Kanatlı Yetiştirmede Alternatif Su Dezenfeksiyon Yöntemleri

Kanatlı Yetiştirmede Alternatif Su Dezenfeksiyon Yöntemleri(*)

Çeviren: Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

İçme suyunun dezenfekte edilmesine yönelik mevcut alternatiflerin bilinmesi ve anlaşılması, kümes hayvanı yetiştiricilerinin en uygun tercihin hangisi olduğuna dair sağlıklı karar almakta yardımcı olabilir. İyi bir su dezenfeksiyon programının anahtarı, su kalitesini tamamlayan, yerel mevzuata uygun ve her şeyden önce sürü sağlığını destekleyen programdır.

Klor; etkinliği, ekonomik olması, kullanım kolaylığı ve bulunabilirliği nedeniyle su dezenfektanı olarak yaygın şekilde kullanılsa da, suyun pH’sı, mevcut organik madde, su saklama süresi veya yerel mevzuat gibi çeşitli faktörler nedeniyle en iyi seçim olmayabilir. Klor dioksit, hidrojen peroksit, perasetik asit, ultraviyole (UV) ışığı ve ozon gibi seçenekler, klorlamaya izin verilmediği takdirde etkilidir.

Üretim döneminde su sanitasyonu

Üretim döneminde içme suyunun başarılı bir şekilde arıtılması için birkaç seçenek vardır. Anahtar, sürü için en iyi olanı bulmak, su kalitesini tamamlamak ve yerel mevzuata uygun olmaktır. İyi bir su sanitasyon programı:

• Kolay ulaşılabilir ve ekonomik ürünler olmalıdır.

• Test ve izlemesi kolay olmalıdır.

• Uygulama için çeşitli seçenekler sunmalı,

• Sürü sağlığını desteklemeli.

Alternatif su dezenfeksiyon yöntemleri

Klor Dioksit (ClO₂)

Klor dioksit, çok farklı bakteri, virüs ve protozoal patojenlere karşı etkili olan güçlü bir oksitleyicidir. Klora göre yüksek pH’ta daha iyi etkinlik ve su kaynağında organik madde bulunduğunda tat ve koku sorunları yaratmaması dahil olmak üzere avantajlara sahiptir. Isı, UV ışığına veya güneş ışığına maruz kalmanın yanı sıra su sıcaklığı veya düşük pH, aynı oksidasyon için klordan yaklaşık iki kat daha fazla etkindir.

İçme suyundaki önerilen dezenfektan dozajları 0,8 ila 2,0 mg / l aralığındadır. Su hattının sonunda istenen ölçülebilir kalıntı 0,07 ila 1,4 ppm olmalıdır. Yan ürünler klorit ve klorat riskinin artması nedeniyle daha yüksek seviyeler tavsiye edilmez.

Hidrojen Peroksit (H₂O₂)

Hidrojen peroksit, suda kolayca çözünebilen ve suya ve oksijene dönüşerek zararlı yan ürünler bırakmayan güçlü bir oksitleyicidir. Demir ve manganezin oksitlenmesinde klor kadar etkili olmasa da, genellikle filtrasyon öncesi sülfitleri ve nitritleri oksitlemek için kullanılır. Hidrojen peroksitin etkinliği, pH, katalizörler, sıcaklık, peroksit konsantrasyonu ve reaksiyon süresi gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.

İçme suyu için hedef kalıntı seviyeleri 2575 ppm’dir, ancak 100 ppm kadar yüksek seviyeler, kanatlılarda herhangi bir olumsuz etki yap madığı bildirilmiştir.

Perasetik Asit (CH₃H₄O₃)

Perasetik asit veya peroksiasetik asit, hidrojen peroksit ve asetik asitin bir kombinasyonudur. Klor veya klor dioksitten daha güçlü bir oksitleyicidir. Çok çeşitli bakteri, virüs ve spor formlarına veya organizmalara karşı etkilidir ve organik madde varlığından daha az etkilenir. Renksiz, güçlü, keskin bir kokuya sahiptir ve pH ~ 2.8 ile %515 konsantrasyonlarda kullanılır.

Ultraviyole Işığı (UV)

Ultraviyole ışığı, elektromanyetik dalgalar şeklinde ışık enerjisi ile mikroorganizmaları etkisiz hale getirir. 245 ila 285 nm aralığı arasındaki dalga boyları, optimal bir antiseptik etki sağlar. Fiziksel bir işlem olduğu için suya hiçbir kimyasal madde sokmaz. UV lambaları aşağıda belirtildiği gibi değişik formları bulunur:

• 253 nm dalga boyunda yayan düşük basınçlı lambalar.

• 1801370 nm dalga boyları yayan orta basınçlı lambaları.

• Yüksek yoğunluklu dalga boylu basınçlı lambalar.

Etkinlik maruz kalma süresi ve ışık yoğunluğuyla ilişkilidir. Optimum etkililik, en iyi şekilde reaktör boyunca tutarlı bir su akışının sürdürülmesi ve homojen bir maruz kalma oluşturmak için suda türbülans oluşturarak elde edilir. UV dezenfektan kalıntı bırakmadığından, içme suyunda kalıntı sağlamak için genellikle kimyasal bir dezenfektan ile birleştirilir. Ozon veya hidrojen peroksit UV’nin etkinliğini artırır.

Önerilen Kaynaklar

1. Demirözü, K. (1988): Tavukçunun El Kitabı, Kartal Kimya Yayını, 133 Sayfa, İstanbul. 
2. Demirözü, K.(1989): Tavukçulukta Temizlik ve Dezenfeksiyon. Tavukçunun Sesi, 7:26-27. Çiftlik Dergisi, 1990,75:30-35.
3. Demirözü, K.(1995): Tavukçulukta Temizlik ve Dezenfeksiyon. VI. Hayvancılık ve Beslenme Sempozyumu’95, Tavuk Yetirticiliği ve Hastalıkları Kitabı 325-333, Konya. 
4. Demirözü K. (2006): Sınır Tanımayan Hastalık: Avian Influenza(Kuş Gribi), ISBN 975-00566-1-2, (Bakınız ) Kanatlılarda Biyogüvenlik Kriterleri, Temizlik ve Dezenfeksiyon., İstanbul,34-54.
5. Demirözü,K.(2010):Aşı ve Aşılamalarda Kritik Noktalar . Çiftlik Dergisi 316,37-39. 
6. Demirözü, K.(2013): Kümes Hayvanlarında Suyun Önemi ve İçme Suyunun Kalite Kriterleri. Çiftlik Dergisi, https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=41525 29.05.2013 ve Çiftlik Dergisi (2013) 352(38-44) yayınlandı. 
7. Demirözü, K.(2013) : Kuluçkahanede Püskürtme Yöntemi İle Aşılamada Kritik Noktalar-Çeviri-. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=45604, 13.09. 2013 ve Çiftlik Dergisi 2015(378) 40-41  yayınlandı.
8. Demirözü, K.(2016):  İdeal Koşullarda Aşılama(Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=97825, 11.08.2016 tarihinde yayınlandı.

Demirözü, K. (202020): Sürü Performansı İçin Hayati Önem Taşıyan Su Kalitesinin Korunması (Çeviri).

(*) Maintaining water quality vital for flock performance; https://www.poultryworld.net/Nutrition/Articles/2020/3/Maintaining-water-quality, (Martijn Gruyters).
https://www.ciftlikdergisi.com.tr/kanatli-uretiminde-bakteriyofajlarin-rolu/ 16.10.2020 tarihinde yayınlandı.