Kötü Beslenmenin Topluma Ekonomik ve Sosyal Maliyeti Yüksek

 
PROF.DR.MEHMET MERT

 
İyi beslenme insan sağlığı ve mutluluğu, fiziksel ve zihinsel gelişimi ile ekonomik üretkenliğinin temelidir. Kuşaklar arası yoksulluk döngüsünün kırılarak, sosyal ve ekonomik gelişmenin en iyi yolu iyi beslenmeden geçmektedir. İyi beslenen anneler, sağlık yetişkinler olarak gelişecek, sağlıklı çocuklar doğururlar. İyi beslenme hastalıkları azaltırken, işgücü üretkenliği ile geliri artırır. İyi beslenme koşullarının ortaya koyduğu bu potansiyel kötü beslenme ile kaybolmakta, hatta topluma bir de maliyeti olmaktadır.

***

Kötü beslenme, FAO’a göre, fiziksel ve zihinsel büyüme ve gelişme için gerekli olan enerji vericiler (karbonhidrat, protein ve yağlar) ile mikro besinlerin (vitaminler ve mineraller) yetersiz, dengesiz veya tam tersine fazla alımından kaynaklanan anormal bir fizyolojik durumdur. Bu tanıma göre yetersiz beslenmeden kaynaklanan büyüme geriliği, mikro besin eksiklikleri (Vitamin A, Vitamin B12, iyot, kansızlık vb.), aşırı kiloluk, obezite gibi beslenme şekilleri kötü beslenme olarak değerlendirilmektedir. Birçok ülke kötü beslenmenin bu tipleriyle karşı karşıyadır.

***

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) raporlarına göre “dünya çocuklarının yüzde 26’sında yetersiz beslenme nedeniyle büyüme geriliği (kavrukluk) görülmektedir. 2 milyar insan bir veya daha fazla mikro besin elementi eksikliği gösteriyor. Ayrıca dünyada 868 milyon insan (yüzde 12.5) enerji alımı bakımından yetersiz beslenirken, 1.4 milyar insan aşırı kilolu, üstelik bu sayının 500 milyonu da obez”

***

Aynı FAO raporlarında ülkemiz için de bazı istatistiklere yer verilmiş. Bu istatistiklere göre çocuklarımızın yüzde 12.3’ünde büyüme geriliği, yüzde 32.6’sında anemi, yüzde 12.4’ünde Vitamin A eksikliği, yüzde 60.9’unda iyot eksikliği görülmektedir. Bu verilerin son yıllara ait güncel veriler olduğunu belirtelim. Ayrıca yetişkinlerimizin yüzde 29.3’ü ise obez. Üstelik bu veri 6 yıl öncesine ait.

***

Tabi ki bütün bu kötü beslenme koşullarının topluma ekonomik ve sosyal maliyetleri var. Her yıl, dünyada, 5 yaşın altındaki 3.1 milyon çocuk kötü beslenme koşullarından, 315 bin kadın da yine kötü beslenme sonucu oluşan demir eksikliğinin tetiklediği doğum kanamasından dolayı ölüyor. Kötü beslenme nedeniyle ortaya çıkan anne ve çocuk kayıpları, toplumda telafisi mümkün olmayan sosyal yaralara yol açıyor. Bu sosyal maliyetin ötesinde kötü beslenmenin, üretkenliğin düşmesi ve doğrudan sağlığı koruma harcamaları nedeniyle, dünya ekonomisine maliyeti, yıllık brüt küresel üretimin yüzde 5’i, yani daha somut bir ifadeyle 3.5 trilyon dolar (kişi başına 500 dolar). Bu maliyetin 1.4 trilyon doları aşırı kiloluk ve obezite, geriye kalanı ise yetersiz beslenme ve mikro besin eksiklikleri için harcandığı FAO kaynaklarınca belirtilmektedir.

***

Sonuç olarak, kötü beslenme şekillerinin ekonomik ve sosyal maliyetleri kabul edilemez derecede yüksek. Toplumsal geleceğimiz için bu beslenme şeklinin iyileştirilmesi gerekiyor. Bununda yolu başta gıda sektörü, halk eğitimi ve halk sağlığı arasında entegre ve tamamlayıcı nitelikte bir işbirliğinin kurulması; tarımsal üretim ve verimlilikte artış sağlanması; gıda zincirinde tarladan sofraya gıda kayıplarının azaltılması olmak üzere gibi birtakım önlemlerin alınmasından geçiyor.

Kaynak: The State of Food and Agriculture: Food Systems for Better Nutrition. FAO, 2013.