Organik Tarım Uygulamalarında Bazı Gelişmeler
Organik Tarım Uygulamalarında Bazı Gelişmeler
Prof. Dr. Nazımi AÇIKGÖZ
Dünyadaki uygulamaları sınırlı olmakla beraber hala artış gösteren organik tarımda bazı gelişmeler izlenmektedir. Düşük gübre arzı ve enerji artışlarının yanı sıra çok kurak bir yaz, ayçiçeği ve mısır gibi temel ürünlerde sırasıyla yüzde 12 ve yüzde 16 oranında düşüş yaşanması Avrupa tarım sektörü için bir fırtına yarattı (1).Savaşın da etkisiyle gıda güvencesi çerçevesinde Polonya, İspanya ve Macaristan AB’nin “Tarladan Çatala” organik tarım uygulamaları ile ilgili yönergelerin değiştirilmesi doğrultusunda harekete geçtiler. Bilindiği gibi AB’de tarım sektörünün daha sürdürülebilir hale getirilmesi için bazı eylemler belirlenmiştir[1]: CO2 emisyonlarının ortadan kaldırılması, enerji verimliliğinin geliştirilmesi, 2030 yılına kadar kimyasal pestisitlerin kullanımının %50 azaltılması, 2030 yılına kadar gübre kullanımının en az%20 azaltılması, 2030’a kadar organik tarım alanlarında %25′ ve organik su ürünleri yetiştiriciliğinde belirli bir artışın olması gibi…
Dünyanın diğer ülkelerinde de organik tarım teşvik edilmekte ve aşama yapmaktadır. ABD de sebze ve meyvenin %15’i organik tarımla elde edilmektedir. Hatta son değerlendirmelere göre organik tarım küçük aile işletmelerin ötesinde orta işletmelerce de benimsenmiştir.
Organik tarımın daha büyük arazilere kayması adeta kaçınılmazdı. Daha büyük çiftlikler, küçük işletmelere göre toprak işleme açısında büyük avantaja sahiplerdir. Küçük işletmelerin el işçiliğinin ve toprak işlemenin çözümünde gerekli makinelere yatırım yapacak sermayeleri sınırlıdır. Zaten ABD’de büyük çiftlikler %97 mekanize olmuşken bu rakam küçük işletmelerde %54’lerde kalmaktadır.
Büyük işletmelerin organik tarıma girmelerinde şu dört özellik öne çıkmaktadır: “düşük ürün çeşitliliği”, “yüksek mekanizasyon”, “toptan pazarlama” ve “yerel olmayan pazara erişim”.
Organik tarım uygulamasının bir ülke ekonomisini olumsuz etkilemesi ise gerçekten ders alınması gereken bir olaydır. Mayıs 2022’de Sri Lanka, uluslararası kreditörlerin verdiği kredileri geri ödeyememesi nedeniyle iflas etti ve IMF temsilcileriyle 3 milyar dolarlık bir kurtarma paketi için müzakerelere başladı. Peki ülke bu duruma nasıl geldi? 2019’un sonunda vergi indirimleri hükümet gelirlerini düşürmüş, 2020’de Covid-19 salgını turizm endüstrisini büyük bir yıkıma uğratmış ve hızla yükselen enflasyon yangını daha da alevlendirmişti. 2021 baharında ise Başkan Rajapaksa bir grup bilim adamı ve tarım uzmanının uyarılarına rağmen, pek anlaşılamayan bir karar aldı: Sentetik gübre ve pestisit ithalatını neredeyse bir gecede yasaklayarak Sri Lanka’nın milyonlarca çiftçisini bir yerde organik tarım yapmaya zorladı. Bu kararda organik tarımın yayılmasını savunan ve birçok uluslararası grup tarafından da aktif olarak desteklenen STK’ların etkisi büyüktür. Ne var ki bu gübresiz ve ilaçsız organik tarım, özellikle buğday ve çeltik gibi tahıllarda %50’ye varan ürün kayıplarına neden olmuştur[2] (Grafik!).
Bitkisel üretimde kullanılan suni gübreler onların azot, fosfor, potas gibi besin madde gereksinimlerini karşılamaktadırlar. Aşırı kullanımlarının çevreye olumsuz etkisi yadsınamaz. Ne var ki verim artışındaki rolü de yok sayılamaz. O nedenle gerek geçim için ve gerekse ihracat amaçlı üretimlerde eksiklikleri üretici – çiftçi için %30-40 civarında verim kaybı demektir. Organik tarımın beraberinde gelen tarımsal kimyasalların devreden çıkarılması belki gelişmiş ülkelerde sorun yaratmayabilir. Fakat gelişmekte olan ülkelerde bu çerçevede yapılacak reformların ekonomik, politik ve sosyal açıdan çok iyi değerlendirilmesi kaçınılmazdır.
Çek Cumhuriyeti, Romanya, Litvanya, İsveç ve İtalya gibi üye devletleri Avrupa Adalet Divanı’nın gen düzenlenme konusundaki kararlarının yeniden gözden geçirilmesi için çağrıda bulunurken, AB’nin organik tarım savunucuları yeşiller, söz konusu kararları desteklemeye devam ediyor.
[1] https://www.euractiv.com/section/agriculture-food/news/organic-farming-improved-but-still-flaws-with-traceability-eu-auditors-find/
[2] http://blog.radikal.com.tr/ekonomi-is-dunyasi/organik-tarimi-desteklemekle-fakirden-kisip-zengine-mi-veriyoruz-96601
