Kuluçkahanede aşılamanın yararları

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

“İyi bir kontrol olmadan kaliteli bir aşılama olmaz.”

Aşılama, bulaşıcı hastalıkların neden olduğu ekonomik kayıpları minimize etmek ve antimikrobiyal kullanımı azaltmak için kanatlı üretiminde şu anda amaca uygun tercihe şayan kontrol stratejilerinden biridir. 

Öncelik aşı etkinliğinin olması yanında, tüm popülasyonu kapsaması ve yeterli koruma elde etmek için eksiksiz bir uygulama esastır Kuluçkahanede aşılama, kontrollü bir ortamda toplu aşılama yapmak için en iyi seçenektir. Aslında, tek bir yerde gerçekleştirilen, uygulama kolaylığı ve iyi yetişmiş, eğitimli personel tarafından yürütülen aşılama sürecinin kontrolü ve standardizasyonu, çiftlikteki farklı aşılama türlerine kıyasla hayvan refahı üzerindeki daha düşük olumsuz etki nedeniyle, rutin aşılama için standart yaklaşım haline gelmektedir. 

Bununla birlikte, personelin sürekli denetimi, geliştirilmesi ve eğitimi, başarının anahtarıdır. Gözlem ve denetim amacıyla yapılan ziyaretler sonrası performans iyileştirmesinde önemli bir gelişme gözlemlenmiştir. Denetimleri takiben değerlendirmelerin rutin hale gelmesi ve saptanan eksikliklerin giderilmesi gerekir. Böylece aşı uygulama performanslarında, bulaşıcı hastalık riski, hayvansal üretim başarısı üzerinde doğrudan ve /veya dolaylı olarak tedavi ve kontrolle ilgili maliyetlerde önemli bir iyileşmeye yol açılması hedeflenmiş olur.

Bulaşıcı hastalıklar, kümes hayvanı endüstrisi için ekonomik kaybın önemli bir nedenidir. Ölüm oranlarının artması ve verim kayıpları nedeniyle doğrudan maliyetlerin yanı sıra, dolaylı ek kayıpta söz konusudur. Hayvan bakım ve beslenmesine yönelik kısıtlamalar, etkili biyogüvenlik önlemlerinin uygulanması, diğer bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıklara karşı artan duyarlılık, tedaviyle ilişkili maliyet ve kısıtlamalar, işletme karlılığını ciddi şekilde etkileyebilmektedir.

Antimikrobiyallerin birincil patojenlere veya fırsatçı olanlara karşı (tipik olarak birincil viral enfeksiyonlardan yararlanan) kullanımı günümüzde Ülkemizde dahil bir çok ülkenin ulusal, uluslararası mevzuat ve sağlık kurumları tarafından tavsiye edilmemekte ve kısıtlanmaktadır.

Ayrıca, “antibiyotik içermeyen” ürünlere yönelik giderek artan talep, antimikrobiyal işlem görmüş çiftlik hayvanlarının ve bunların ürünlerinin ekonomik değerinin azalmasına yol açmaktadır.

Etkili aşılar, hayvanların enfeksiyonlara ve oluşturacakları sonuçlara karşı duyarlılığı önlediği veya azalttığı için bu çerçevede çok önemli bir araçtır. Aşının kendine özgü etkinliğine ek olarak, hatasız bir uygulama ve tüm sürüyü kapsaması, sürü seviyesinde genel korumayı ciddi şekilde etkiler. Yapılan bazı çalışmada, kotü aşı yönetiminin deneysel koşularda, oldukça koruyucu olduğu kanıtlanan aşıların bile etkinliğini ne kadar önemli ölçüde etkileyebileceğini göstermiştir. Hatalı aşı uygulamalarından dolayı patojen dolaşımına, hayvanları enfeksiyona ve hastalığa maruz bırakabilirdiği gibi verimliliği de düşürebilmektedir. Ayrıca, aşılanmış popülasyonda saha patojen dolaşımı, düşük immuneteye sahip fertler veya aşı alanı suşu rekombinasyonu riskinde artışla biyolojik özellikleri pek tahmin edilemeyen yeni suşların ortaya çıkmasına yol açar. Aşılama kapsamı yetersiz olduğunda aşı kaynaklı salgınlara veya fırsatçı patojen enfeksiyonlarına yol açabilmektedir. Bunun sonucu da temel kontrol aracı aşıya olan güvensizlik riski ortaya çıkarmış olur. 

Kuluçkahane aşılaması, özel olarak eğitilmiş personel ve iyi işletilen aşılama teknolojileri ile daha standart uygulama protokollerine ve tüm sürecin daha mükemmel kontrolünü ile büyük avantajlar sağlamış olacaktır. Bu nedenlerden dolayı, farklı hastalıklar için giderek artan sayıda hem geleneksel hem de yeni teknolojik aşılar ruhsatlandırılmıştır. Söz konusu aşıların bir kısmı kuluçkalanmış yumurtaya bir kısmı da günlük civcive uygulanmaktadır. Bu bağlamda, kuluçkahane faaliyetinin optimizasyonu, gerek işletmenin gerekse ticari çiftliklerin sağlık durumu ve karlılığı için çok önemlidir.

Aşılama, birçok hayvanı bulaşıcı hastalığına karşı korumada mükem mel bir araçtır. Genellikle klinik belirtilerin ortaya çıkışını ve şiddetini etkili bir şekilde kontrol eder. Enfeksiyonun kendisi nadiren önlense de, aşılanmış hayvanlarda düşük patojen replikasyonu ve saçılma ile birleşen daha yüksek direnç, önemli ölçüde azaltabilir, böylece potansiyel salgın boyutunu ve yayılmasını azalmış olur. Bununla birlikte, etkili bir hayvan tepkisi ve koruması elde etmek için uygun bir aşılama çok önemlidir Bu sorun aşikar görünse de, özellikle popülasyon büyüklüğünün toplu aşı lehine bireysel aşılamayı engellediği kümes hayvanı için büyük bir zorluk teşkil etmektedir. Pratik olmasına rağmen, bu strateji hayvanların korunması zarar verebilecek bir kontrol kaybı anlamına gelir. Potansiyel olarak aşı reaksiyonlarına, virülansa dönüşe vb. yol açar. Bundan dolayı, kuluçkahane aşılaması, hem toplu hem de bireysel aşılama için tüm prosedürün daha iyi bir şekilde yönetilmesine ve standardizasyonuna izin verdiğinden, giderek artan bir eğilim kazanmıştır. Ancak, operasyonel işlemlerin düzenli ve sürekli izlenmesi, aksaklıkların düzeltilmesi zorunludur.

Sonuç olarak:

• Bir gram tedbir bir ton ilaçtan daha faydalıdır.
• Aşı ve ilaç silah gibidir, dikkat edilmezse elde patlar!

Kaynaklar

1. Demirözü, K.(1978): Newcastle Hastalığı Üzerine Bazı Görüşler. Vet. Hek. Der. Derg. 48(1) 49-51.(Çeviri) Swarbrick, O. Poultry International, October, 1977. 
2. Bingöl,M., Demirözü, K. (1981): Newcastle Hastalığı Püskürtme (Pülverize) Aşısının Uygulaması ile ilgili Bazı Açıklamalar. Pendik Vet. Mikro. Enst. Derg. XIII (2)38-41 . Pfizer Tavukçuluk Bülteni, 39, 1983.
3. Babilâ, A., Ası, Y., Gökçelik, G., Demirözü, K. (1982): Newcastle Hastalığına Karşı HB₁, Roakin Aşı Suşları ve Değişik Aşılama Yöntemleri ile Aşılanan Civciv, Piliç ve Tavuklarda Oluşan spesifik Antikorların HI Testi ile Kan Serumlarında Saptanması ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Pendik Vet. Mikro. Enst. Derg. XIV(1-2) 19-28, Ayrı baskı. Mart 1988 Elanco, İsanbul Toplantısı, Ömür Restoran. 
4. Demirözü, K.(1987): Kuluçka İşletmelerinde Kalite Kontrol Programı. Çiftlik Dergisi,38:22-24.
5. Demirözü, K.(1987): Kuluçkahane Hijyeni ve Kuluçka Tekniği. Çiftlik Dergisi,44:59- 60.
6. Demirözü, K. (1988): Tavukçunun El Kitabı, Kartal Kimya Yayını, 133 Sayfa, İstanbul.
7. Demirözü, K.; Bingöl,M. ve Yazaroğlu, M.(1988): Newcastle Hastalığına Karşı La Sota Suşunun IM Yöntemle Uygulama Çalışmaları.
8. Demirözü, K.(1989): Tavukçulukta Aşı Uygulamaları. Çiftlik Dergisi,68.
9. Demirözü, K.(1994): Ülkemizde Koruyucu Veteriner Hekimlik ve Aşılar: Dünü, Bugünü, Yarını. 10.06.1994 Koruyucu Veteriner Hekimlik ve Aşılar Paneli, Ankara. Türk Vet. Hek. Derg. 6(3). 
10. Demirözü,K.(2010):Aşı ve Aşılamalarda Kritik Noktalar . Çiftlik Dergisi 316,37-39. 
11. Demirözü, K.(2016):  İdeal Koşullarda Aşılama(Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=97825, 11.08.2016 tarihinde yayınlandı.
12. Demirözü, K.(2016): Kanatlı Salgın Hastalıklarının Kontrolünde Devrim(Çeviri),  https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=115792, 29.05.2017 günü yayınlandı. 
13. G.Franzo. W. Swart. W, Boyer, D. Pasatto, G. Ramon, K. Koustoulis and M. Cecchinato (2020): No good vaccination quality without good control: the positive impact of a hatchery vaccination service program. Poultry Science 99: 2976-2982.

Demirözü, K.(2021): Kanatlı Yetiştirmede Aşı Etkinliği Anahtardır. Kanatlı yetiştirmede aşı etkinliği anahtardır – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr), 30.03.2021 tarihinde yayınlandı.