Vergide tavan,taban tartışması

ÖTV artışları, dolaylı vergi tartışmasını yeniden gündeme getirdi. Eleştirilerin odağında yüksek verginin kayıtdışını artırdığı görüşü var.

Hükümetin Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) oranlarında yaptığı son artışlar, Türkiye’deki vergi sistemi ve vergi reformu tartışmalarını yeniden gündeme getirdi. Dolaylı vergilerin artırılması ile vergilemede “kolaycılığa kaçıldığı” görüşünü dile getiren uzmanlar, bu yöntemin vergi adaletsizliğini artırmanın yanı sıra kayıt dışılığa yönelişi de hızlandırdığına dikkat çektiler. Vergi uzmanlarına göre, vergide artık “gerçek anlamda bir reform”a gidilmeli.

DÜNYA Gazetesi yazarı vergi uzmanı Zeki Gündüz, sorunun üzerinde ciddiyetle gidilmediğini ve “Türkiye’nin vergi reformu yorgunu” haline geldiğini ifade ederek, “Vergiyi biraz da tavana yaymalı” önerisini getirdi. Düzenlemeleri “pansuman” olarak niteleyen İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası Başkanı Sezai Onaral ise, mevcut anlayışın değiştirilmesi ve gelir idaresinin bağımsız yapıyla yeniden örgütlenmesi gerektiğini söyledi.

Dünya Gazetesi Yazarı Vergi Uzmanı Zeki Gündüz

Vergi tabana değil biraz da tabana yaymalı

1. Vergiyi tabana değil biraz da tavana yaymalı: Uzun yıllardır vergi idareleri kolaya kaçıp telefon, benzin, sigara üzerinden / dolaylı vergi toplamayı seçiyorlar. Bu nedenle dolaylı vergilerin payı genel vergi gelirleri içinde çok yüksek. Bu nedenle artık halı yaymaktan bahseder gibi kullanılarak eskiyen ifadeden vazgeçilmeli.

2. Sürekli reform hali terk edilmeli: Mesleğe başladığım 1984 yılından beri sürekli reform tartışmaları yapıyor, hemen her sene çok sayıda değişiklik yapıyoruz. Bırakalım biraz kanunlar uygulansın, bırakalım yargı kararı çıkabilsin. Toplum olarak bu konuda reform yorgunuyuz. Bence en önemli reformu banka kartlarını keşfedenler yaptı. Tek vergi numarası da ikinci en önemli reformdur bence.

3. Kayıt dışılık önlenmek isteniyorsa devletin bu alana yatırım yapması gerek: Kanunla kayıt dışılık engellenemez. Kayıt dışılık Türkiye’de sermaye birikim aracı gibi kullanılıyor. Hükümetler bu konunun üzerine yeterince ciddi gidemiyor. Bilgi işlem ve yazılım yatırımı ile denetim elemanının sayısını artırmadan kayıt dışılığı engelleyemezsiniz.

4. Edirne’den Van’a, bugünden yarına her yerde her zaman aynı şekilde uygulama ve muamele: Zamandan zamana, kişiden kişiye, vergi dairesinden vergi dairesine farklı uygulamaların ne yapıp edip önüne geçilmeli.

5. Vergi idaresinin sorumlu tutma anlayışı değiştirilmeli: Halihazırda mal veya hizmet satın alan ve fatura bedelini eksiksiz ödeyen şirketlerden, mal veya hizmet satın aldıkları şirketlerle veya onların ilişkide bulundukları şirketlerin yaşadığı sorunlar nedeniyle, ödenen vergi bir daha cezalı olarak ödetilebiliyor.

6. Kara liste uygulaması halen devam ediyor: Bunun adı mali andıçtır ve hukuk dışıdır.
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası Başkanı Sezai Onaral

“Bu yapı AB adayı bir ülkeye hiç yakışmıyor”

Vergi sisteminde yapılan değişiklikler ve düzenlemeler sadece bir pansumandır. Esas itibarıyla vergi idaresinin güçlendirilmesi ve bağımsız bir yönetim yapısıyla yeniden inşa edilmesi gerekir. 1990’lı yıllarda dolaylı-dolaysız vergilerde oran yüzde 40 yüzde 60 şeklindeydi. Bugün tam tersine döndü yüzde 70 ve yüzde 30 halini aldı. Bu yapı, Avrupa Birliği’ne adaylık için müzakere yürüten bir ülkeye hiç mi hiç yakışmıyor. Böyle bir vergi tablosu ile Türkiye’nin vergi ile sorunlarını çözmesi mümkün değildir. Çözüm için modern dünyanın yaptıklarına bakmak yeterli. Mükellefi potansiyel vergi kaçıran kişi olarak gören değil, iyi niyetle vergisini ödemeye çalışan kişi olarak gören çağdaş ve bağımsız bir vergi idaresinin kurulması zorunluluğu vardır. Almanya 1950’lerde bunu yaptı, İngiltere çok daha öncesinde bu şekilde çözdü.

Dolayısıyla öncelikle mantalitenin değişmesi gerekir. Mükellefi vergi kaçıran kişi olarak gören bir anlayışla vergi sorunu çözüme kavuşturulamaz. Mantalitesi değişmiş ve güçlendirilmiş bir vergi idaresinin kurulması, elbette bugünden yarına mümkün değil. Bu iş güçlü bir siyasi iradenin ortaya konulması ile 10 yıllık bir plan içinde yapılabilir, çok da iyi yapılabilir. Ama önce siyasi kararlılık şart. Tabii ki vergi konusunda karar vermek kolay. Ama gelişmiş her ülkenin yaptığı gibi bizim de bu konuda zor olanı seçmemiz lazım. Kayıt dışılık da ancak bu şekilde önemli ölçüde çözüm kavuşturulmuş olur. Vergi reformu yıllardır Türkiye’nin gündeminde, bazı düzenlemeler de yapılıyor, birkaç yılda bir adı ne olursu olsun bir de vergi affı çıkarıyoruz. Ama artık ciddiyetle vergiye el atmanın zamanı geldi.

TÜRMOB Başkanı Nail Sanlı

“Beyana tabi mükellef sayısını artırmalıyız”

Bütün ülkelerde gelişmiş veya gelişmekte olan, hepsinde “verginin tabana yayılması” esastır. Tavana yayılması derken dolaylı vergilerin yüksekliği kastediliyorsa, bu doğrudur. Ama esas sorun beyana tabi gelirlerdir. 73 milyon nüfusumuz var. Beyana tabi mükellef sayısı 3.5 milyon. Beyana tabi vergi gelirlerinin artırılması için beyan veren mükellef sayısının artırılması lazım. Beyan artırıcı önlemler esastır. Vatandaş sigara alıyor vergi ödüyor, içki alıyor ödüyor. Ama kazanç üzerinden ödenen vergilerde sıkıntı var. Bunun için beyan sayısı artmalı diyoruz.

Başka önemli bir önlem kayıt dışılık konusudur. Çok farklı rakamlar var ama yüzde 50 kayıtdışılık olduğunu kabul etseniz, böyle bir ülkede sağlıklı beyan olmaz. Bu konuda mücadele için devletin ve ilgili tüm kurumların ortak ve kararlı mücadelesi gerekir. Tavana yaymak iddialı bir değerlendirme. bilim dünyası böyle bir yaklaşımı nasıl değerlendirir bilemem ama bütün ülkeler vergi tabanını genişletmekten, tabana yaymaktan söz eder.

Reform yorgunu olabiliriz ama yapılanlar gerçek anlamda reform değil düzenleme. Köklü reformlar yapılsa belki 15 yıl önemli bir değişikliğe ihtiyaç olmayacak ama böyle yapılmıyor. Vergide değişiklik her zaman gerekebilir. Gelir payları, milli gelirle ilgili gelişmeler değişiklikleri gerektirebilir. Biz ilden ile, daireden daireye değişebilen farklı uygulamalar konusunda özel bir çalışma yapıyoruz ve bunu Maliye Bakanlığı ile Gelir İdaresi’ne sunacağız. Bu konuda bir kitapçık çıkarmak ve uygulama birliği sağlamak istiyoruz.