Antibiyotiksiz Üretimde Bağırsak Sağlığının Önemi


ANTİBİYOTIKSİZ ÜRETİMDE BAĞIRSAK SAĞLIĞININ ÖNEMİ(*)

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

Kanatlı Sağ‎lığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı

         Kanatlı hayvan üreticileri, antibiyotik büyütme faktörüsüz (ABF) yetiştirilen sürülerin sayısını artırdıkca birçok zorluk yaşanmaktadır. Bağırsak sağlığını destekleyen mükemmel yönetim uygulamaları ve doğal yem katkıları, yetişticilerin yapacağı kimi değişiklikler yönetmelerine ve sürülerin korunmasına yardımcı olacaktır.

Tüketici ve resmi yetkililerin görüşleri son yıllarda geliştikçe kanatlı üreticileri antibiyotikler olmadan yetiştirilen sürülerin sayısını artımaya yöneltmektedir. Kimi  ülke ABF’lerinin kullanımını yasaklamışken, henüz yasaklanmayan pek çok ülkede antibiyotikten arınmış ürünlere olan talebin artışı gözlenmektedir. Üreticilerin antibiyotiksiz programları uygularken karşılaştıkları ilk sorun; nekrotik enteritisi(NE) önlemeye  çalışarak bağırsak sağlığını korumaktır. Dünyadaki en yaygın ve mali açıdan perişan eden kanatlı hastalıklarından biri olan NE yemde ilaç kullanılmadığında % 50’ye kadar varan ölüm riski söz konusudur.

Eldeki kısıtlı seçenekler

Standart antibiyotik içermeyen programlar; ABF, terapötik antibiyotikler ve ionoforlar da dahil olmak üzere çeşitli antibakteriyel ajanlar kullanımını yasakamıştır. ABF’ler sürünün performansı ve üniformetisini artırmak, bakteriyel enfeksiyonları, subklinik olguları azaltmak ve sürü sağlığını iyileştirmek amacıyla düşük dozda (tedavi dozunuın altında) yemle sürekli olarak verilir. Bilindiği gibi terapötik antibiyotikler, önerilen dozlarda  kullanıldığında ve mikroorganizma dirençli olmadığı sürece bakteriyel hastalıkları tedavi etmek amaçıyla uygulanırlar. Klinik salgınların tedavisi hastalığın süresini kısaltır ve bakterilerin yayılmasını azaltarak mortaliteyi düşürmüş olur. Son olarak, iyoforlar, NE in iyi bilinen bir predispoze faktörü olan coccidiosisin önlenmesi amacı la kullanılan antibiyotiklerdir.

Değişiklik Yapma

Bu seçenekleri antibiyotiksiz programlarında kullanmama sürü üniformitesi ve hastalık insidansı, özellikle NE ve diğer bakteriyel patojenler ile ilgili olarak üreticiler haklı endişeler duymaktadırlar. Diğer yandan, antibiyotikle tedavi edilen sürülerin programdan çıkarılması gerektiğinden kanatlıları tedavi etmekten ve antibiyotiksiz statüsünden ödün vermekten çekinerek sürü sağlığı, refahı konularında olumsuzluk yaşanabilir ve hastalıktan ötürü artan mortaliteye neden olabilir. Clostridium perfringens üremesi, yönetim uygulamaları, beslenme sorunları, coccidiosis ve mikotoksin kontaminasyonu gibi antibiyotiksiz üretime geçişte Bir kaç faktör belirgin bir etkiye sahip olabilir(Şekil 1).

Şekil 1. Nekrotik enteritisin oluşumunui etkileyen faktörler

Sevk ve idare pratikleri

Dikkate alınması gereken en büyük husus çevresel bakteri yüküdür. Sağlıksız damızlık, yetersiz kuluçka ve yumurta sağlık önlemleri, kümes boş kalma süresinin kısaltılması, stok yoğunluğunun artırılması, atıkların yönetimi ve servis personeli, ziyaretçiler ve araç trafiği yoluyla kontaminasyon gibi bazı faktörlerin bakteriyel tehtidler riskini arttırdığı bilinmektedir.

DİĞER HABERLER
Nitelikli Gıda Ürünleri Kümesi Tanıtım Toplantısı

Beslenme faktörleri

Yem, broilerlerde NE insidansını güçlü bir şekilde etkileyen önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır. Et ve kemik veya balık unu gibi hayvansal proteinlerinden bir kısmı bağırsağın üst kesiminde sindirilemez ve absorbe edilemez.

Bunun karşılık, bağırsağın alt bölümünde protein atışı olur ve bağırsak mikrobiyotası için bir besi yeri görevi görür. Protein fermantasyonu amin ve amonyak gibi olumsuz yan ürünler üretir, bağırsak pH’sını arttırır ve patojen bakterilerin çoğalmasını teşvik eder.

Coccidiosis kontrolü

Coccidial enfeksiyon; ya doğal hastalık salgını ya da canlı coccidiosis aşılaması yoluyla subklinikal coccidial enfeksiyon bağırsak epiteline zarar verebilir. Bunun takiben plazma proteinlerinin bağırsak lümenine sızması  (C. perfringens’in çoğalması için kullanabileceği zengin bir besin substratıdır) ve toksin üretimi hayvanın performansını düşürerek NE e yatkın hale getirebilir.

İonophore’ları yasaklanması, coccidiosis mücadelesi kimyasal coccidiostatlar veya canlı cocidiosis aşamalarına veya ikisi arasında bir rotasyona şeklinde yürütülmektedır. Ne yazık ki, birçok cokcidiostatta direnç gelişebilmektedir. İonophore’ların aksine, coccidiostatların antibiyotik özelliği bulunmamaktadır.

Clostridium perfringens

Mikotokin kontaminayonu

Mikotoksinler (kanatlı diyetlerinin birçok bileşeninde yaygın bulunan küflerin üretiği toksik fungal metabolitler) doğrudan bağırsak bütünlüğünü bozabilirler. Böylece besin ögelerinin emilim ve sindiriminin azalmasına ve bağırsak bariyerinin geçirgenliğinin artmasına neden olur.

Yem tüketiminde azalma ve bağırsak bütünlüğünün bozulması plazma proteinin lümene sızması ile protein yoğunluğunun artmasına ve C. perfringens çoğalması için bir substrat sağlanmış olur. Mikotoksinler ayrıca bağışıklığı olumsuz etkiler ve enterik enfeksiyonlara güçlü bir tetikleyicidir.

Bağırsak sağlığını koruma

Biyogüvenlik yönetimi uygulamaları, kanatlıların C. perfringens’in kolaylıkla tetikleneceği koşullara maruz kalmasını sınırlandırmaya yardımcı olacaktır(Tablo 1). Kuluçkahanede bakteri kontaminasyonunu önlemek için damızlık sağlığı ve doğru kuluçka ve yumurta hijyeni yöntemleri izlenmeli ve sürdürülmelidir. Dönemler arası makul süre, bakteri popülasyonlarının giderek  minimize olması ve sürüden sürüe bakterilerin taşınması önlenmiş olur. Uygun altlık1 kondiyonu ve ideal sürü yoğunluğu da bakteriyel tehdit riskini hafifletmeye yardımcı olacaktır. Altlığın ıslanmasını konrol altına alarak coccidial oocistlerin yayılması azaltılmış olacaktır. Personel sağlık uygulamaları, ziyaretçiler ve araç trafiği ile ilgili etkili biyogüvenlik önlemlerinin oluşturulması ve sürdürülmesi, dış kaynaklardan gelen bulaşmaların önlenmesinde gerekli değil zorunludur.

DİĞER HABERLER
Küçükbaş Aşı Takvimi

Tablo 1. Bağırsak sağlığı kontrol çizelgesi

Kuluçkadan çıkar çıkmaz, civcivin bağırsaklarının gelişimi için en kritik bir süredir. Bu dönemde meydana gelen değişiklikler, tamamen uygun mikrobial kolonizasyona bağlıdır. Civcivler, kümesdeki potansiyel patojen bakteriler ve mantarlara maruz kalmadan, sindirim sisteminin gelişimine ve enterik enfeksiyonlara karşı korunmaya yardımcı olmak için, kuluçkahanede probiyotikler yararlı bakterilerin sindirim sistemini kolonize olmalarında ideal bir fırsat sağlar. Bakteriyel üremeyi ve aktivitesini azaltmak için  çözüm; önemli besin kaynağı olan proteinlere erişimi sınırlamaktır.Örneğin kimi yetiştirici tamamen bitkisel diyete geçerler. Amaç besin öğelerin sindirilebilirliğinin artırılması, böylece mikrobiyota yerine hayvan tarafından emilmesini ve yararlanılmasını sağlanmaya çalışılır. Bazı fitojenik yem katkıları, endojen sindirim enzimi aktivitesini artırabilir, böylelikle mikrobiyota  yararlanmadan kanatlı protein ve diğer besin öğelerini parçalayabilir ve emebilir. Ekzojen proteolitik enzimlerin kullanılması, proteinin parçalanmasına yardımcı olabilecek başka bir yöntemdir.

Probiyotikler ve fitojenik yem katkıları, coccidiostatlar veya coccidiosis aşıları olsun yada olmasın, coccidial enfeksiyonun etkilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Bunların hayvanın oocyst saçmasınıi, bağırsak lezyonlarının ciddiyetini ve performans üzerindeki olumsuz etkileri azalttığı çalışmaları bulunmaktadır. Bunlar umut vadeden bir “antikooksidial” olablirler. Mikotoksinler kümes hayvancılığı için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Mikotoksinlerin sayısız zararlı etkileri göz önüne alındığında, bağırsak bütünlüğünü korumak için uygun mikotoksin mücadele programı önemlidir.

Sonuç

Üreticilerin antibiyotiksiz yetiştirmeye geçerken karşılaştıkları başlıca zorluklar bağırsak sağlığına, coccidiosis ve NE in önlenmesine dayanmaktadır. Bir antibiyotiksiz yetiştirme  programına geçmek paradigma değişikliği gerektirir. Çünkü, Antibiyotik yerini alabilecek tek bir çözüm bulunma-maktadır. Başarılı olmak için çok sayıda ayarlama yapılması gerekiyor ve güçlü bir bağırsak sağlığı programının önemli bir bileşen olmasına ihtiyaç vardır.

Önerilen Kaynalar

  1. Demirözü K.(1978) : Kanatlılarda Mycosis, Mycotoxicosis ve Kontrolü. Pendik Vet.Bak.Ser.Enst. Dergisi, X(2) 39-62. 08.Haziran.1978 Pendik Vet. Kont. ve Araşt. Enst. Verilen Konferanstan özetlenmiştir. Pfizer Tavukçuluk Bülteni, 36.
  2. Demirözü, K.(1981): Tavukların Necrotic Enteritisi. Pendik Vet. Mik. Enst. Derg. XIII(2)31-37.
  3. Demirözü,K.; İstanbulluoğlu,E.(1983):Mikotik Enfeksiyonlar. Kanatlı Hayvanların İnfeksiyöz Hastalıkları ve Laboratuar Teşhis Yöntemleri.(Ed. Güven,S.; Sarısayın, T.; Nadas; Ü. G. ve Demirözü K.), Pendik Vet.Kont.ve Araşt. Enst. Yayınları No:7. İstanbul, 152-162.
  4. Onar, E.ve Demirözü, K.(1986): Tavukların Bitmeyen Derdi: Coccidiosis? İstanbul.
  5. Onar, E. ve Demirözü, K.(1987): Coccidiosis’den Korunmada Sağlık Önlemeleri, Dezenfeksiyon ve İzolasyon Tek Başına Yeterli mi? Çiftlik Dergisi,35:47-50.
  6. Demirözü, K.ve Onar, E.(1987): Ülkemizde Kullanılan Anticoccidialler. Çiftlik Dergisi,39:52-54.
  7. Demirözü, K.(1987): Shuttle Programı. Çiftlik Dergisi,39:55-56.
  8. Demirözü, K. (1989) : Sağlıklı Tavukların İnce Bağırsak İçeriklerinde C. Welchii Mikroorganizmalarının Aranması ve Bunun Tavuk Enterotoksemileri Bakımdan Önemi(Doktora Tezi).Pendik Hayv.Hast.Merk.Araşt. Enstitüsü Dergisi XX(2) 15-34.
  9. Demirözü, K.(1996): Coccidiosis’te Koruma, Kontrol ve Savaş. 27-29,Kasım.1996 Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, Kümes Hayvanları Sempozyumu, Adana. 22 Sayfa.
  10. Demirözü, K.(2004): Temel İmmunoloji. ISBN 975 00566-0-4, İstanbul. 2. Baskı 2005 yapıldı.
  11. Demirözü, K.(2010) : “Nekrotik Enteritis” Çiftlik Dergisi,320:38-41.
  12. Demirözü, K.(2010): Bilinçli Beslenmede Doğal Destek Ürünler. Çiftlik Dergisi 311,58-63
  13. Demirözü, K. (2010) :Kanatlıların Klostrİdİal Hastalıkları. Çiftlik Dergisi(2010) 321(48-50) ve (2011), 323(26-30 ).
  14. Demirözü,K.(2010) : Kanatlılarda Mikotoksin Problemi.Çiftlik Dergisi(2010) 315,38-42 ve 02.04.2013 https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=39339 yayınlandı.
  15. Demirözü, K. (2014): Tavuk Bağırsağına Büyük Bir Tehdit: Coccidiosis-Çeviri-. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=68811, 23.10.2014 yayınlandı.
  16. Demirözü, K.(2015): Bağırsak Sağlığı İçin Hayvansal Katkılar-Çeviri- https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=77519 07.2015 tarihinde ve Çiftlik Dergisi 2015 (377) 30-31 yayınlandı.
  17. Demirözü, K. (2015): Coccidiosis Aşılamasında Kritik Kontrol Noktaları https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=78713. 11.08.2015 ve Çiftlik Dergisi 2015(378) 40-41 yayınlandı.
  18. Demirözü, K.(2016): Mikotoksin Tehdidinin Kavranması Etkin Bir Çözümün Anahtarıdır(Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=90699 04.2016 tarihinde yayınlandı.
  19. Demirözü, K. (2016): Nekrotik Enteritis Aşısına Yönelik Gelişmeler (Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=100787, 29.09.2016 yayınlandı.
  20. Demirözü, K. (2016): Antibiyotiklere Alternatif Arayış(Çeviri), ciftlikdergisi.com.tr/antibiyotiklere-alternatif-arnayisi.html  https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=103631 , 07.11.2016 yayınlandı
  21. Demirözü,K.(2017): Kanatlı Bağırsak Sağlığına Mikotoksinlerin Etkisi (Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=110823, 02.2017 yayınlandı.
  22. Demirözü, K. (2018):Bütirat Broilerlerde Nekrotik Enteritisi Hafifletir (Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=124912 01.2018 yayınlandı.
  23. Demirözü, K. (2018) : Antibiyotiklerin Azaltılması: Bir Vaka Çalışması (Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=125485 02.2018 günü yayınlanmıştır.
  24. Demirözü, K. (2017) : Üreticilerin Antibiyotik Kısıtlamasına Yanıt Olarak Yeni Stratejileri Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=109360 02.2017 yayınlandı.
DİĞER HABERLER
Kurbağalıdere denize girebilecek hale gelecek

(*):http://www.thepoultrysite.com/poultrynews/36783/the-importance-of-gut-health-in-antibioticfree-p, (Özetlenerek çeviri).

(1):  Atllık kanatlının ikinci akciğeridir(çeviren).


8 Ağustos 2022. 09:17
0 0 Oylar
Okuyucu puanı
Abone ol
Bildir
guest

0 Yorum
Inline Feedbacks
Bütün yorumları gör
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
0
Düşünceleriniz bizim için önemlidir, lütfen yorum bırakınız.x