Kolesterolu düşüren margarine dava açıldı
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Almanya’ nın ünlü “Die Welt” gazetesinin haberine göre Tüketicileri Koruma Derneği Gıda İzleme Komitesi, Unilever tarafından üretilen Becel Pro.Activ isimli margarinin “bilimsel olarak ispatlanmış hiçbir yan etkisi olmadığı” iddiasıyla tanıtılmasına karşı dava açtı. Becel Pro.Activ’ in diğer margarinlerden farkı “bitkisel sterol” eklenmiş olması. Bitkisel sterollerin, bağırsaklardan kolesterol emilimini azaltarak kanda kötü-kolesterol olarak bilinen LDL-kolesterol seviyesini düşürdükleri ve böylece de kalp-damar hastalıkları ve bunlara bağlı ölümleri azaltacakları ileri sürülüyor. Almanya’ nın ünlü “Die Welt” gazetesinin haberine göre Tüketicileri Koruma Derneği Gıda İzleme Komitesi, Unilever tarafından üretilen Becel Pro.Activ isimli margarinin “bilimsel olarak ispatlanmış hiçbir yan etkisi olmadığı” iddiasıyla tanıtılmasına karşı dava açtı. Becel Pro.Activ’ in diğer margarinlerden farkı “bitkisel sterol” eklenmiş olması. Bitkisel sterollerin, bağırsaklardan kolesterol emilimini azaltarak kanda kötü-kolesterol olarak bilinen LDL-kolesterol seviyesini düşürdükleri ve böylece de kalp-damar hastalıkları ve bunlara bağlı ölümleri azaltacakları ileri sürülüyor.
Sağlığa olan bu müspet etkisi dolayısıyla “fonksiyonel besin” olarak adlandırılan bu margarin aynı firmanın sterol ihtiva etmeyen ürününe göre 3 misli pahalı satılıyor: Almanya’ da Rama’ nın fiyatı 0.99 Euro iken bitkisel sterol eklenen Becel’ in fiyatı ise 2.99 Euro.
Tüketici Koruma Derneği dava dilekçesinde uzmanlar arasında sterol eklenmiş fonksiyonel gıdalarla ilgili ciddi görüş ayrılıkları olduğunu; bunların kalp krizi, felç gibi ölümcül olayları önlemediği gibi tam aksine kalp-damar hastalıkları riskini artırdığını gösteren pek çok araştırma olduğunu ileri sürüyor. Dernek bu dava sayesinde kolesterol düşürücü etkisi olan margarinin yan etki ve risklerinin açığa çıkması ve bunların herkes tarafından bilinmesi gerektiği görüşünü savunuyor.
Habere göre Gıda İzleme Komitesi uzmanlarından Huizinga şunları söylüyor: “Bitkisel sterollerin hiçbir yan etkisi olmadığı tamamen dayanaktan yoksun bir iddiadır. Unilever, kendi işine gelen bir dünya yaratmaya çalışıyor. Bitkisel sterollerle ilgili olarak giderek artan karşıt görüşler ve bunların yan etkilerini ortaya koyan araştırmalar saklanmaya çalışılıyor. Fonksiyonel margarinlerin sağlığa olumsuz etkilerinin bildirilmemiş olması da fazla bir şey ifade etmiyor; çünkü bu çalışmalarda denek sayısı az ve izleme süresi de kısadır. Bu araştırmalarla uzun vadede ortaya çıkacak aterosklerotik değişiklikleri belirlemek imkânsızdır.” Komite, kasım ayında da muhtemel sağlık riskleri dolayısıyla Becel Pro.Activ’ in süpermarketlerde satılmasına karşı çıkmıştı. Firma ise o zaman bu iddiayı yanlış ve yanıltıcı olduğu gerekçesiyle reddetmiş ve “Ürünümüzün sağlıkla ilgili hiçbir riski olmadığına eminiz. Bununla alâkalı en ufak bir şüphemiz olsaydı bu ürünümüzü piyasadan çekerdik” şeklinde bir açıklama yapmıştı. Kısa adı EFSA olan Avrupa Gıda maddeleri Güvenliği Kurumu da, kolesterol seviyeleri yüksek olmayan sağlıklı insanların bu tür ürünlerden uzak durmaları gerektiğini bildiriyor. Bunların etiketlerinde hedef grubun yüksek kolesterollü kişiler olduğunun açıkça belirtilmemesini ve normal kolesterol seviyelerine sahip olanlar tarafından kullanılmaması gerektiğiyle alâkalı bir uyarı olmamasını eleştiriyor.
Fonksiyonel gıda üretenlerin kanıtları var mı? Fonksiyonel gıda üretenler, bitkisel sterollerin kanda LDL-kolesterolü azalttığını gösteren araştırmaları kanıt olarak öne sürüyorlar. Buna itiraz eden kimse yok; steroller sayesinde kan LDL-kolesterol seviyelerinin yüzde 15’ e varan oranlarda düştüğü herkes tarafından kabul ediliyor. Başta FDA ve Amerikan Kalp Birliği(AHA) olmak üzere bazı kuruluşlar bitkisel sterollerin kalp-damar hastalıklarından korunmak için yararlanabilecek ürünler olduğunu bildiriyorlar ama gelin görün ki LDL-kolesteroldeki azalmanın kalp hastalıkları riskini azalttığının hiçbir bilimsel kanıtı yok. Üstelik de bitkisel sterollerin aterosklerozu (damar sertliği) artırdığını gösteren birçok epidemiyolojik, laboratuar ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışma var ve bunlara her gün bir yenisi ekleniyor! (Kaynaklar bölümüne bakınız). Bir başka önemli mesele de son senelerde sadece margarine değil süt, peynir, mayonez, ekmek, yoğurt, sosis, meyve suyu gibi pek çok yiyeceğe de bitkisel steroller ekleniyor olması. Sterollerin fazla miktarda alınması yağda emilen vitaminlerin emilimini de bozacağından bu durumun özellikle çocuk, hamile ve emzikli kadınlarda ciddi vitamin eksikliklerine yol açması da söz konusu.
Alman Tüketicileri Koruma Derneğinin itirazı da çok haklı olarak burada başlıyor. Dernek, bitkisel sterol ihtiva eden margarinlerin gelişigüzel kullanılacak ürünler olmadığını, bunların damarlar üzerine zararlı etkilerinin bulunabileceğinin herkes tarafından bilinmesi gerektiğini iddia ediyor.
Gelelim neticeye Önümüzdeki senelerde fonksiyonel gıda sözünü daha çok duyacağız. Bu işte müthiş bir kazanç var. Fonksiyonel gıda etiketi ürünün fiyatını birkaç misli artırıyor. Almanlar fonksiyonel gıdalara senede 7 milyar Euro ödüyorlar. Derneğin, hem tüketicilerin sağlığını korumak ve hem de fonksiyonel gıda yaftasıyla aldatılmalarını önlemek amacıyla böyle bir dava açmasını çok yerinde ve alkışlanacak bir davranış olarak görüyorum. Bizdeki duruma gelince: Türk Kardiyoloji Derneği bitkisel sterollü margarin üreten firmayla işbirliği içinde diyeyim, gerisini siz tasavvur edin. /kucukusta@haberx.com
