Yeni Hal Kanunu’nda sona gelindi!

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, Hal Kanununun 1 Ocak 2012’de yürürlüğe girmesiyle Türkiye’de 26 milyon ton sebze ile 16 milyon 600 bin ton meyvenin, toptancı hallerine kaydının yaptırılmasının zorunlu hale geleceğini bildirdi.

Atatürk Kültür Merkezi’ndeki “Tokat Tanıtım Günleri” etkinliklerine katılan Bakan Yazıcı, burada yaptığı konuşmada, Tokat’ın, tarımın yoğun olduğu illerden bir tanesi olduğuna dikkati çekti. Yazıcı, şöyle konuştu: “Bu kent, meyve ve sebzenin önemli ölçüde üretildiği illerden bir tanesi. Bakın 1 Ocak 2012 yılında Meclisimizin çıkardığı yeni Hal Kanunu yürürlüğe girecek. Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle Türkiye’de 26 milyon ton sebze, 16 milyon 600 bin ton meyvenin toptancı hallerine kaydının yaptırılması zorunlu olacak. Bütün ürünler toptancı hallerinden geçecek değil, ama kayıt altına alınacak. Bir taraftan da hal kayıt sistemini tamamlamak üzereyiz. Onun da devreye girmesiyle meyve ve sebze üreticilerinin hakkı korunacak, üretici müşterisini tanıyacak, ürettiği ürünün nerede ve hangi fiyatla satıldığını görecek. Tüketici haklarının korunduğu modern bir sisteme geçiyoruz.”

NE GİBİ YENİLİKLER OLACAK

5957 sayılı sebze ve meyveler ile yeterli arz ve talep derinliği bulunan diğer malların ticaretinin düzenlenmesi hakkında kanun ile getirilen başlıca yenilikler şu şekilde sıralanıyor:

TİCARİ İŞLEMLER AÇISINDAN

•Toptancı hale bildirimde bulunmak kaydıyla genel olarak hal dışında da toptan alım satım yapılabilecektir.

• Hal Kayıt Sistemi kurulacaktır. Bu Sistemin kurulmasıyla;

-Ülkemizde alım ve satıma konu sebze ve meyvelerin miktar ve fiyatlarına ulaşılabilecek (Örneğin; Antalya’daki bir domates üreticimiz, domatesin o gün için İstanbul veya İzmir İlinde oluşan fiyatlarını hal kayıt sistemini kullanarak görebilecektir.)

-Meslek mensupları kayıt altına alınacak,

-Üreticiler mallarını satacakları tacirlerin irtibat bilgilerine erişebilecek ve onlar hakkında bilgi sahibi olabilecek (Örneğin, Aydın’da incir üreten ve oluşan yüksek fiyatlar nedeniyle bu ürünlerini İstanbul’da pazarlamak isteyen bir üreticimiz, mallarını pazarlayabileceği meslek mensuplarının iletişim bilgilerini hal kayıt sistemi ile anında görebilecektir. Bunun yanında, tarlasına gelerek malını satın almak isteyen kişilerin, geçmişteki ticari durumunu ve faaliyetlerini hal kayıt sistemi üzerinden anlık olarak sorgulayabilecektir.)

-Üreticiler, ürünlerini daha çok kar edebileceği pazarlara yönlendirebilecek, geleceğe yönelik planlama yapabilecek ve tacirler karşısında daha güçlü bir pozisyonda bulunabilecek,

•Hal içi ve dışı işlem maliyetleri azaltılacaktır. Bu maliyetlerin azaltılması sonucunda;

-Tüketici daha ucuza mal temin edebilecek,

-Sebze ve meyve fiyatlarının enflasyon üzerindeki olumsuz etkisi giderilecek,

-Kayıt dışılık azalacak ve buna bağlı olarak belediye gelirleri artacaktır.

•Hal hakem heyetleri yeniden yapılandırılacak ve değeri 50 bin TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda heyete başvuru zorunlu olacaktır.

-Anlaşmazlıklar kolay, hızlı ve düşük maliyetle çözümlenebilecek,

-Mahkemeler üzerindeki yük azaltılacak,

-Hakem heyetleri toptancı hal bünyesinde değil, il merkezleri ile Bakanlıkça uygun görülecek ilçe merkezlerinde kurularak işleyişinde etkinlik sağlanacak,

-Barodan görevlendirilecek üyenin de içinde bulunduğu ve tüm kesimleri kapsayan yeni üye yapısıyla daha etkin kararlar alınabilecektir.

•Malların gıda güvenliği analizini yaptıranlar hal rüsumunun yarısını ödeyecektir. Bu sayede malların analizinin yapılması teşvik edilmiş olacaktır.

•Malların kaliteli ve standartlara uygun olarak ticareti yapılacak, ürün kayıpları giderilecektir.

Malların ayıklanması, sınıflandırılması, hazırlanması, ambalajlanması, işaretlenmesi ve etiketlenmesi ile taşıma ve muhafazasına ilişkin standartların belirlenip 3 yıllık süre içinde mecburi uygulamaya konulması sağlanarak, başta büyük oranlara varan ürün kayıplarının önlenmesi ve tüketicilerimizin korunması mümkün olacaktır.

ÜRETİCİLER AÇISINDAN

•Hal rüsumunu üreticiler değil, malı satın alanlar ödeyecektir. •Toptancı hallerindeki işyerleri ile semt pazarlarındaki satış yerlerinin en az %20‘si üreticilere/üretici örgütlerine ayrılacaktır.

•Üreticiye zamanında ödenmeyen mal bedeli, komisyoncu ve tacirlerin verdiği teminattan karşılanabilecektir.

•Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, özellikle üretici haklarının korunması amacıyla alım satım işlemlerini düzenleyen sözleşmelerde bulunması gerekli asgari şartları belirleyebilecektir.

•Üretici örgütü kapsamı genişletilmektedir.

Bu sayede, üreticilerce kurulan her türlü tüzel kişiliklerin bu Kanun kapsamında üretici örgütü olarak tanımlanmasına imkân sağlanmakta, bir araya gelerek örgütlenen daha çok sayıda üreticilerimizin yasada öngörülen haklardan istifade etmeleri temin edilmektedir.

•Üretici örgütleri, rüsum ödemeksizin hal dışında da sadece kendi ortak ve üyelerin mallarını değil aynı zamanda ortak veya üyesi olmayan üreticiler ile diğer üretici örgütlerinin mallarını da toptan veya perakende olarak satabilecektir.

TÜKETİCİLER AÇISINDAN

• Tüketiciler daha ucuza mal temin edebilecektir.

•Semt pazarları modern bir yapıya kavuşturularak, tüketicilere daha düzenli ve hijyenik bir ortamda alış veriş imkanı sunulacaktır.

Kanunda, malların tüketiciyle buluştuğu son noktalardan biri olan ve Ülkemiz insanının alışveriş alışkanlıkları arasında önemli bir yer tutan semt ve üretici pazarları da düzenlenmektedir. Bu düzenlemeler içinde, pazar yerlerinin kuruluş ve işleyişi, pazarcıların uymak zorunda olduğu kuralar, bu kurallara uymayanlara uygulanacak cezalar, belediyelerin sorumlulukları yer almaktadır. (Örneğin, Kanunla, pazarcıların yüksek sesle satış yapmaları yasaklanmış, buna uymayanlara da idari para cezası öngörülmüştür)

•Ürünlere künye uygulaması getirilecektir.

Satıcılar, satışa sunulan malların izlenebilirliğine yönelik bilgileri içeren ve ilgili kurumlarca belirlenecek teknik özelliklere sahip künyeleri, malların kap veya ambalajlarında bulundurmakla yükümlü olacaktır. Böylece, tüketiciler tükettikleri ürünün nerede ve kimin tarafından üretildiğini bilme imkânına kavuşacak, malların gıda güvenilirliğine yönelik daha etkin bir takip mekanizması oluşacaktır.

BELEDİYELER VE TOPTANCI HALLER AÇISINDAN

•Hal rüsumundan üretim bölgesi belediyelerinin de belli oranda pay alması sağlanacaktır.

Kanunda, üretim bölgesi belediyelerinin mallar üzerinden alınan hal rüsumundan %25 oranında pay almaları öngörülmektedir. Bu sayede, bu belediyelerin, ticarete yönelik sundukları hizmetlerin kalitesini artırmaları ve sürece etkin bir şekilde dahil olmaları sağlanabilecektir.  Ayrıca, ihtiyaç duyulması halinde Bakanlar Kurulu bu oranı üretici bölgesi belediyeleri lehine artırabilecektir.

•Toptancı hal kurma faaliyetleri disiplin altına alınacaktır.

Kanunda, toptancı hallerin daha iyi hizmet standartlarına kavuşmasını sağlamaya yönelik tedbirler öngörülmektedir. Toptancı hal kurma faaliyetleri disiplin altına alınmaktadır. Bundan böyle sebze ve meyve ticaretinin daha sağlıklı ve fiziki mekânlarda ve gıda güvenliğine uygun olarak yapılmasını sağlamak amacıyla toptancı halleri belli alt yapı standartlarında kurulacaktır.

Bu çerçevede, Kanunun öngördüğü asgari koşulları 3 yıl içinde sağlamayan mevcut toptancı hallerine idari para cezası uygulanması, bu cezayı takip eden 1 yıl içinde halen eksikliklerini gidermeyen toptancı hallerin faaliyetlerinin durdurulması öngörülmektedir.

•Toptancı hallerinin çağdaş bir sisteme kavuşturulması ve işletilmesi sağlanacaktır.

Toptancı halleri, halin sınıfına, büyüklüğüne ve işlem hacmine göre yönetmelikle belirlenecek müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvar ve soğuk hava deposu gibi üniteleri bulunan merkezler haline gelecek ve bu sayede, sebze ve meyve ticaretinin sağlıklı fiziki mekânlarda ve gıda güvenilirliğine uygun olarak yürütülmesi sağlanabilinecektir.

Belediyeler, ilgili kurumlarca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde hallerin işletilmesini özel teşebbüslere devredebilecek, hallerin çevresi, faaliyeti engelleyecek veya insan sağlığına zarar verecek şekilde iskana açılamayacaktır.

•Belediyeler, toptancı halleri ile ilgili faaliyette bulunmak üzere kendi aralarında mahalli idare birlikleri kurabilecektir.

Böylece belediyeler; müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuarlar ve soğuk hava deposu gibi tesisleri ortak kurup işletebileceklerdir.

•Modern toptancı hallerinin kurulması teşvik edilmektedir.

İmar planında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlarda bulunan hazineye ait taşınmazların, toptancı hali kurulmak üzere belediyelere bedelsiz, üretici örgütlerine harca esas değeri, gerçek ve tüzel kişilere ise rayiç bedeli üzerinden devredilmesi öngörülmektedir.

KOMİSYONCU VE TÜCCARLAR AÇISINDAN

•Başka bir alana taşınan toptancı halleri ile pazar yerlerindeki kiralama ve tahsis işlemlerinde mevcut hak sahiplerine öncelik verilecektir.

• Mevcut tahsis sahiplerinin işyerleri, on iki yıl süreyle kendilerine kiralanmış sayılacaktır.

552 sayılı KHK’ye göre toptancı halindeki işyerleri tahsis, kiralama ve satış yoluyla işletilebilmekteydi. Ancak 5957 sayılı Kanunla, toptancı hallerindeki işyerlerinin sadece kiralama veya satış yoluyla işletilmesi yöntemi benimsenmiş, bu işyerlerinin tahsis yoluyla işletilmesi uygulamasına son verilmiştir. Bu çerçevede, oluşabilecek mağduriyetleri gidermek amacıyla mevcut tahsis sahipleri için 12 yıllık bir geçiş dönemi öngörülmüştür. Ayrıca, Bakanlıkça belirlenen esaslara uygun olması kaydıyla, kira süresi sona erenlerle ihaleye çıkılmaksızın yeniden kira sözleşmesi yapılabilecektir.

•Mallar üzerinden sadece bir kez hal rüsumu alınacaktır.

Malların birden fazla toptancı hale girmesi ve mükerrer hal rüsumu ödenmesi engellenmekte, bu konuda uygulamada yaşanan mağduriyetler giderilmektedir.

KAMU AÇISINDAN

•Sebze ve meyve ticaretine yönelik daha sağlıklı değerlendirmeler yapılacak, düzenlemeler oluşturulacaktır.

•Sektörde hesap verilebilirlik ve saydamlık sağlanacaktır.

•Toptancı Hal Konseyinin oluşturulmasıyla, Konseye temsilci verecek olan kamu kurumları, üretici ve tüketici örgütleri ile sivil toplum ve meslek kuruluşları arasında uygulamaya yönelik işbirliği sağlanacaktır.

•Kayıt dışılığın önlenmesi ile vergi gelirleri artacaktır.

•Sebze ve meyve fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisi azaltılacaktır.