Evcil Kuşlarda Yumurtlama Güçlüğü

EVCİL KUŞARDA YUMURTLAMA GÜÇLÜĞÜ VE YUMURTLAYAMAMA

Dr. Kaya DEMİR

Kanatlı Sağ‎ً‎lığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı

(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Yumurtlayamama, yumurtanın üreme sistemini normal bir hızda geçmediği zaman oluşmaktadır. Güç yumurtlama, yumurtalık kanalında bir engel, bir tıkanma nedeniyle ortaya çıkmaktadır.

Her iki olguda evcil kuşların yaygın sorunları olup ve çoğu zaman baş edilebilir. bu sorunlar, yumurta oluşmaya başlamasından itibaren ve yumurtlama süresince bir eşi olmayan dişi kuşlarda görülmektedir. Eğer erken teşhis ve tedavi edilirse, sonuç genel olarak yüz güldürücüdür.Sorun çok uzun sürerse, özellikle küçük kuşlarda, komplikasyonlar ve ölüme ne-den olabilmektedir.

Güç yumurtlama / yumurtlayamama en sık hangi kuşlarda soruna yol açmaktadır?

Yumurtlayamama riskini tetikleyen faktörler nelerdir?

Tür: Yumurtlayamama muhabbet kuşları, küçük papağanlar, sultan papağanı, serçe papağanı(lovebirds), kanarya ve ispinozlar gibi küçük kuşlarda daha yaygındır.

Bağımlılık:  Sahibine güçlü bir şekilde bağlı yalnız dişi kuşlarda risk daha yüksektir. Ayna veya bazı oyuncaklara güçlü bir bağımlılık gösteren kuşlar da sorunun görülme sıklığında artış olabilir.

Kuluçkaya yatma(gurk olma) sıklığı: Kötü yetiştirme uygulamalarının bir sonucu olarak sık sık gurk olan kuşlar (örneğin, üreme sezonu dışında yumurtlayan veya kuluçkadan çok kısa sürede kalkan genç kuşlar) ya da çok fazla yumurtlama gibi sıklıkla yaşanan sağlık sorunları yumurtlayama- ma olarak sonuçlanmaktadır.

Yaş: Yeni yumurtaya başlayan genç kuşların yanında, yaşlı kuşlarda da bu sorun yaşanmaktadır.

Üreme sağlığı: Daha önce şekli bozuk veya yumuşak kabuklu yumurtlama gibi üreme sorunları yaşamış hayvanlarda yumurtlayamama problemine daha yatkındırlar.

Kötü beslenme: Sadece tane yemlerle beslenen veya kalsiyum, A vitamini, protein, E vitamini ya da selenyum eksikliği olan kuşlar yüksek risk altın-dadırlar.

Genel sağlık durumu: Obesite, hareketsizlik gibi sağlık sorunları, stres, uygun olmayan sıcaklık gibi çevresel faktörler etkisi altındaki hayvanlarda daha sık görülmektedir.

Yumurta anomalileri: Büyük, bozuk şekilli, yumurta kanalına yanlış pozisyonda bulunan, kırılmış yahut birden fazla sarılı yumurtalar.

Genetik: Bazı kuş türleri yumurtlayamamaya genetik olarak eğilimli olabilirler.

Kuşlarda yumurtlayamama ve güç yumurtlama semptomları nelerdir?

Bulgular durumun ciddiyetine bağlı olarak farklılık gösterebilir:

• Ikınma,
• Kuyruğun yukarı-aşağı hareketleri veya yelpaze gibi sallama,
• Kanaryalarda kanat sarkıklığı,
• Tüylerin kabarması,
• Depresyon
• İştahsızlık,
• Yumurta, bacaklara giden sinirlere baskı yaptığında toplalık veya felç,
• Şiş karın,
• Kloakaya sıkışmış dışkı, dışkılarken kuşun kuyruğu havada değil,
• Zayıflama,
• Yumurta kanalındaki yumurta hava keselerine baskı yaptığından solunum güçlüğü,
• Kafes zeminine çökme,
• Muhtemel yumurta kanalının prolapsusu,
• Bazen ani ölüm,

Yumurtlayamama tanısı

Hekim anamnez, klinik belirtiler, fizik muayene ve gerekirse röntgen ve / veya ultrasona dayalı tanıya varacaktır.  Kuş çok stresli ya da şokta ise detaylı bir muayeneden önce sakinleştirmek gerekecektir.

Tedavi nasıl olmalı?

Tedavi, kuşun durumu, yumurtanın bulunduğu kesim, semptomların şiddeti ve olgunun yaşandığı süreye bağlı olarak yapılır. Kanarya ve ispi-nozlar gibi küçük kuşlarda durum çok daha ciddi olup müdahale edilmediği takdirde birkaç saat içinde ölme olasılığı yüksektir. Asgari bir depresyon gösteren kuşun tedavisi:

• Nem artıma ve cevre ısısının 29-35 C yükselmesini temin,
• Klokanın yağlanması,
• Kalsiyum ve muhtemelen vitamin A, D, E ve selenyum enjeksiyonu,
• Dekstroz solüsyonu uygulaması,
• Oxytocin ya da arginin vasotocin enjeksiyon veya prostaglandin jel uygulaması. Bu preparatlar, yumurta kanalının kasılmasını sağlar ve yumurtanın hareketlenmesine neden olabilir. Eğer bir engel/ tıkanma söz konusu ise kullanılmamalıdır.
• Besin ve su alması sağlanmalı.

Durumu ağır olan kuşun, öncelikle şoktan çıkarılmalıdır.  Ardında stabilize edilmelidir. Hayvanı istikrara kavuşturduktan sonra ek tedavi şunlar olabilir:

• Antibiyotikler ve gerekirse kısa etkili kortikosteroidlerin uygulaması,
• Yumurtanın, parmaklarlanazik birbasınç uygulayarakhekim tarafındançıkarılması,
• Bunun için anestezi gerekebilir.
• Prolapsus olan organın temizlenerek , yerine yerleştirilmesi,
• Yumurta içeriğini muhafaza etmek koşulu ile, kloakada görülebilen yumurtanın içine bir iğne geçirilerek çıkarılır.
• Eğer yumurta, üreme kanlında bir yırtılmaya neden oldu ise; yumurta, yumurta kanalıdışında (dış gebelik)oluşmuşturyadabir engel söz konusudur. Antibiyotikler, serum,ortam ısı ve nemin optimal düzeyde tutulması ile destek besintakviyesişeklinde hayvanın bakımına itina edilmeli.

Yumurtlayamama/ güç yumurtlamanın olası komplikasyonları nelerdir?

Eğer yumurtlayamama/ zor yumurtlama tedavi edilmezse şok ve ölümle sonuçlanabilir.  Ölüm, genellikle kanarya ve ispinozlar gibi küçük kuşlarda bir-iki saat içindedir. Buna ek olarak, başka komplikasyonların ortaya çıkması da ihtimal dâhilindedir:

• Tutulanyumurta, böbrekler üzerindebaskı yapması sonucu, fonksiyonunu olumsuz yönde etkileyebilir.
• Eğer yumurta kananlının yırtılması söz konusuysa hayvan sağlığını tehdit eden peritonitis oluşabilir.
• Oxytocin, arginine vasotocin ve prostaglandin şiddetli kasılmalara neden olduğundan  yumurta  kanalının yırtılmasına ve ölüme yol açabilir.
• Sürekli ıkınmalar, kloaka veya yumurtalık prolapsusu şeklinde karşımıza çıkabilir.
• Peritonitis, enfeksiyon yahut yaralanmalar ileride yumurtlayamama/ zor yumurtlama yanında başka sorunlara da sebep olabilir.

Yumurtlayamamayı önlemek mümkün mü?

Risk aşağıdaki uygulamalarla azaltılabilir:

• Doğru ve dengeli beslenme,
• Üremezamanlamasıda dahil olmak üzereuygunüremeteknikleri kullanarak,
• Uygun bir yaş periyodunda damızlıkta kullanma,
• Genetik yatkınlığı olan hayvanların damızlık yapılmaması,
• Uygun çevesel koşulların oluşturulması,
• Aşırı yumurtlamaya müdahale etmek,
• Yeterli egzersizimkanları sağlanmasıve obezitenin önlenmesi,
• Yumurtlama amacıyla hormon kullanılmaması,