2015 yılında Yürürlüğe Girecek Çiftlik Hayvanlarının Refahına İlişkin Yönetmelik Taslağı
2015 yılında yürürlüğe girmesi beklenen “Çiftlik Hayvanlarının Refahına İlişkin Yönetmelik Taslağı“ gerekli bilgilerin birikimi için görüşe açıldı.Yeteri kadar görüş alındıktan sonra gerekli düzeltmeler yapılarak kanun Bakanlar Kurulunda imzaya açılacak.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından:
ÇİFTLİK HAYVANLARININ REFAHINA İLİŞKİN
YÖNETMELİK TASLAĞI
BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; ürün ve hizmetinden yararlanılan çiftlik hayvanlarının, gelişmesi, uyumu ve evcilleşme durumları ile fizyolojik, etolojik ihtiyaçları ve davranışları dikkate alınarak bakıldıkları ve yetiştirildikleri koşulların asgari standartlarını belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, çiftlik hayvanlarının refahlarının sağlanması ve hayvanların gereksiz yere ağrı, acı çekmelerine veya yaralanmalarına yol açacak koşulların önlenmesi için gerekli hükümleri kapsar.
(2) Bu Yönetmelik, yabani ortamlarda yaşayan hayvanları, yarışmalarda, gösterilerde, kültürel ya da sportif faaliyetlerde ya da organizasyonlarda kullanılması amaçlanan hayvanları, deney ya da laboratuvar hayvanlarını, herhangi bir omurgasız hayvanı, açık alanlarda ve evlerde beslenen tavukları, organik olarak yetiştirilen tavukları, yumurtacı tavuk sayısı 350, eti için yetiştirilen tavuk sayısı 500 adetten az olan işletmeler ile damızlık yetiştiricilik yapan işletmelerde bulunan hayvanları kapsamaz.
(3) Direktif hem damızlık hem de yetiştirme sürüleri olan işletmelerde yetiştirme (etçil) sürülere uygulanacaktır.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik,
a) 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 9 uncu maddesine dayanılarak
b) 98/58/EC Sayılı, Çiftlik Amaçlı Yetiştirilen Hayvanların Korunmasına İlişkin Avrupa Birliği Konsey Direktifine,
c) 1999/74/EC Sayılı, Yumurtacı Tavukların Korunması İle İlgili Asgari Standartları Belirleyen Avrupa Birliği Konsey Direktifine,
d) 2008/119/EC Sayılı, Buzağıların Korunması İle İlgili Asgari Standartları Belirleyen Avrupa Birliği Konsey Direktifine,
e) 2008/120/EC Sayılı Domuzların Korunması İle ilgili Asgari Standartları Belirleyen Avrupa Birliği Konsey Direktifine,
f) 2007/43/EC Sayılı, Et Üretimi İçin Yetiştirilen Tavukların Korunması İle İlgili Asgari Standartları Belirleyen Avrupa Birliği Konsey Direktifine,
paralel olarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Alternatif sistem: Tüm kafessiz sistemleri,
b) Altlık: Tavukların fizyolojik ve etolojik ihtiyaçlarını gidermelerine imkan veren ufalanabilir uygun bir materyali,
c) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,
ç) Bireysel bölme: Buzağıların bireysel olarak yetiştirilmesi için ayrılan bölmeyi,
d) Buzağı: Sığır türünde altı aylığa kadar olan hayvanı,
e) Çiftlik hayvanı: Ürününden ve hizmetinden yararlanmak üzere bakılan veya yetiştirilen hayvanı,
f) Dişi domuz: Doğum yapmış domuzu,
g) Domuz: Sus scrofa türünden olan besi veya damızlık amaçla yetiştirilen herhangi bir yaştaki hayvanı
ğ) Domuz yavrusu: Süt emme dönemindeki yavruları,
h) Erkek domuz: Damızlık amaçlı kullanılan, cinsel olgunluğa ulaşmış erkek domuzu
ı) Folluk: Zemini ağ şeklinde telden yapılmamış, tek veya bir grup tavuğun yumurtlaması için hazırlanmış ayrı bir alan veya bölmeleri,
i) Genç dişi domuz: Cinsel olgunluğa ulaşmış, yavrulamamış dişi domuzu,
j) İl/ilçe müdürlüğü: İl gıda, tarım ve hayvancılık müdürlükleri ile ilçe müdürlüklerini,
k) İşletme: İçinde hayvanların yetiştirildiği veya muhafaza edildiği herhangi bir kuruluşu,
l) Hayvan sahibi veya bakıcısı: Hayvanların mülkiyetini haiz veya ücret karşılığında veya ücretsiz, muhafaza etmekle görevlendirilen, gerçek veya tüzel kişi veya kişileri,
m) Kullanılabilir alan: En az 30 cm genişliğinde ve baş üstü boşluk alanı en az 45 cm olan ve zemin eğimi % 14’ü geçmeyen alanı (Folluk alanları kullanılabilir alanlar olarak değerlendirilemezler.)
n) Kuruda gebe domuz: Yavruların sütten kesildiği dönem ile doğuma kadar olan dönem arasındaki dişi domuzu,
o) Laktasyondaki domuz: Doğum dönemi ile yavruların sütten kesildiği dönem arasındaki dişi domuzu,
ö) Resmi veteriner hekim: Bakanlık adına görev yapan Bakanlık personeli veteriner hekimi,
p) Sürü: Bir işletme içerisinde yer alan bir kümese yerleştirilmiş olan ve sözkonusu kümeste aynı anda bulunan bir grup tavuğu,
r) Sütten kesilmiş domuz yavrusu: Sütten kesim ile on haftalık yaşa kadar olan dönemdeki yavruyu,
s) Yetiştirme domuzu: On haftalık yaştan kesime veya çiftleştirme dönemine kadar olan yaştaki domuzu,
ş) Yetkilendirilmiş veteriner hekim: Bakanlıkta görevli veteriner hekimler dışında, verilecek resmî görevleri yürütmek üzere Bakanlık tarafından yetki verilen veteriner hekimi,
t) Yetkili otorite: İl/ilçe müdürlüğünü,
u) Yumurtacı tavuk: Kuluçka amacıyla olmayan; yumurtaların ticari üretimi için yetiştirilen ve yumurtlama olgunluğuna ulaşmış Gallus gallus türündeki kanatlıları,
ü) Zenginleştirilmiş kafes sistemi: Zenginleştirilmiş kafes sistemleri ile ilgili uygulanacak hükümlerde geçen ve bir altlık alanı, follukları ve tünekleri tarif eden bir kafes sistemini,
v) Kümes: Tavuk sürülerinin yetiştirildiği işletme içerisinde yer alan binayı,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler
Uygulama esasları
MADDE 5 – (1) Bakanlık, hayvanların refahının sağlanması ve gereksiz yere acı ve ızdırap çekmelerine ya da yaralanmalarına neden olacak koşulların önlenmesi için gerekli hükümleri belirler.
(2) Çiftlik hayvanlarının, gelişme evresi ile fizyolojik, etolojik ihtiyaçları ve davranışları dikkate alınarak yetiştirildikleri veya bakıldıkları koşullar, bu Yönetmelikte belirlenen hükümlere uygun olarak sağlanır.
(3) Yetkili otorite, bu Yönetmelik hükümlerine uyulmasını sağlamak için denetim yapmaya ve yaptırmaya yetkilidir. Söz konusu denetimler, farklı amaçlar için yapılan kontroller sırasında da yürütülebilir. Her yıl yetkili otorite tarafından toplanan EK – 1’de yer alan bilgiler yıllık rapor haline getirilerek Bakanlığa gönderilir.
Personel
MADDE 6 – (1) Çiftlik hayvanlarının bakımı, uygun kabiliyet, bilgi ve mesleki yeterliliğe sahip yeterli sayıda personel tarafından gerçekleştirilir.
(2) Bakanlık, hayvanların bakımından sorumlu olan bakıcı ile işletme sorumlularına hayvan refahı konularında eğitim kursları verilmesini temin eder.
Kontrol
MADDE 7 – (1) Hayvan sahibi veya bakıcısı tarafından sıklıkla dikkat edilmesinin gerekli olduğu yetiştirme sistemlerinde barındırılan çiftlik hayvanları, refahlarının sağlanması için, günde en az bir kere kontrol edilir. Bunun dışındaki sistemlerde bakılan ve yetiştirilen çiftlik hayvanları ise herhangi bir mental veya fiziksel acıdan kaynaklanan olumsuzluğun önlenmesi için yeterli olacak aralıklarla kontrol edilir.
(2) Çiftlik hayvanları için, herhangi bir zamanda kontrol edilebilmelerine imkan tanıyan sabit ya da taşınabilir yeterli düzeyde aydınlatma sağlanır.
(3) Hasta ya da yaralı olabilecek herhangi bir çiftlik hayvanının gecikmeksizin uygun bir şekilde bakımı yapılır ve söz konusu bakıma cevap vermeyen herhangi bir hayvan ile ilgili olarak, bir an evvel, veteriner hekime başvurulur. Gerekli olması durumunda, hasta ya da yaralı hayvanlar kuru, rahat altlığı olan uygun bir ayrı bölmede izole edilir.
Kayıtların tutulması
MADDE 8 – (1) Çiftlik hayvanlarının sahipleri ya da bakıcıları, çiftlik hayvanlarının bulunduğu işletmelerde hayvanlara uygulanan tüm tedavi ile her kontrolde tespit edilen ölüm sayılarına ilişkin kayıtlar tutar.
(2) Söz konusu kayıtlar en az üç yıl saklanır, denetim sırasında veya yetkili kurumlarca talep edilmesi durumunda kullanıma açık tutulur.
Hareket özgürlüğü
MADDE 9 – (1) Çiftlik hayvanlarının hareket özgürlüğü, hayvanın türünü dikkate alarak ve edinilen tecrübeye ve bilimsel bilgilere uygun olarak, hayvanda gereksiz yere acı veya yaralanmaya neden olacak şekilde kısıtlanmaz.
(2) Çiftlik hayvanlarının devamlı veya düzenli aralıklarla bağlanması ya da hareketinin kısıtlanmasının söz konusu olduğu durumlarda, hayvanın fizyolojik ve etolojik ihtiyaçlarına uygun yeterli bir alan sağlanır.
İşletmeler ve işletme içi düzenlemeler
MADDE 10 – (1) İşletmelerin inşası için kullanılan malzeme ve özellikle hayvanların temasta bulunabileceği donanımı içeren bölmeler hayvanlara zarar vermeyecek şekilde ve tam olarak temizlenmeye ve dezenfekte edilmeye elverişli olur.
(2) Çiftlik hayvanlarının yaşadığı bölümler herhangi bir zorluk olmadan yatabileceği, dinlenebileceği, ayağa kalkabileceği, dışkı ve idrar yapabileceği bir şekilde inşa edilir.
(3) Çiftlik hayvanlarının bulunduğu işletmeler, alet ve donanım çapraz bulaşmayı ve hastalık taşıyıcı organizmaların oluşmasını engellemek amacıyla, düzgün bir şekilde temizlenip dezenfekte edilir. Dışkı, idrar ve yem artıkları ile saçılmış yemler kokuyu asgariye indirgemek, sinek veya kemirgenler için cazip olmasını engellemek amacıyla gerekli sıklıklarda temizlenir.
(4) Çiftlik hayvanlarının emniyeti için yapılan işletme içi düzenlemeler ve tesisatlar, hayvanlarda yaralanmaya veya acı çekmelerine sebep olabilecek herhangi bir keskin kenar ya da çıkıntılar olmayacak şekilde inşa edilir. Zemin sert, düz ve dayanıklı yüzeyden yapılmış ve yaralanmaları engellemek üzere, kaygan olmayacak şekilde, hayvanların boyutu ve ağırlığına uygun olmak zorundadır. Yatma alanının rahat ve temiz olması gerekir. Hayvanların tür ve yaşlarına uygun altlıklar temin edilir.
(5) İşletme binaların yalıtım, ısıtma ve havalandırması; hava dolaşımı, toz seviyeleri, sıcaklık, göreceli hava rutubeti ve gaz konsantrasyonları hayvanlar için zararlı olmayan sınırlar içerisinde tutulur.
(6) İşletme binalarında barındırılan hayvanlar, sürekli karanlık ya da yapay aydınlatmada, yeterli dinlenme süresi verilmeden bulundurulamaz. Davranış ve fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamak üzere, farklı iklim şartları için uygun doğal ya da suni aydınlatmaya imkan tanıyan tertibat düzenlenir. Mevcut doğal ışığın hayvanın fizyolojik ve etolojik ihtiyaçlarının karşılanmasında yetersiz olması durumunda, en azından doğal ışık süresine eşdeğer bir süre için uygun olan 8 saatlik suni aydınlatma sağlanır.
İşletme binalarında barındırılmayan çiftlik hayvanları
MADDE 11 – (1) İşletme binalarında barındırılmayan çiftlik hayvanları mümkün ve gerekli olması durumunda, olumsuz hava koşullarından, yırtıcı hayvanlardan ve sağlıkları için risk teşkil eden unsurlardan korunur ve günde en az bir kere kontrol edilir.
Otomatik ya da mekanik donanımlar
MADDE 12 – (1) Çiftlik hayvanlarının sağlığı ve refahı için gerekli olan tüm otomatik ve mekanik donanımlar günde en az bir kere kontrol edilir. Sorunların tespit edilmesi durumunda, bunlar derhal giderilir, hayvanların sağlığının ve refahının güvenceye alınması için sorun giderilene kadar, özellikle alternatif besleme metotları kullanılarak ve yeterli bir ortam sağlanmak üzere, uygun önlemler alınır.
(2) Yapay bir havalandırma sisteminin kullanıldığı durumlarda; sistemin bozulması durumunda, hayvanların sağlığının ve refahının korunması için yeterli düzeyde havanın yenilenmesini temin edecek bir destekleyici sistem kurulur ve bozulma ile ilgili olarak hayvanların bakıcısını uyarmak üzere bir alarm sistemi temin edilir. Alarm sistemi düzenli aralıklarla test edilir.
Yem, su ve diğer maddeler
MADDE 13 – (1) Çiftlik hayvanları sağlıklarının sürdürülmesi ve besin ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli miktarlarda ve yaşlarına, ağırlıklarına, davranışlarına ve fizyolojik ihtiyaçlarına göre uyarlanmış uygun bir yemle beslenir. Hiç bir hayvana gereksiz yere acı çekmelerine ya da yaralanmalarına yol açabilecek şekilde ve her türlü maddeyi ihtiva eden gıdalar ya da sıvı verilmez.
(2) Tüm hayvanların, fizyolojik ihtiyaçlarına uygun olan aralıklarda yeme erişebilme imkanı sağlanır.
(3) Tüm hayvanların yeterli miktarlarda, taze suya erişimi sağlanarak günlük sıvı alımı ihtiyaçları giderilir.
(4) Beslenme ve içme suyu donanımı, gıdanın ve suyun kontamine olmasını engelleyecek ve hayvanlar arasındaki rekabetin zararlı etkilerini asgariye indirgeyecek şekilde tasarlanır, inşa edilir ve yerleştirilir.
(5) Tedavi, koruma ya da zooteknik tedavi amacıyla Bakanlıkça kullanımına izin verilen maddeler dışında, hayvanlara bilimsel çalışmalar ya da edinilen tecrübe ile söz konusu maddenin etkisinin hayvanın sağlığı ya da refahına zararlı olmadığı gösterilmedikçe herhangi bir başka madde uygulanmaz.
Yasak müdahaleler
MADDE 14 – (1) Tedavi amaçlı olmayan müdahaleler yasaktır.
(2) Yetkili otorite, tüy yolma veya kanibalizmin engellenmesinin diğer yöntemlerle mümkün olmadığı durumlarda, eğitimli personel tarafından yapılması şartıyla on günden küçük olan Gallus gallus türü yumurtacı tavuk amaçlı civcivlerin gagalarının kesilmesine izin verir.
Üreme usulleri
MADDE 15 – (1) Çiftlik hayvanlarında acı ya da yaralanmaya neden olan ya da neden olması muhtemel üreme prosedürleri uygulanmaz.
(2) Bir hayvan genotipi ve fenotipi gereği sağlığına ve refahına zarar verilmemesi şartıyla bakılabilir veya yetiştirilebilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yumurtacı Tavukların Korunması ile İlgili Hükümler
Kayıt ve işletme numarası
MADDE 16 – (1) Bakanlık, tüm yetiştirme sistemlerindeki işletmelerin kayıt altına alınmasını ve insan tüketimi için pazara sürülen yumurtaların izlenebilirliği için her birine ayırt edici numara verilmesini temin eder.
Denetim
MADDE 17 – (1) Farklı amaçlar için yapılan kontroller sırasında yürütülecek denetimler, her yıl kullanılan farklı yetiştiricilik sistemlerini istatistiki olarak temsil eden örnekleri kapsar.
Gürültü seviyesi
MADDE 18 – (1) Gürültü seviyesi asgariye indirilir. Sürekli ya da ani gürültülerden kaçınılır. Havalandırma fanları, yem makineleri ya da diğer ekipman mümkün olan en az gürültüyü oluşturacak şekilde inşa edilir, yerleştirilir, çalıştırılır ve bakımı yapılır.
Aydınlatma
MADDE 19 – (1) Tüm binalarda, tavukların birbirlerini görmelerine, açıkça görsel olarak etraflarını araştırabilmelerine ve doğal davranışlarına imkan tanıyacak yeterlilikte aydınlatma seviyesi sağlanır. Doğal aydınlatmanın olması durumunda, kümeste pencereler ışığın eşit bir şekilde dağıtılmasına imkan verecek şekilde düzenlenir.
(2) Adaptasyonun ilk günlerinden sonra, aydınlatma saatleri sağlık ve davranışsal problemleri engelleyecek şekilde ayarlanır. Aynı zamanda aydınlatma saatleri 24 saatlik bir ritmi takip eder ve yaklaşık bir günün 8 saatinden az olmamak üzere, tavukların dinlenebilmeleri, immundepresyon ve göz anomalilerinin engellenmesi için yeterli bir süre için kesintisiz karanlık sağlanır. Işıklar kapatıldığında, tavuklara rahatsızlık vermeden ve yaralanmaya neden olmadan yerleşmelerine imkan tanıyan yeterli bir süre için bir alacakaranlık sağlanır.
Temizlik ve dezenfeksiyon
MADDE 20 – (1) Kümes bölümleri, ekipman ve aletler düzenli aralıklarla ve boşaltmadan sonra yeni bir tavuk grubunun girmesinden önce tamamen temizlenir ve dezenfekte edilir. Kafeslerin dolu olduğu durumlarda, yüzeyler ve tüm ekipman yeterince temiz tutulur.
(2) Dışkılar gerekli olduğu ölçüde sık sık uzaklaştırılır ve ölen tavuklar her gün uzaklaştırılarak usulüne uygun şekilde imha edilir.
Kafesler
MADDE 21 – (1) Kafesler tavukların kaçmasını önleyecek şekilde tasarlanır.
(2) İki ya da daha fazla katlı kafeslerden oluşan yerleşimlerde, tüm kafeslerin zorluk çekilmeden kontrol edilmesine ve tavukların çıkartılmasının kolaylaştırılmasına imkan tanıyan önlemler alınır veya buna uygun araçlarla donatılır.
(3) Kafes kapakları yetişkin bir tavuğun gereksiz yere acı çekmesine ya da yaralanmasına neden olmayacak şekilde çıkarılmasına imkan verecek boyutlarda ve tasarımda yapılır.
İlave sistemler
MADDE 22 – (1) Yumurtacı tavuk sahipleri ya da bakıcıları ilave olarak aşağıda bahsi geçen sistemlerin her birine özel olan şartları uygular. Bu sistemler;
a) Alternatif sistemler için uygulanacak hükümler,
b) Zenginleştirilmemiş kafes sistemleri ile ilgili uygulanacak hükümler,
c) Zenginleştirilmiş kafes sistemleri ile ilgili uygulanacak hükümler.
Alternatif sistemler için uygulanacak hükümler
MADDE 23 – (1) Bu bölümde bahsi geçen tüm üretim sistemleri en az aşağıda verilen koşulları sağlayacak şekilde tasarlanır.
a) Her tavuk için en az 10 cm ayrılması şartıyla ya doğrusal bir yemlik ya da her tavuk için asgari 4 cm ayrılması şartıyla dairesel yemlik,
b) Her tavuk için en az 2,5 cm ayrılması şartıyla ya doğrusal suluk ya da her tavuk için asgari 1 cm ayrılması şartıyla dairesel suluklar, buna ilaveten, damlama aletlerinin ya da su kaplarının kullanılması durumunda, her 10 tavuk için en az bir damlama aleti ya da su kabı ayrılır. Her tavuğun erişimi kapsamında en az iki su kabı ya da damlama aletinin olması gerekir.
c) Her yedi tavuk için en az bir folluk temin edilir. Grup folluklarının kullanılması durumunda, azami 120 tavuk için en az 1 m2 folluk alanı ayrılır.
ç) Her tavuk için en az 15 cm keskin kenarı olmayan yeterli sayıda tünek ayrılır. Tünekler altlığın üzerine yerleştirilmez ve tünekler arasındaki yatay mesafe en az 30 cm ve tünek ile duvar arasındaki yatay mesafe de en az 20 cm dir.
d) Altlıklı alan her tavuk için en az 250 cm2’dir ve zemin yüzeyinin en az üçtebiri altlıklıdır.
(2) Tesisin zeminleri her ayağın pençelerinin öne bakan bölümlerini destekleyecek şekilde inşa edilir.
(3) Bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarında ortaya konulan hükümlere ilaveten,
a) Farklı seviyeler arasında yumurtacı tavukların serbestçe hareket edebildiği büyütme sistemlerinin kullanıldığı durumlarda;
1) Dört kattan daha fazla kat olamaz.
2) Katlar arası boşluk en az 45 cm olur.
3) Sulama ve yemleme tertibatı tüm tavukların erişiminin olabileceği bir şekilde dağıtılır.
4) Katlar, aşağıdaki katlara damlaların düşmesini engelleyecek bir şekilde düzenlenir.
b) Yumurtacı tavukların açık dolaşıma erişiminin olması durumunda;
1) Dış alana doğrudan geçiş veren birkaç adet çıkış deliği olur. Bu deliklerin boyutları en az 35 cm yükseklikte ve 40 cm genişliğindedir ve binanın tüm uzunluğu boyunca yerleştirilir. Her halükarda, 1.000 tavuktan oluşan bir grup için 200 cm büyüklüğünde toplam çıkış sağlanır.
2) Açık dolaşım alanları aşağıdaki gibidir:
a) Her m2 ye düşen tavuk sayısına uygun bir büyüklükte ve herhangi bir ciddi toprak kontaminasyonunu engellemek üzere uygun bir zemin yapısındadır.
b) Sert hava koşullarından ve yırtıcı hayvanlardan korunması sağlanır ve tavukların her zaman suya erişimi sağlanır.
(4) Her m2 kullanılabilir alan için sürü yoğunluğu dokuz tavuğu geçmez. Ancak, kullanılabilir alanın, kullanılabilir zemin yüzeyine eşit olması durumunda, bu Yönetmeliğin yayım tarihinden önce kurulmuş işletmeler için kullanılabilir her m2 alan için besi yoğunluğu on iki tavuk olabilir.
Zenginleştirilmemiş kafes sistemleri ile ilgili uygulanacak hükümler
MADDE 24 – (1) Bu bölümde bahsi geçen tüm kafes sistemleri en az aşağıda verilen koşulları karşılar:
a) Her bir yumurtacı tavuk için, en azından yatay şekilde ölçülen 550 cm2 lik serbest kullanım alanı temin edilir. Bu alan, sabit veya sabit olmayan ekipmanla kısıtlanmaz.
b) Kısıtlama olmadan kullanılabilecek bir yemlik temin edilir. Yemliğin uzunluğu en az kafesteki tavuk sayısı X 10 cm dir.
c) Damlama aletlerinin veya su kaplarının temin edilmediği durumlarda, her kafeste (b) bendinde bahsi geçen yemlik ile aynı uzunlukta olan sürekli bir suluğun sağlanması gerekir. Sulama noktaları tesis edildiğinde her bir tavuğun ulaşabileceği en az iki damlama aleti ya da en az iki su kabı temin edilir.
ç) Kafesler, kafes alanının en az % 65’inin üzerinde, en az 40 cm yüksekliğinde olup hiç bir noktada 35 cm’ den daha alçak olamaz.
d) Kafeslerin zeminleri her ayağın öne bakan bölümlerini destekleyecek şekilde inşa edilir. Zemin eğimi % 14 veya 8°’yi geçmez. Dikdörtgen gözenekli tellerin dışında zeminler kullanılması durumunda, daha yüksek eğimlere izin verilebilir.
e) Kafeslere, uygun tırnak aşındırıcı araçlar yerleştirilir.
Zenginleştirilmiş kafes sistemleri ile ilgili uygulanacak hükümler
MADDE 25 – (1) Bu bölümde bahsi geçen tüm kafesler en az aşağıda belirtilen koşulları karşılar:
a) Yumurtacı tavuklara aşağıdaki imkanlar sağlanır.
1) Her tavuk için ayrılan en az 750 cm2 kafes alanının 600 cm2’si kullanılabilir alan olur. Kafeslerde kullanım alanı dışındaki alanlar en az 20 cm yüksekliğinde olup hiçbir kafesin toplam alanı 2000 cm2’den az olamaz,
2) Bir folluk,
3) Gagalama ve eşelenmenin mümkün olduğu altlık,
4) Her tavuk için en az 15 cm uzunluğunda uygun tünekler,
temin edilir.
b) Kısıtlama olmadan kullanabilecekleri bir yemlik temin edilir. Yemliğin uzunluğu en az kafesteki tavuk sayısı X 12 cm dir.
c) Her kafeste grup büyüklüğüne uygun bir içme suyu sistemi olur. Damlama aleti ya da su kapları kullanıldığında, her tavuğun erişebileceği en az iki damlama aleti ya da en az iki su kabı temin edilir.
ç) Tavukların kontrolü ile kafeslere doldurulması ve boşaltılması işlemlerini kolaylaştırmak için, kafes katları arasında en az 90 cm genişliğinde koridorlar olur ve kafeslerin tabanı ile bina zemini arasında en az 35 cm genişliğinde bir boşluk bırakılır.
d) Kafeslere, uygun tırnak aşındırıcı araçlar yerleştirilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Eti İçin Yetiştirilen Tavukların Korunması ile İlgili Hükümler
Suluklar
MADDE 26 – (1) Suluklar etrafa en az miktarda su dökülecek şekilde yerleştirilecek ve bakımları yapılacaktır.
Yemler
MADDE 27 – (1) Yemler sürekli mevcut olacak veya öğünlük olarak verilecek ve planlanan kesim zamanına 12 saat kalana kadar hayvanlara yem verilmeye devam edilecektir.
Altlık
MADDE 28 – (1) Tüm tavuklar sürekli olarak yüzeydeki kuru altlığa ulaşabilir durumda olacaktır.
Havalandırma ve Isıtma
MADDE 29 – (1) Havalandırma aşırı sıcaklığı engelleyecek yeterlilikte olacak ve gerektiği zaman ısıtma sistemi ile birlikte çalıştırılmak suretiyle ortamdaki fazla nemi ortadan kaldıracaktır.
Ses
MADDE 30 – (1) Ses seviyesi asgari düzeyde olacaktır. Havalandırma fanları, yem makinaları ve diğer makinalar en düşük seviyede ses yapacak şekilde yerleştirilecek, çalıştırılacak ve bakımları yapılacaktır.
Işıklandırma
MADDE 31 – (1)Tüm bina içerisinde aydınlatma kuşların göz seviyesinde en az 20 lux yoğunlukla olacak şekilde olacak ve kullanılabilir alanların en az 80%’inde aydınlatma olacaktır. Veteriner hekimin önermesi durumunda ışıklandırma seviyesinde gerekli olduğu taktirde geçici olarak düşürülebilir.
(2) Tavukların binaya yerleştirildiği günden itibaren yedi gün içerisinde ve öngörülen kesim zamanına üç gün kalana kadar ışıklandırma 24 saat esasına göre ve en az dört saati kesintisiz olmak üzere toplamda en az altı saatlik karanlık dönemi içerecek ve karartma süreleri hariç olmak kaydı ile yapılacaktır.
Denetim
MADDE 32 – (1)İşletmede bulunan tüm tavuklar günde en az iki defa olmak üzere denetime tabi tutulacaklardır. Hayvan refahı ve/veya hayvan sağlığında meydana gelen herhangi bir azalma veya olumsuz belirtisine azami dikkat gösterilecektir.
(2) Ciddi şekilde yaralanmış veya yürüme zorluğu, şiddetli ascites veya malformasyon gibi belirgin sağlık problemleri yaşayan veya bunlardan muzdarip tavukların derhal tedavileri yapılmalı veya derhal kesimleri gerçekleştirilmelidir. Gerekli olduğu taktirde bir veteriner hekime danışılmalıdır.
Temizlik
MADDE 33 – (1) Tavuklar ile temasın gerçekleştiği bina bölümleri, ekipmanlar veya aletler, yeni sürü içeri alınmadan önce ve bir önceki üretim peryodundaki tavukların tamamının boşaltılmasından sonra her defasında tamamen ve detaylı şekilde temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Kümesten tavukların çıkarılması sonrasında tüm altlık tamamen kaldırılmalı ve yerine yenisi konulmalıdır.
Kayıt Tutulması
MADDE 34 – (1) İşletme sahibi veya bakıcı aşağıdaki hususlar ile ilgili işletmedeki her bir kümes için kayıt (Ek-2) tutmak zorundadır:
a) gelen tavuk sayısı;
b) kullanılabilir alan;
c) tavukların ırkı;
ç) her kontrol sırasında bulunan ölü tavuk sayısı ve ölüm nedeni ve biliniyorsa nedeni ile birlikte kesimi yapılan tavuk sayısı
d) satış veya kesime gitme gibi sebeplerden dolayı sürüden giden tavukların ardından sürüde kalan tavuk sayısı
(2) Sözkonusu kayıtlar en az üç yıl süresince saklanacak olup Yetkili Otorite yaptığı denetimler sırasında veya herhangi bir başka nedenden dolayı talep edildiğinde ibraz edilecektir.
Cerrahi Müdahaleler
MADDE 35 – (1) Tedavi veya tanı amacı dışındaki nedenlere bağlı olarak gerçekleştirilen ve vücüdun hassas kısımlarından birinin zarar görmesine veya kaybedilmesine veya kemik yapısında değişikliğe yol açan tüm cerrahi müdahaleler yasaklanacaktır.
(2) Ancak tüy gagalama ve kanibalizm gibi durumların engellenmesi hususunda diğer yöntemlerin yetersiz kalması halinde gaga kesimi sadece bir veteriner hekimin konsültasyonu ve tavsiyesi ile uzman bir kişi tarafından ve 10 günlükten daha küçük civcivler üzerinde gerçekleştirilebilir.
(3) Konuyla ilgili özel eğitim almış bir personel tarafından ve veteriner hekim gözetiminde kastrasyon yapılabilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM Buzağıların Korunması ile İlgili Standartlar
Beslenme
MADDE 36 – (1) Yeni doğan buzağıların doğumdan hemen sonra ve/veya en geç ilk altı saat içerisinde kolostrum almaları gerekir.
(2) Tüm buzağılar günde en az iki kere beslenir.
(3) Buzağıların gıdaları asgari 4,5 mmol/litre düzeyinde ortalama kan hemoglobinini temin etmek üzere yeterli ölçüde demir ihtiva eden ve iki haftadan büyük her buzağı için, yaşları sekiz ila yirminci haftalar arasında iken, günlük miktarı en az 50 g dan 250 g’a arttırılacak şekilde, lifli gıdadan oluşan bir günlük rasyon verilir. Buzağılara ağızlık takılmaz.
(4) Buzağıların gruplar halinde barındırıldığı ve otomatik bir besleme sistemi ile beslenmedikleri durumlarda, her buzağının aynı anda gıdaya erişmesi temin edilir.
Elektrik donanımı
MADDE 37 – (1) Elektrikli çitlerin kullanılması veya ahırda diğer elektrik ekipmanının bulundurulması halinde, donanım buzağılara elektrik şoku vermeyecek şekilde düzenlenir.
Hayvanların bağlanması
MADDE 38 – (1) Hayvanlar yaralanmaya yol açmayacak, düzenli aralıklarla muayene edilebilecek ve rahat bir sıkılığı temin edecek şekilde bağlanır. Her bağ, hayvanın hareket etmesine olanak verecek, boğulma ve yaralanma riskini engelleyecek şekilde tasarlanır.
Kurulmuş veya yeni kurulacak olan işletmeler ile ilgili hususlar
MADDE 39 – (1) Sekiz haftalıktan büyük olan buzağılar, sağlığı ya da davranışları nedeniyle tedavi görmesinin gerekli olduğu bir veteriner hekim tarafından onaylanmadıkça, bireysel bölmelerde barındırılmaz.
(2) Gruplar halinde barındırılan buzağılarda, her buzağı için ayrılan kullanım alanı, canlı ağırlığı 150 kilogramdan düşük olan her buzağı için en az 1,5 m2’ye, canlı ağırlığı 150 – 220 kilogram olan buzağılar için en az 1,7 m2’ye ve canlı ağırlığı 220 kilogram ve daha fazla olan buzağılar için en az 1,8 m2’ye eşittir. Ancak bu fıkranın hükümleri aşağıdaki durumlarda uygulanmaz.
a) Altıdan daha az sayıda buzağısı olan işletmelerde,
b) Annelerini emmesi için tutulan buzağılarda.
ALTINCI BÖLÜM
Domuzların Korunması ile İlgili Standartlar
MADDE 40 – (1) Tüm işletmeler aşağıda verilmekte olan şartları karşılar:
a) Sütten kesilmiş domuzlara ve yetiştirme domuzlarına en az aşağıdaki boyutlarda net bir kullanım alanı temin edilir:
1) 10 kg canlı ağırlığa kadar 0,15 m2
2) 10 – 20 kg arası canlı ağırlığa 0,20 m2
3) 20 – 30 kg arası canlı ağırlığa 0,30 m2
4) 30 – 50 kg arası canlı ağırlığa 0,40 m2
5) 50 – 85 kg arası canlı ağırlığa 0,55 m2
6) 85 – 110 kg arası canlı ağırlığa 0,65 m2
7) 110’ dan fazla canlı ağırlığa 1,00 m2
b) Doğum yapmamış domuzlar ile doğum yapmış olan domuzlar gruplar halinde barındırıldığında; her biri için sırasıyla en az 1,64 m2 ve 2,25 m2 toplam net kullanım alanı temin edilir. Gruplar halinde barındırılan söz konusu hayvanların sayısının 6 adetten az olması durumunda net kullanım alanı % 10 oranında arttırılabilir. Gruplar halinde barındırılan söz konusu hayvanların sayısının 40 ya da daha fazla olması durumunda net kullanım alanı % 10 oranında azaltılabilir.
Zemin Yüzeyleri
MADDE 41 – (1)Zemin yüzeyleri aşağıdaki şartları karşılar:
a) Çiftleşmiş genç dişi domuzlar ve gebe domuzlar için: her bir genç dişi domuz için asgari 0,95 m2 ve her bir gebe domuz için asgari 1,3 m2ye eşit olmak üzere yer temin edilir. Madde 40 (b) bendinde gerekli görülen alanın bir kısmı, yekpare zemin olarak ayrılır ve azami % 15’i drenaj girişleri için kullanılır.
b) Gruplar halinde barındırılan domuzlar için oluklu beton zeminlerin kullanılması durumunda:
1- Olukların azami genişliği aşağıdaki gibidir:
aa) Domuz yavruları için 11 mm,
bb) Sütten kesilmiş domuz yavruları için 14 mm,
cc) Yetiştirme domuzları için 18 mm,
çç) Çiftleşmiş genç dişi domuzlar ve dişi domuzlar için 20 mm.
2- Oluklar arası asgari genişlik aşağıdaki gibidir:
aa) Domuz yavruları ve sütten kesilmiş domuz yavruları için 50 mm ve
bb) Yetiştirme domuzları, çiftleşmiş genç dişi domuzlar ve dişi domuzlar için 80 mm.
Grup Halinde Barındırma
MADDE 42 – (1) 10 taneden fazla dişi domuz barındıran çiftlikler için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
a) Çiftleşmeden 4 hafta sonra ile doğumdan 1 hafta öncesine kadar olan dönemde, dişi domuzlar ve genç dişi domuzlar gruplar halinde barındırılır. Grubun barındırıldığı bölmenin kenarları 2,8 m’den daha uzundur. Bir grupta 6’dan az sayıda hayvanın barındırılması durumunda, bölmenin kenarları uzunluk olarak 2,4 m’den daha uzun olur.
b) (a) bendi hükümlerine bağlı olarak, 10 dişi domuzdan az sayıda hayvanı olan çiftliklerde yetiştirilen dişi domuzlar ve genç dişi domuzlar, (a) fıkrasında bahsedilen dönem içerisinde, bölmelerinde kolaylıkla etraflarında dönebilmelerinin temin edilmesi koşuluyla, ayrı ayrı barındırılabilir.
Beslenme
MADDE 43 – (1) Gruplar halinde barındırılan dişi domuzlar ve genç dişi domuzlar, gıda için rekabet olması durumunda dahi, her birinin yeterli düzeyde gıda alabileceği bir sistem kullanılarak beslenir.
(2) Açlıklarını gidermek ve çiğneme ihtiyaçlarını dikkate almak üzere, tüm kurudaki gebe dişi domuzlara ve genç dişi domuzlara yüksek enerjili gıdalar kadar, yeterli miktarda ot ya da bol lifli gıdalar da verilir.
Barınak İçi Düzenlemeler
MADDE 44 – (1) Gruplar halinde barındırılması gereken ve özellikle saldırgan olan, diğer hayvanlar tarafından saldırıya uğramış olan ya da hasta veya yaralı olan domuzlar, geçici olarak ayrı bölmelerde barındırılabilir. Böyle bir durumda, her bir hayvan için kullanılan bölmeler veteriner hekim tavsiyesi ile çelişki yaratmayacak şekilde, hayvanın kendi etrafında kolaylıkla dönmesine izin verecek büyüklükte olur.
(2) Domuzların sap, saman, tahta, talaş veya bunların karışımı olan çiğnenebilir veya eşelenebilir materyale erişimi sağlanır.
(3) Domuzların barındırıldığı bölümlerde sürekli ses seviyelerinin 85 dba’i geçmesi önlenir. Sürekli ya da ani sesler önlenir
(4) Domuzlar, günde en az sekiz saatlik bir periyod için, en az 40 lux ışık altında barındırılır.
Barınaklar
MADDE 45 – (1) Domuz barınakları, hayvanların aşağıdaki şartlarda barındırılmalarına imkan verecek şekilde inşa edilir:
a) Uygun drenajın ve temizliğin yapıldığı, fiziksel ve termal olarak rahat bir yatma alanına sahip ve tüm hayvanların aynı anda yatabilmesine imkan tanıyan büyüklükte,
b) Normal bir şekilde dinlenmelerine ve kalkmalarına,
c) Beklenen doğum tarihinden bir hafta öncesi hariç olmak üzere dişi domuzların ve genç dişi domuzların diğer domuzlarla görsel temasları sağlanır.
Yasak Müdahaleler
MADDE 46 – (1) Aşağıda verilmekte olan istisnalar dışında, tedavi ya da teşhis amacı taşımayan yumuşak doku kaybı veya kemik yapısında değişiklikle sonuçlanan tüm müdahaleler veya prosedürler yasaktır:
a) Doğumdan sonra bir hafta içerisinde domuz yavrularının sivri dişlerinin keskin kenarları düz bir yüzey bırakmak üzere zımparalanarak veya kesilerek kısaltılır. Güvenlik gerekçeleri nedeniyle ya da yaralanmaları engellemek amacıyla erkek domuzların uzun sivri dişleri kısaltılabilir,
b) Kuyruğun duyarsız son kısmının kesilmesi,
c) Erkek domuzların dokuların çıkarılması dışında başka yöntemlerle kısırlaştırılması,
ç) Hayvanların açık besi sistemlerinde barındırılması durumunda, burun halkası takılması.
d) Hayvanların kimliklendirilmesi için diğer yönetmeliklerde istenen önlemler.
(2) Hem kuyruk kesilmesi hem de sivri dişlerin kısaltılması, sadece dişi domuzların meme başlarının ya da diğer domuzların kulaklarının ya da kuyruklarının yaralandığına dair olayların görülmesi durumunda yapılır. Söz konusu işlemlerden önce, çevre ve barınak içi yoğunlukları dikkate alarak, kuyruk ısırma gibi diğer anormal hareketleri önlemek için başka önlemler de alınır. Bu nedenle, yetersiz çevresel koşullar ya da yönetim sistemleri değiştirilir.
(3) Bu maddenin 1nci ve 2nci fıkralarında bahsedilen işlemlerin hepsi, bir veteriner hekim tarafından ya da eğitim görmüş, uygun araçlarla ve hijyenik koşullar altında, söz konusu teknikleri yapabilme tecrübesine sahip kişiler tarafından yürütülür. Kısırlaştırma ya da kuyruk kesme doğumdan yedi gün sonra yapılacaksa, söz konusu işlemler sadece anestezi ve süresi uzatılmış ilave analjezi altında veteriner hekim tarafından gerçekleştirilir.
Çeşitli Domuz Kategorileri İçin Özel Hükümler
Erkek Domuzlar
MADDE 47- (1) Erkek domuz ağılları, erkek domuzların kendi çevrelerinde dönebilmelerine, diğer domuzları duyabilmelerine, koklayabilmelerine ve görebilmelerine imkan tanıyacak bir şekilde yerleştirilir ve inşa edilir. Yetişkin bir erkek domuz için ayrılan net kullanım alanı en az 6 m2 dir.
(2) Söz konusu ağıllarda doğal çiftleşme uygulandığında, yetişkin bir erkek domuz için ayrılan net kullanım alanı en az 10 m2 olacak ve ağıl zemini engelsiz ve düzgün olacaktır
Dişi Domuzlar ve Genç Dişi Domuzlar
MADDE 48 – (1) Gruplar içerisinde saldırganlığı asgariye indirgemek için önlemler alınır.
(2) Gebe olan domuzlar ve genç dişi domuzlar, gerektiğinde iç ve dış parazitlere karşı tedavi edilir. Ayrı doğum bölmelerine alınmaları durumunda gebe olan domuzlar ve genç dişi domuzlar tamamen temizlenir.
(3) Beklenen doğum tarihinden önceki bir hafta içerisinde, dişi domuzlara ve genç dişi domuzlara, işletmede kullanılan gübre sistemi için teknik olarak uygun olan, yeterli miktarlarda uygun altlık materyali sağlanır.
(4) Doğal ya da yardım ile doğumun kolaylaştırılması için, dişi domuzların ve genç dişi domuzların arkasında net bir kullanım alanı temin edilir.
(5)Dişi domuzların serbest dolaştığı doğum bölmelerinde domuz yavrularının korunması için 30 cm yüksekliğinde korumalı raylar yapılması gibi gerekli önlemler alınır.
Domuz Yavruları
MADDE 49 – (1)Toplam zemin alanının bir bölümü, hayvanların aynı zamanda dinlenmesine imkan tanıyan yeterli büyüklükte, düzgün olacak veya bu bölüm hasır, saman ya da diğer uygun bir materyal ile kaplanır.
(2) Doğum bölmesinin kullanılması durumunda, domuz yavrularının zorluk çekmeden annelerini emmesine imkan tanıyan yeterli büyüklükte bir alan tahsis edilir.
(3) Domuz yavruları, anne domuzun ya da domuz yavrularının refahının ya da sağlığının olumsuz yönde etkilendiği durumlar dışında, doğumdan sonra en az 28 gün sütten kesilmez. Ancak domuz yavrularına hastalık bulaşması riskinin asgariye indirgenmesi için yeni bir grup girmeden önce boşaltılmış, temizlenmiş ve dezenfekte edilmiş özellikli barınaklara taşınması halinde domuz yavruları, en fazla 7 gün öncesinden (21 günlük) sütten kesilebilir.
Sütten Kesilmiş ve Yetiştirme Domuzları
MADDE 50- (1) Hayvanların gruplar halinde barındırılması durumunda, normal davranışlarının dışında, kavga etmelerini engellemek için önleyici tedbirler alınır.
(2) Söz konusu hayvanlar mümkün olduğunca az karıştırılmış gruplar içerisinde barındırılır. Birbirlerine alışkın olmayan domuzların karıştırılmasının gerekli olduğu durumlarda, bu mümkün olan en erken yaşta, tercihen sütten kesilmeden önce ya da sütten kesildikten sonra bir hafta içerisinde yapılır. Domuzlar karıştırıldıklarında, diğer domuzlardan kaçmalarına ve saklanmalarına imkan verecek yöntem ve uygun yer temin edilir.
(3) Ciddi kavga işaretlerinin görüldüğü durumlarda, nedenleri derhal araştırılır ve araştırmanın sonucuna göre hayvanlara yeterli saman veya diğer oyalayıcı materyallerin verilmesi gibi uygun olan önlemler alınır. Risk altında olan hayvanlar ya da özellikle saldırgan olan hayvanlar gruptan ayrı tutulur.
(4) Kaynaştırmayı kolaylaştırmak üzere trankilizan maddelerin kullanımı sadece veteriner hekime danışıldıktan sonra, istisnai koşullar ile sınırlandırılır.
YEDİNCİ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler
Saklı hükümler
MADDE 51 – (1) 24/6/2004 tarihli ve 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu hükümleri saklıdır.
İdari yaptırımlar
MADDE 52 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında 5996 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine göre idari yaptırımlar uygulanır.
Mevcut işletmelere ilişkin geçici hükümler
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Yönetmelik hükümleri kapsamında halihazırda çalışmakta olan işletmelerde; 24 üncü maddede zenginleştirilmemiş kafes sistemleri ile yapılan yetiştiricilikte uygulanacak hükümler başlığı altında bahsi geçen büyütme kafeslerinin kullanımı 1/1/2015 tarihinden itibaren yasaklanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 53 – (1) 23/12/2011 tarihli ve 28151 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çiftlik Hayvanlarının Refahına İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır
Yürürlük
MADDE 54 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 55 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı yürütür.
