Osmanlı’nın tarım mirası ranta kurban mı ediliyor?

Yedikule Bostanları hakkında 2011’de koruma kararı alan İBB, aynı bostanlara restoran ve otopark yapmak istiyor. UNESCO da bostanları önce Dünya Mirası listesine aldı, sonra da kaderine terk etti.

Osmanlı Bostanları adıyla da anılan Yedikule Bostanları, 15 yüzyıldır tarım yapılan ve UNESCO tarafından da Dünya Mirası Listesi’ne alınarak korunan tarım ve kültür mirası. Osmanlı Sarayı, tarafından 16 ve 17’nci yüzyılda devlet eliyle yatırım yapılan bostanların içinde birçok sadrazam bostanı da bulunmakta. Bostanda yer alan bahçelerin 1546 tarihli Vakıflar Tahrir Defteri’nde kaydı bulunuyor. Bu kayıtlara göre, Büyük Bahçe adlı bir bahçenin yıllık geliri Aksaray civarındaki 17 dükkânın gelirine denk.

Dünya kültür ve tarım mirası

İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 23 Ocak 2006 tarihli kararı ile Fatih ilçesinde bulunan Tarihi Yarımada kentsel, tarihi ve arkeolojik sit bölgesi olarak kabul edildi. Aynı kararla bostanların da yer aldığı sur içi birinci derece arkeolojik sit alanı ilan edildi.

Bu karara atıfta bulunan İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) 14 Aralık 2011 tarihli toplantısında kabul ettiği Fatih İlçesi Tarihi Yarımada 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile Yedikule Bostanları’nı koruma altına aldı. Fakat 2012 yılının sonunda İBB tarafından yürürlüğe sokulan “Yedikule Kapı İle Belgrad Kapı Arası Kara Surları İç Koruma Alanı Rekreasyon Projesi” ile bostanlara restoran, otopark ve kafeler yapılmasının önü açıldı.

Yürütülen projeyi ve bostanlara etkisini bölge hakkında araştırmalarda bulunan Harvard Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Merkezi Öğretim Üyesi Dr. Aleksandar Sopov ile konuştuk. Aleksandar Sopov “İBB’nin projesine göre sur içinde bostan kalmayacak. Bütün bu bostanlar yıkılacak. Avan projeye göre imara açılacak. Restorant, otopark ve kafeler yapılacak. Sur dışındaki bostanlar kalacak ama onların da geleceği belli değil” dedi.

Belediye tenha bıraktı

Sopov, bölge halkının projeye Sur diplerinin gece karanlığında tenha olması ve güvenlik sorununa karşı ışıklandırılmasıyla ikna edildiğini söyledi. Sur diplerinin bilerek bakımsız bırakıldığını vurgulayan Sopov, “Belediye bölgeyi tenha ve karanlık şekilde bırakmış. Bunun suçlusu bostanın kendisi ya da mahalleli değil. Burayı ışıklandırmak için bostanları yıkıp hobi park yapmak gerekmiyor. Buraya bina, restoran yapmaya ihtiyaç yok. Sahilde kafeterya var. Bostana 100 metre mesafede belediyenin restoranı var” diye konuştu.

Bilime darbe

Sopov projenin uygulanması halinde tarih ve botanik biliminin de büyük zarar göreceğine dikkat çekti. “Bu bostanlarda gördüğümüz sebzeler ve otlar, Bizans döneminden beri ekilen sebzeler ve otlar” diyen Sopov sözlerine şöyle devam etti: “Daha önce Osmanlı’nın hangi dönemde hangi zirai teknolojiyi kullandığı yönünde bir araştırma yapılmadı. Ben ve birkaç kişi bununla ilgileniyoruz. Bu yıkım bize engel olacak. Artık, 17. yüzyılda Osmanlı ne ekip ne biçiyormuş, nasıl bir sulama yapıyormuş, bunlar bir bilmece.”

Bostanlar, UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alındı. Fakat yaşanan kıyıma UNESCO da ilgisiz kaldı. Aleksandar Sopov bu durumu şu sözlerle değerlendirdi: “UNESCO bu süreçle ilgilenmedi. UNESCO yetkilileri bu bostanların yıkıldığını biliyor. UNESCO’nun koruduğu alanlar arasında bu bostanlar da var. Bostanları imara açmak UNESCO mevzuatına aykırı. Bunun dışında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2011 tarihli raporuna göre bu bostanların korunması gerekiyor. Aynı belediye şimdi bunu yapıyor.”

Soner Bahadır /AYDINLIK