Uzman Görüşü: Altı Haftada 40 Gramdan 2,5 Kiloya

“BESD-BİR Uzman Görüşleri 1: Altı Haftada 40 Gramdan 2,5 Kiloya”

Prof. Dr. Ahmet Ergün

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Zootekni ve Hayvan Besleme Bölümü

Hayvan Besleme ve Beslenme hastalıkları Anabilim Dalı

Broyler piliçler çok kısa bir zaman dilimi içerisinde dar alanda kısa sürede tükettikleri yemleri insanlar için önemli çok kaliteli ve ucuz hayvansal protein kaynağı olan ete ve yumurtaya çevirirler.

Broyler olarak isimlendirdiğimiz hayvanlar; yumuşak, esnek ve pürüzsüz dokulu derisi ve göğüs kemiği kıkırdak olan, yumuşak ve kolay pişen gevrek etli ger iki cinsiyetten genç tavuklar olarak tanımlanmaktadır.

Etlik piliç üretimi entegrasyonlarla yapılmaktadır. Entegre tesislerde damızlık kümesler + kuluçkahane + yetiştirme ve bağlantılı kümesler + yem fabrikası + tam yağlı soya üretimi + kesimhane + Rendering + arıtma + nakliye, market ve restoranlar zinciri vardır. Bu kuruluşlar gerçek işletme mantığı ile yönetilirler ve yurt dışı bağlantıları nedeniyle en son bilimsel ve teknolojik düzenlemeleri süratle uygulayabilirler.

Burada kısaca konuyla ilgili temel bilgilerden söz edip bazı kavramları yeni biten bir araştırmamız üzerinden açıklamamızda yarar bulunmaktadır.

Et tipi ticari melez piliçlerin (broyler) 42 günlük ömürleri vardır. Ross 3R187 erkek civcivler ile 2012 Haziran- Temmuz aylarında Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Araştırma, Uygulama ve Deneme Çiftliğinde mısır soya temeline dayalı hazırlanan rasyonlar ile yaptığımız bir araştırmada kümes ortalaması tablo 1. de özetlenmiştir. Bu 42 günlük süre içerisinde ölüm % 2,5 olmuştur. Piliçlerde ayak problemleri ortaya çıkmamıştır.

Bu tablodaki rakamlar üzerinden değerlendirmeler yapmamızda yarar vardır.

• Kümese 42,64 gr olarak giren erkek civcivler üç haftada 1 kg canlı ağırlığa ulaşabilme kapasitesine sahiplerdir. Bu durumu daha genç ve körpe piliç üretimi şeklinde bir yaklaşımın yakında karşımıza gelmesinin muhtemel olacağı şeklinde de düşünebiliriz.
• Piliçlerin 35. gündeki canlı ağırlıkları 2,5 kg olabilmektedir.
• Final ağırlıkları 3.224 kg’a çıkmıştır.
• Erkek piliçlerde FCR 42 günde 1,6 olarak saptanmıştır.

Bu araştırmada büyüme amaçlı antibiyotik ve hormon kullanımı söz konusu olmamıştır.

Tabiatıyla şu noktaya dikkat edilmelidir, bu değerler 200 hayvanla yapılan ve deneme kümeslerinde ulaşılan sonuçlardır. Sahada bu sürede erkek dişi karışık sürülerde ölüm oranı daha fazla olmaktadır ve final canlı ağırlıkları da bu çalışmada elde edilen değerlerin bir miktar gerisinde kalmaktadır. Hızlı kilo alan piliçlerde ani ölümler ve ayak problemlerinin olabileceği genel bir benimsemedir. Bununla birlikte şunu da çok açık ifade edebiliriz, erkek broyler civcivlerin genetik kapasiteleri 42 günde 3.224 kg canlı ağırlığa ulaşabilecek düzeydedir.

Sonuç olarak daha sağlıklı ve daha az yem tüketerek daha fazla canlı ağırlık kazanan piliçler bir yönü ile olumlu bir tablo ortaya koymaktadırlar. Bununla birlikte broyler piliçlerin 42 günde 2 kg canlı ağırlığa ulaşmalarını dahi sindiremeyen bir kesimin bu yeni performans değerlerini benimsemelerini beklemek gereksizi bir iyimserlik olur.

Değişik yönleri ile bu kısa sürede broyler piliçlerin 3.224 kg canlı ağırlığa ulaşmalarını irdeleyerek hormon kullanımı gibi anlamsız bir suçlamaya neden gerek duyulmadığını açıklamaya gayret edeceğiz.

Hayvan materyalini oluşturan piliçler melezleme çalışmalarının başladığı 1950’li yıllarda 6 ayda 1.5 kilo canlı ağırlığa, 1970’ler de 2 ayda 2 kiloya ulaşmaktayken günümüzde erkek civcivlerde 3.224 kg canlı ağırlığa 42 günde çıkılmaktadır.

Bu başarı öncelikle bilimsel çalışmaların ışığında yüksek verim performansına sahip ticari melez civcivlerin elde edilmesi temeline dayanmaktadır.

Hedef 2020’li yıllarda 35 günde 2,5 kg canı ağırlığa daha az yem tüketilerek ulaşılmasıdır.

Tavuk eti üretiminde ulaşılan bu yüksek kaliteye sırasıyla şu gelişmeler etkili olmuştur ve broylerlerdeki gelişmeler şu başlıklar altında devam etmektedir.

a –  Hayvana bağlı faktörler

Tablo 2. Broyler performansında elde edilen iyileşmede genetik ve besleme  çalışmalarının payı;

Yüzdelerden de görüldüğü üzere broyler performansında elde edilen başarıda genetiğin payı çok daha önemli olmaktadır. Ancak genetik yöndeki gelişmelerin hepsi pozitif yönde olmamakta ve bir takım sorunları da beraberinde getirmektedir. Bunlar arasında;

– Bacak ve iskelet problemleri, rakım, yüksek ısı ve nem, yetersiz havalandırma ve

– Diğer aşırı stres koşullarında fiziksel değişikliklere bağlı olarak mortalitede artış yer almaktadır. Broyler yetiştiriciliğinde son eğilimler ise:

1) Ekonomik hususların dışında hayvan hakları ve hayvan refahı konusunda artan eğilim nedeniyle çevre koşullarına adaptasyon yönünde seleksiyon

2) Yetiştiricilikte maliyeti azaltmak amacıyla multistage selection ile daha karlı üretimin sağlanması

3) Moleküler genetik teknikleri sayesinde devrimsel nitelikte gelişmeler beklenmektedir.

b – Çevre faktörleri

1) Tavukçulukta maliyetin % 65-70’ini yem oluşturur ve büyüme üzerene doğrudan etkilidir.

2) Tedavi ve aşılamalar daha doğru, daha etkili ve daha çabuk yapılabilmektedir.

3) Hayvan Refahı;

4) Çevre kirliliği açısından tehdit oluşturmayacak yetiştirme yöntemleri geliştirilmesidir.

Bilim ve teknikteki bu hızlı gelişmeleri algılamaktan uzak kimi kişilerin konuyu hormon ve antibiyotiğe bağlamaları ve bunu sorumsuzca kamuoyuna yansıtmaları son derece yanlış olmuştur.

En güvenilir hayvansal ürünlerimizin başında gelen tavuk eti, yüksek protein kalitesi, düşük yağ yüzdesi, lezzeti, mükemmel hijyenik ortamlarda kesilmesi ve soframıza geniş bir ürün yelpazesi içinde ulaşması ile övünmeliyiz. Parçalanmış ve pişmiş tavuk etine olan talebin artacağını unutmamalıyız. Türkiye tavukçuluk sektörü bu yanlış ve olumsuz açıklamaları göğüsleyecek ve kısa zaman içerisinde fert başına yıllık 25 kg’lık hedefi yakalayacak, aynı zamanda ihracat da yapabilecek kalite ve güce sahiptir.

Kesimhanelerde canlı piliçlerin % 72’si temizlenmiş karkaslar bütün parçalanmış, çiğ, yarı pişmiş, pişmiş ve ileri işlemlerden geçirilmiş ürünler olarak insan tüketimine sunulmaktadır. Ayrıca ayaklarda tırnakları çekilip, yıkanıp, temizlenip, dondurulduktan sonra Özellikle Çin’e ihraç edilmektedir. 2014 yılının broiler ayak ihracatı 45 bin ton olmuştur.