Onur Güntürkün, TÜBİTAK’ın ve bazı Türk üniversitelerinin bu konuda çok aktif olduğunu belirtiyor. Güntürkün, Türkiye’ye dönmesi konusunda kendisine de teklif geldiğini ifade ediyor.
Dönüşler başladı
Almanya’da önemli sayıda Türkiye kökenli bilim insanı bulunuyor. Federal Göçmen ve Mülteci Dairesi’nin verilerine göre ülkede bulunan 800 bini aşkın bilim insanı içerisinde Türklerin sayısı 28 bin civarında.
Almanya’dan Türkiye’ye geri dönüş konusunda araştırmalar yapan uzmanlar, dönüşlerin söz konusu olduğunu fakat bu konuda henüz tam bir envanterin bulunmadığını belirtiyor. Akdeniz Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Erol Esen, Almanya’dan Türkiye’ye bilim insanlarının dönmesi konusunda bir hareket olduğunu, sadece kendi üniversitelerinde yüksek öğrenimini Almanya’da tamamlamış 70 araştırmacının görev yaptığını ifade ediyor.
Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nail Alkan ise Liljeberg araştırma şirketinin araştırmasına göre Almanya’da bulunan Türk akademisyenlerin yüzde 38’inin Türkiye’ye dönmeyi düşündüğüne işaret ediyor. Dönmeyi düşünenlerin yüzde 42’si Almanya’ya karşı eksik olan memleket duygusundan dolayı geri dönmeyi düşünüyor. Yüzde 21 ise mesleki açıdan Türkiye’de daha iyi iş imkanları bulabileceklerini ifade ediyor.
‘Potansiyel kullanılamıyor’
Almanya’dan Türkiye’ye bir beyin göçü hareketinin başladığını ifade eden uzmanlar, Almanya’daki Türk araştırmacıların potansiyelinden yararlanılamadığını da vurguluyor. Doç. Dr. Erol Esen, “Almanya’dan önceki dönemlere göre geri dönen Türk araştırmacıların sayısı arttı. Ancak daha çok Türk araştırmacının geri dönmesi için etkili teşvikler yapılmıyor. Gelenler 1-2 yıllığına geliyor. Potansiyelleri değerlendirilemiyor” ifadelerini kullanıyor.
Bunun yanında kendisine de Türkiye’ye dönmesi teklif edilen Prof. Dr. Onur Güntürkün, Türkiye’deki bilim ortamı ile ilgili bazı çekincelerini ifade ediyor: “Türkiye’ye geri dönüşleri, uluslararası akademik alandaki işsizlik ve Türkiye’de çok sayıda üniversitenin kurulması tetikledi. Ancak Türkiye üniversitelerinin çoğu akademik personeli öğretmen olarak görüyor. İyi elemanı getirip yeterince araştırma imkanı sunmuyorlar.”
© Deutsche Welle Türkçe
