Aşı ve Anticoccidial Rotasyonu ile Coccidiosisin Maksimum Kontrolü

AŞI VE ANTİCOCCIDIAL ROTASYONU İLE COCCIDIOSİSİN MAKSİMUM KONTROLÜ(*)

Çeviri: Dr. Kaya DEMİRÖZÜ  

Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı    

(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Uzun zamandan beri anticoccidial yem katkıları kullanılarak coccidiosis ile savaşılmaktadır. Bu katkı maddeleri ile birlikte canlı coccidiosis aşılarının dönüşümlü kullanımının, daha etkili olduğu kimi çalışma ve uygulamalarla kanıtlanmıştır.

Coccidiosis hala modern broiler üretiminde en yüksek maliyetli has-talıklardan biridir. Bu ekonomik kaybın en önemli nedeni, artan yem dönü-şüm oranı (FCR) ve canlı ağırlık kayıplarıdır. Ayrıca, özellikle Eimeria tenel-la’nın neden olduğu klinik hastalık, giderek artan ölümlere yol açmaktadır. Coccidiosis, dysbacteriosis ve / veya nekrotik enterititis) gibi bakteriyel enterititisi tetikleyen, hastalık tablosunun ağırlaşmasına yol açan en önemli faktörlerden biridir.

Kritik Koruma

Yukarıda bahsedilen nedenlerle, coccidiodisden yeterince korunma önemlidir. Anticoccidial yem katkıları veya anticoccidial ilaçlar hala broi-lerlerde en yaygın kullanılan önleme aracıdırlar. Bu ürünlerin birçok yararları yanında kullanımları ile ilişkili iki ana sorun bulunmaktadır:

1. Belirli bir ürün, çok uzun zaman ya da çok sık kullanıldığında Eimeria parazitlerine hassasiyet kaybı,
2. Kimi bileşikler arasındaki çapraz direnç,

En son yasal değişiklik, örneğin monovalant iyonoforların geri çekilme zamanı (with drawal times) kısıtlama ve nicarbazin, broiler yetiştiricileri için esneklik artmış olmasına rağmen, daha önce bahsedilen konular eklendi:

1. Bu bileşiklere Eimeriaların maruz kalması artmıştır. Broiler yetiş-tirme dönemi boyunca uzun süre kullanılmaktadırlar.
2. Aynı kategorideki ürünleri (monovalant iyonoforlar) fazla kullanılmaktadır. Oysa aralarında çapraz direnç söz konusudur.

Sonuç olarak, coccidiosisisin önlemesi için alternatif çözümlere ihti-yaç duyulmaktadır. Anticoccidial yem katkıları farklı dönüşüml program seçeneklii bir yaklaşım vardır. Bir başka seçenek de;  uzun vadeli önleme stratejisinin bir parçası olarak giderek daha popüler bir hale gelen coccidiosis aşıların düzenli kullanılmasıdır.

2. tenella broilerlerde coccidiosis’in önemli bir nedenidir.

Saha çalışması

Belçika’da, sekiz çiftlikte toplam 25 kümeste saha koşullarında coccidiosis aşı uygulamasının zooteknik sonuçları  özetlemek gerekirse:. Aşı uygulanan her kümeste yılık sürü değişimi sayısı, iki ile altı arasında değişiyordu. Bu da ortalama 4.3 değişim ve aşılan 112 sürü,  2.330.000 broiler demektir.

Çalışma yapılan işletmelerde, aşırı bir monovalant iyonoforlar ve / veya nicarbazin kullanılmasına rağmen klinik coccidiosis salgınlarının önü alınamamıştır. Coccidiosis aşılaması öncesinde kümeslerin yaklaşık yarı-sında kimyasal temizleme programı diye adlandırılan işlem uygulanmıştır. Burada amaç; coccidiosis baskısını azaltmak ve aşı suşların kümese hâkim olabilme şansını maksimize etmektir. Ayrıca işletmelerde fazla kullanılma-yan kimyasal bir anticoccidial yem katkısı verilmiştir. Coccidiosis aşılama- sından sonra, tüm çiftlikler monovalant iyonoforlar ve / veya nicarbazin dayalı anticoccidial programa dönmüşlerdir

Tüm sonuçlar üç grupta sınıflandırıldı:

1. Aşılama öncesi sürü devir(‘CBV’); kümes başına ortalama 6.9 devir,
2. Aşılama sırasında (‘CDV’); kümes başına ortalama 4.3 devir,
3. Aşılamadan sonra (;’CAV’) kümes başına ortalama 3.6 devir.

Sonuçlar Tablo1 de özetlenmiştir.

Tablo. 1. Aşılama öncesi, anı ve sonrası incelenen parametreler

(1): EPEF: Avrupa Üretim Verimliliği Faktörü

Günlük Canlı Ağırlık Artışı

Bu araştırmada tüm sürüler aynı yaşta elden çıkarılmamıştır. Canlı ağırlıkları ve günlük ortalama artış (ADG) 40 günlük bir yaş baz alınarak düzenlenmiştir. Amaç; daha iyi bir karşılaştırma yapmaktır. CDV, CBV ile istatistiksel fark göstermemiştir. Fakat CAV’ den anlamlı derecede düşük-tü. Orijinal anticoccidial programına (CAV) geri geçiş yaptıktan sonra, vü-cut ağırlıkları CBV ile karşılaştırıldığında 40 gram yakın artmıştır. CBV de düzeltilmiş ortalama günlük artış karşılaştırıldığında canlı ağırlıkları için olduğu gibi CDV ve CAV aleyhinde, benzer gözlemler yapılabilir.

Yemden yararlanma oranı(FCR)

        Yemden yararlanma oranlarını karşılaştırabilmek için, iki düzeltme yapılmıştır:

1. 2000 gram ağırlığa göre; aşağıdaki formül kullanılmıştır:

FCR2000 = FCR – Y ile Y = (Ortalama kesim ağırlığı – 2000) x 0,33

FCR2000, CBV ve CDV için de, bezeri uygulandı. Aşılamadan sonra FCR, ancak, aşılama öncesinden daha düşüktür. Bu beş puan iyileştiri- lebilir (Grafik 1).

Grafik.1. FCR 2000

2. 1500 gram ağırlığa göre, bu, tipik Benelüks Ülkeleri düzeltmesidir. Gerçekten geçerli nihai ağırlıklara adapte olmasa da günümüzde ha-la yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu düzeltme için aşağıdaki formül kullanılmıştır:

FCR1500 = FCR – Y ile Y = (Ortalama kesim ağırlığı – 1500) x 0,40

CBV, CDV ve CAV içinde FCR1500 karşılaştırıldığında, benzer değer-lendirme FCR2000 gibi yapılabilir.

Düşük ölüm

Ölümler işletmelerce günlük olarak saptanmıştır. Grafik.2 sonuçları özetlenmiştir. Aşılama öncesinde, coccidiosis haricinde ölümler üzerin bir etkisi olduğu düşünülen hiçbir belirgin hastalık saptanmamıştır. CBV göre CDV ve CAV bir ölçüde daha düşük ölüm görülmedi.

Grafik.2. Ölüm yüzdeleri

Avrupa Üretim Verimliliği Faktörlü(EPEF)

EPEF aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır:

EPEF =[(canlı ağırlık kg x yaşanabilirlik%) / (FCR2000 x günlük yaş)] x 100

Sonuçlar Grafik. 3 gösterilmiştir. Aşılama öncesi ve sırasında oldukça benzer EPEF saptanmıştır. Buna rağmen, aşılama sonrası önemli ölçüde daha iyi EPEF gözlenmiştir.

 Grafik.3. EPFF

Tartışma ve Sonuç

Modern broiler sektöründe popüler inanç hala, anticoccidial yem katkı maddeleri kullanımına kıyasla aşılama ile coccidiosisin önlenmesi ve benzer zooteknik sonuçları almak zor olduğunu yönündedir. Ancak, anti-coccidial ilaçlar kullanılırken ve coccidiosis aşı uygulandığında canlı ağırlık, günlük ağırlık artışı, FCR ve EPEF verileri arasında anlamlı farklılıklar oldu-ğunu görülmektedir.

Dahası, aşı sonrası verilen anticoccidial yem katkıları aşılama önce-sine göre FCR ve EPEF değerlerinde açık bir şekilde önemli iyileşmeler ne-den olmuştur. Kümeslerde duyarlı aşı suşlarının yaygınlaşması, hâkim po-pülasyon olması anticoccidial ilaçlarında restorasyonunu sağlamış olur. Bu, veriler önceki yapılan çalışma sonuçları ile uyumludur.

(*):Ronsmans, S van Erum, J. And Dardi,M. World Poultry – Managing Coccidiosis, Special Edition 2014(18-19) özetlenerek çevrilmiştir.

Önerilen Kaynaklar

1. Demirözü, K.(1981): Tavukların Necrotic Enteritisi. Pendik Vet. Mik. Enst. Derg. XIII(2)31-37.
2. Onar, E.ve Demirözü, K.(1986): Tavukların Bitmeyen Derdi:Coccidiosis? İstanbul.
3. Onar, E. ve Demirözü, K.(1987): Coccidiosis’den Korunmada Sağlık Önlemeleri, Dezenfeksiyon ve İzolasyon Tek Başına Yeterli mi? Çiftlik Dergisi,35:47-50.
4. Demirözü, K.ve Onar, E.(1987): Ülkemizde Kullanılan Anticoccidialler. Çiftlik Dergisi,39:52-54.
5. Demirözü, K.(1987): Shuttle Programı. Çiftlik Dergisi,39:55-56.
6. Demirözü K.; Uyanık, F.(1989): Ionophore Koksidiostatlarla Kanatlılarda Zehirlenmeler.- (çeviri)-Çiftlik Dergisi, 62.
7. Demirözü, K.(1990): Hindilerde Salinomycin Zehirlenmesi.-İlk Rapor- Pendik Hayv.Hast. Merk. Araşt. Enst. Derg. 21(2): 57-65. 2. Tavuk Hastalıkları Sdempozyumu,20-21.Eylül.1990, Manisa.
8. Demirözü, K.(1996): Coccidiosis’te Koruma, Kontrol ve Savaş. 27-29,Kasım.1996 Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, Kümes Hayvanları Sempozyumu, Adana. 22 Sayfa.
9. Demirözü, K.(2003) :Tavuklarda coccidiosis ve immunite. Tepkim Teknik Bülten, TSH03.05/03KD.
10. Demirözü, K.(2005): Çağdaş Hayvan Üretiminde Bilinçli Beslenmede Doğal Alternatifler. Çiftlik Dergisi Röpotaj.
11. Demirözü K. (2006): Sınır Tanımayan Hastalık: Avian Influenza(Kuş Gribi), ISBN 975-00566-1-2, (Bakınız ) Kanatlılarda Biyogüvenlik Kriterleri, Temizlik ve Dezenfeksiyon., İstanbul,34-54.
12. Demirözü, K.(2010): Bilinçli Beslenmede Doğal Destek Ürünler. Çiftlik Dergisi 311,58-63.
13. Demirözü, K.(2010):Probiyotikler ve Yeni Konseptler. Çiftlik Dergisi; Şubat-2010,312(38-40)
14. Demirözü, K.(2011): Broiler Piliçlerde Kimi Bağırsak Sorunları I, Çiftlik Dergisi Mart -2010 313 (52-53)
15. Demirözü, K.(2011): Broiler Piliçlerde Kimi Bağırsak Sorunları II, Çiftlik Dergisi Nisan- 2011,326 (38-39).
16. Demirözü,(2011) :Süs Kuşları Hastalıkları III, Güvercin Koksidiyosisi. Çiftlik Dergisi, Ağustos 2011, 330(36-37), 21.07.2011 web sitesinde yayınlandı.
17. Demirözü, K.(2013):Yumurtacı Sürülerde Enteropatojenlerle Baş Etmek Mümkün mü?https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=37426, 02.2013 Çiftlik Dergisi(2013) 349(40-42) yayınlandı.
18. Demirözü, K. (2014): Tavuk Bağırsağına Büyük Bir Tehdit: Coccidiosis-Çeviri-. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=68811, 23.10.2014 yayınlandı.