Antibiyotiklere Alternatif Arayışı

ANTİBİYOTİKLERE ALTERNATİF ARAYIŞI(*)

Çeviren

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

Kanatlı Sağ‎ً‎lığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

1940’lı yıllardan bu yanaABF’leri (antibiyotik büyütme fak-törleri) canlı hayvan üretiminde kullanılan vazgeçilmez bir enstur-man olagelmektedir. Antimikrobiyal ajanlar tarafından tetiklenen büyüme artışının kesin mekanizmaları her ne kadar hala belirsizli-ğini korumasına rağmen modern hayvancılıkta yem katkısı olarak kullanımı  devam edegelmektedir.Antibiyotiğe dirençli bakteriler hakkında artan endişeler, hayvanlardan insanlara transferi ABF’le-rin yasaklanmasını ve takiben alternatifler arayışılarınınkapısını açmıştır.

Düzenli olarak yapılan antibiyotik duyarlılık testleri dirençli bakterilerde bir artış göstermektedir..

Hayvancılığın endüstrileşmesiyle ilk 1940 larda y kümes hayvanları yemlerinde antibiyotik kullanımı başlamıştır.Raporlarantibiyotik kullanılan sürülerde % 20’ye kadar bir canlı ağırlıkkazanımı bildirmektedir.

ABF tartışmaları

Bununla birlikte, hayvancılık endüstrideki ABF’lerin üne kavuşmaları,eleştiri ve tartışmalarbüyük ölçüde yetiştiricilerden kaynaklanmıştır.Yem-de antibiyotik kullanımı, özellikle 1969 yılında Birleşik Krallık Swann komi-tesinin raporunun yayınlanmasından sonra, giderek tartışmalı hale geldi.Komite oksitetrasiklinedirencinhayvansal gıdalarla insanlara transfer edi-lebileceğine dair raporlardan sonraoluşmuştur.Swann raporundahayvan-cılıkta yoğun antibiyotik kullanımının antibiyotiğe dirençli bakterilerin oran- larında bir artışa yol açtığı vurgulanmıştır.Direnç riskini en aza indirmek içinkısıtlamalar gerekililiğibelitilmiştir.

Kısıtlamaları ve devam eden itirazlarıciddiyetle ele almak

Yemdeki antibiyotik riskleri ileilgili artan farkındalık,gıda güvenliğini sağlamak için AB yeni bir dizi önlemleralınmaya yönelmiştir.2006 yılında, Avrupa, hayvan yemide ABF’leri kullanımınıtopyekün yasaklamış ve sağlık nedenlerinden hayvanlarda antibiyotik kullanımını veteriner hekim reçetesi ile sınırlandırmıştır.

Brüksel’in çiftlikte antibiyotik kullanımı ile ilgili bazıtasarruflardansözedilmekte

Çiftlik hayvanlarında antibiyotik kullanımı konusunda daha fazla kısıtlama-larla ilgi gizli tasarılar bulunmaktadır.Veteriner ilaçları için yeni kurallar üzerinde Avrupa Parlamentosu üyeleri oylamak üzereler. Bu özellikle ta-vukçuluk sektörü için sorunlarayolaçabilir.

Avrupa’da ABF’lerinin yasaklanmasını takiben antibiyotik satışlarındadikkate değer düşüş,Antimikrobiyalere MaruzKalma Hayvan Düzeyi(AM-KHD) endeksi hesaplanarak ölçülmüşdür. ALEA endeksi hayvan demogra-fik verilerinikontrol etmek için Nüfus Düzeltme Ünitesi (NDÜ) gibi faktörler incelenerek elde edilir.Bu yöntemdenaslında verilen antibiyotiğin dozu ve tedavi süresini kontrol etmek için yararlanılır.Böylece günümüzde antibi-yotik düşük dozda ve kısa tedavi süresi gerektiren hallerde çok daha ve-rimli  olacaktır.ALEA indeksi hesaplandınğında Avrupa’da antimikrobiyel-lere maruz kalan hayvan sayısında genel bir azalma görülrmektedir.

Ancak, bu gözlemlenen iyileşmeye rağmen,ilaca dirençli bakterilerle ilişkili hayvanlarda antibiyotik kullanılma israrından kaynaklanan sorunlar-daartşı devam etmektedir.Bu nedenle, tek başına ABF yasağının sürdürü-lebilirliği uzun vadede bir çözüm değildir. Beraberinde ilave destek besin stratejileri,müdahaleler, uygun bir izleme programı ve hastalık kontrol tedbirleri gerekmektedir

Alternatif fitobesin stratejileri

Nutrisyonel stratejilerABF’lerinin neden olduğu sorunları hafifletmek ve üstesinden gelmek potansiyeline sahiptir.Hayvan gelişim oranlarını artırmak için antibiyotiklerin yerine  ikame besinler kullandı.Çeşitli katkı maddeleri değerlendiren çalışmalarda fitobesinlerin seçilmiş bir karışımı-nınyararlı olduğu belirlenmiştir.. Mercan köşkü vekekikte doğal olarak bulunan carvacrol, tarçından elde edilen cinnamaldehydekırmızı biberoleoresin’iveacı biber aktif maddesi (CCC) alternatif bir çözüm potansi-yeline sahiptirler.Avrupa Birliği’nin AGBF’leri yasaklaması,özenle seçilenbitkisel molekül kombinasyonlarının geliştirilmesini hızlandırmış veEylül 2015 yılında AB de broilerlerde büyümeyi artırmak için ilk% 100 botanikal zooteknikal katkı maddesi olarak kabul edilmiştir.

Saha sonuçları

20 yılı aşkın bir süredir saha denemelerinden toplanan veriler; bit-kisel kökenli(CCC) kombinasyon ilaveli yem verilen hayvanda, antibiyotik katkılı diyetlerinbenzeribüyüme ve performans düzeyinde olduğu göster- mektedir.En sık büyüme faktörü olarak yemlerde kullanılan antibiyotikler olarakavilamisin, basitrasin, flavophospholipol, enramycinin ile CCC nin etkilerini karşılaştırmak için dünyanın değişik  bölgelerinde sayısız denemeler yapılmıştır.

ABD Virginia’da yapılan araştırmalar,900 broilerde 50 ppm zinc bacitracin, başlangıcyemine 125 ppm, ardından büyüme ve bitiş yeminde 100 ppm doz CCC katkılı yem yedirilmiştir. bitkisel kökenli(CCC) kombi-nasyon içeren diyetle beslenen gurubta anlamlı derecede nihai vücut ağır-lığı, FCR ve yaşama oranıın iyileştiği gözlenmiştir(Grafik-1).

Grafik-1. fitokimyasallar (100 ppm) zinc bacitracin(50 ppm)  verilen900 Cobb broiler piliçin 42. günde performansına etkilerinin karşılaştıması

Kore’de 2520 broilerleyapılan çalışmada 1. gurubun yemlerine  100 ppm CCC 2. Gurubun yemine ise 5 ppm Avilamycin katılmış ve etkileri karşılaştırılmıştır.Bitkisel kökenli kombinasyonlu(CCC)yemle  verilen brio-lerlerkesim anında FCRdaha iyi ve ölüm oranları düşük olxuğu bildirilmiş- tir. Performans indeksi de yüz güldürücüdür(Grafik- 2).

Grafik-2. Ross Broilerlerde 33 günde 5 ppm Avilamycin (AV) gurublarında performansı etkilerinin karşılaştırılması.

Ayrıca, Hindistan’da Maharashtra Hayvancılık Üniversitesi’ Nagpur Veteriner Koleji’nde 225 boiler piliçle yapılan çalışmalarda;gurublardan biri yemde herhangi bir büyütme fakörü olmayankontrol, sırayla diğer 2 gurupta 100 ppm enramycin ,75 ppm CCC (Bitkisel kökenli kombinasyon) kullanılmış enramycin göre,canlı ağırlıkta artış, karkas randımanında ve FCR’da belirgin iyileşme neden olduğu saptanmıştır.

Deneme sonuçlarının meta analizleri

Bitkisel kökenli kombinasyon katkılarının etkilerinin kapsamlı bir değerlendirme amacıyla 2004 ve 2008 yılları arasında yürütülen 38 broiler    çalışmayıbitkisel kökenli kombinasyonile, ABF leri veye  negatif kontrolle-rin bulguları dikkate alarak bir meta-analiz2009 yılında Bilimsel Tavukçu-luk Derneği’nin yıllık toplantısında sunulmuştur. Meta-analiz CCC-katkılı yem tüketiminde iyileşme, günlük ortalama canlı ağırlık artışı ve FCR da ABF’lerle kıyaslanabilir etkiye sahipolduğu saptanmıştır (Tablo-1).

Tablo-1. Boiler piliçlerle yapılan 38 çalışmanın Meta- analiz özeti

AB gereksinimlerini karşılamak amacıyla bir zooteknikal katkı mad-desi olarak CCC değerlendirmek için toksikolojik incelemeler gerçekleştiril-miştir. Yeme normal dozun 10 katı(1kg/ ton yem) CCC katıldı.Broiler sağ-lığı üzerinde hiçbir olumsuz etkisi tesbit edilmedi. Göğüs, karaciğer ve yağ dokularında hiçbir kimyasal artık bulunmamıştır.Piliçleringelişmesi ve gü-venlik parametreleri üzerine CCC  olumlu etkilerinin beklenin üzerindedir.Bitkisel katkı maddeleri karışımının önemli ölçüde yatırım getirisini artırdı-ğı, piliç başına düşük besleme maliyetleri vekıyaslanabilir net kar sağladığı gözlenmiştir.

Geleceğe bakıldığında

ABF’leri hala Kanatlıyetiştirme maliyetleri en aza indirmek için en etkili çözüm olarak kabul edilse de,bakterilerin antibiyotiklere karşı di-  rençli suşlar gelişimi gibi zararlı etkileri insan sağlığı için endişe verici çok büyük olumsuzluk kaynağıdır.Avrupa tecrübesi ABF lerinin yasaklanması ile sorunu çözmede yeterli olmadığını göstermiştir.Avrupa’da ABF leri ya-sağı ışığında, bitkisel kökenli katkılarbüyümenin teşvik, FCR iyileşme ve uygulanabilir ekonomik bir alternatif çözüm için potansiyel ensturman olarakumut verici görülmekktedir.

(*):Pancosma,www.worldpoultry.net/…/Finding-alternatives-to-antibiotics…özetlenerek çevrilmiştir…

Çevirenin Önerdiği Kaynaklar

1. Demirözü,K., Yargeldi,K., Karaoğlan, Ö.(2004 ):Bir Fitobiyotik Olan Bıomın^® PEP 1000’nin Broilerlerde Etkinliğinin Denenmesi. PEP Teknik Kitapcığı ,21-28 ve Doğal Seçenekler Seminerleri, Bolu-Bandırma.
2. Demirözü, K. (2004): Probiyotikler ve Yeni Bir Konsept, Topkim, THS.04.07/08.KD.
3. Demirözü, K.(2005): Çağdaş Hayvan Üretiminde Bilinçli Beslenmede Doğal Alternatifler. Çiftlik Dergisi Röpotaj.
4. Demirözü, K.(2010):Probiyotikler ve Yeni Konseptler. Çiftlik Dergisi; Şubat-2010,312(38-40)
5. Demirözü, K.(2010): Bilinçli Beslenmede Doğal Destek Ürünler. Çiftlik Dergisi 311,58-63
6. Demirözü, K.(2010): Pre  Ve Probiyotikler Hakkındaki Gerçekler.https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=8853803.2016 tarihinde yayınlandı.