Türkiye’de Tavukçuluk ve Beyaz Et Üretiminin Tarihi 2: Birleşik Krallık’taki Gelişmeler

Prof. Dr. Erol ŞENGÖR
Veteriner Tavukçuluk Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Birleşik Krallık’taki Gelişmeler

Birleşik Krallık’ ta gerçek anlamda kanatlı sanayi teknolojik olarak Amerika’daki endüstrinin gelişmesinden çok sonraları ancak Birinci Dünya Savaşından sonra gelişmeye başlamıştır. O zamana kadar çiftçiler tavukçuluk işini tam bir tarımsal faaliyet alanı olarak değil rastlantıya bağlı, önemli olmayan ve ev kadınlarının cep harçlığı çıkarmak için meşgul olduğu bir yan uğraşı olarak görüyorlardı. Birleşik Krallık’ ta Birinci Dünya Savaşından dönen askerler tezkere parasını kanatlı üretiminde kullanmaya başlamışlardır. Bu tarzda üretilen et miktarı oldukça düşük ölçekli olup 1950 yıllarına kadar tavuk eti yalnızca Noel ve Paskalya zamanlarında tüketilen lüks ve pahalı yiyecekler arasında sayılıyordu. O zamanlarda tavuk eti, yumurtacı ve etçi kombine verimli tavuklardan elde ediliyordu. 

Tavukçuluk alanındaki ilk girişimci çiftçiler ABD’de zaten kullanılmakta olan teknikleri uygulamaya teşebbüs etmişlerdi. Bu yeni teknikler, yani sürü boyutlarının büyümesi, yem teknolojisinde ileri teknoloji üretimi olan yem katkı maddelerinin kullanılması, yeni geliştirilmiş işleme metotları veya tüm bunlarla ilgili diğer bilgiler zaten Atlantik’in doğu tarafına doğru kendiliğinden akıyordu. Fakat Birleşik Krallık’taki ortam Amerika’dakinden farklıydı. 

Öncelikle, hükümetin üstlendiği rol farklıydı. Amerikan Tarım Bakanlığı Amerika’nın tarım sektörü ile yönlendirici olarak doğrudan ilgileniyordu. Savaş sonrası İngiliz hükümetinin ekonomik planlama kaygılarıyla yaptığı sıkı yönetmelik çalışmaları ise tarım sektörüne ciddi engellemeler getirmişti. Tavuk yetiştiricilerinin daha fazla girişimcilik hevesleri, hükümetin konuyla ilgili ciddi kısıtlamaları nedeniyle hayal kırıklığına uğramıştı.

1950’li yıllarda et amacıyla yetiştirilen et tavukları Amerika Birleşik Devletlerinden Birleşik Krallığa getirilmişti. Broiler denilen bu hayvanlar genç ve eti yumuşak olan körpe hayvanlardı. Bunların pişirilmesi için eskiden olduğu gibi uzun zaman gerekmiyordu. Bunlar çok kısa sürede pişiyorlar, kesim ağırlığına çok daha kısa sürede ulaşıyorlar ve yumurta üretimi için kullanılmıyorlardı. 

Birleşik Krallık’ ta fabrika çiftlikler uygulaması İkinci Dünya Savaşı sonrasının bir olgusu olarak ortaya çıkmıştır. Savaş sonrasının kötü sonuçları olan gıda maddelerinde kıtlık yaşanması had safhaya ulaşmış ve gıda sağlama konusunda insanların kendi kendilerine yeterli hale gelmesi ulusal bir hedef olarak kabul edilmişti. Savaş sonrası iktidara gelen hükümetler insanların ekonomilerinin düzelmesi için gıda fiyatlarının yükselmemesine büyük özen göstermişlerdir. 

Bu gelişmeler sırasında maliyetlerin yüksekliği, çiftçilerin arazilerini birleştirerek sanayileşmeleri sonucunu doğurmuştur. Bu suretle fabrika çiftlikler oluşturulmuş ve bunlar sayesinde maliyeti daha düşük üretimler yapılabilir hale gelmiştir. 1960’lı yıllarda tarımda yaşanan bu yoğunlaşma ve ilerlemeler hükümetler ve Avrupa Ekonomik Topluluğu tarafından da desteklenmişti. Kanatlı sanayinde üretimi maksimize etmek ve maliyetleri de minimize etmek için fabrika çiftlikler ve kafes sistemleri kurulmaya başlanmıştı. 

Dünyada tavukçuluk sektöründe bu gelişmeler olurken Türkiye’de de benzer gelişmeler yaşanmıştır.

Bu yazı dizisi Prof. Dr. Erol ŞENGÖR tarafından BESD-BİR‘in katkılarıyla hazırlanmıştır.

Fotoğraflar: fwi.co.uk, bahs.org.uk