Safkan Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiriciliği Hakkında Tebliğ
SAFKAN DAMIZLIK KOYUN VE KEÇİ YETİŞTİRİCİLİĞİ HAKKINDA TEBLİĞ
(TEBLİĞ NO: 2013/2)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı; safkan damızlık koyun ve keçi yetiştiriciliği ile bunlara ait sperma, ovum, embriyo üretimi, uygulanması ve ticareti konularını düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, her yaştaki safkan damızlık koyun ve keçinin; soy kütüğüne kayıt şartlarını, kayıt için gerekli bilgileri, ırka özgü performans değerlendirme metotlarını ve kriterlerini, damızlık koyun ve keçilerin ve bu hayvanlara ait sperma, ovum ve embriyoların her aşamadaki kayıt ve belgelendirilmelerini kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ;
a) 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 10 uncu maddesine,
b) 5/12/2011 tarihli ve 28133 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hayvanlarda Soy Kütüğü ve Ön Soy Kütüğü Esasları Hakkında Yönetmelik, 8/12/2011 tarihli ve 28136 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Suni Tohumlama, Tabii Tohumlama ve Embriyo Transferi Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik, 24/12/2011 tarihli ve 28152 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sperma, Ovum ve Embriyo Üretim Merkezlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik, 2/12/2011 tarihli ve 28130 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Koyun ve Keçi Türü Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliğine dayanılarak,
c) Komisyonun; Avrupa Birliğine Safkan Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiriciliğine İlişkin 89/361/EC sayılı direktifine, Safkan Koyun ve Keçi Yetiştiriciliğinde Soy Kütüklerine Giriş Yönetimi Kriterine ilişkin 90/255/EC sayılı, Safkan Damızlık Koyun ve Keçilerin Performansının İzlenmesi ve Genetik Değerlerinin Ölçülmesi için Kullanılan Yöntemlere ilişkin 90/256/EC sayılı, Damızlık Safkan Koyun ve Keçiler ve bu hayvanlara ait Sperma, Ovum ve Embriyolarının Damızlık Amacı ile Kayıt Kriterlerine ilişkin 90/257/EC sayılı, Safkan Damızlık Koyun ve Keçiler ve onlara ait olan Sperma, Ovum ve Embriyoları için Damızlık Sertifikalarına ilişkin 90/258/EC sayılı Komisyon Kararlarına paralel olarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Tebliğin uygulanmasında;
a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,
b) Birlik: Her türden hayvan için ıslah esas olmak üzere, yetiştirme, pazarlama faaliyetlerini gerçekleştirmek amacıyla, gerçek ve tüzel kişiliği haiz yetiştiriciler ile kurum ve kuruluşların oluşturdukları Merkez Birliği düzeyinde örgütlenmiş 5996 sayılı Kanuna göre kurulmuş yetiştirici birliklerini,
c) Damızlık belgesi: Ana ve babası bilinen ve kayıt sisteminde kayıtlı damızlık hayvanlara verilen belgeyi,
ç) Genel müdürlük: Hayvancılık Genel Müdürlüğünü,
d) Hayvan sahibi veya yetiştirici: Hayvanların mülkiyet hakkını üzerinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiyi,
e) Islah programı: Türkiye koşullarına uyumlu kaliteli damızlıklar elde etmek amacıyla ulusal veya bölgesel olarak planlanan ıslah çalışmalarını düzenlemek ve yönlendirmek amacıyla yapılan çalışma planını,
f) İl/ilçe müdürlüğü: Bakanlık il/ilçe müdürlüğünü,
g) Kayıt sistemi: Hayvansal üretimin ve/veya ıslah programının gereği toplanması öngörülen bilgilerin kaydedildiği, depolandığı ve değerlendirildiği tür bazında tutulan kayıt ortamını,
ğ) Merkez birliği: İl yetiştirici birliklerinin bir araya gelerek oluşturdukları ve faaliyetleri tüm yurdu kapsayacak şekilde her türden hayvan için kurulmuş merkez birliğini,
h) Ön soy kütüğü: Sadece yetiştirme kayıtları tutulan işletmelerde mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemini,
ı) Performans testi: Koyun ve keçilerin damızlık değerlerinin belirlenmesi, verim özelliklerinin genetik değerlendirilmesi ve döl kontrolü çalışmalarını,
i) Safkan damızlık: Ana-babası, büyükanne ve büyükbabası aynı ırka ait bir soy kütüğüne girişi yapılmış veya kayıt edilmiş, kendisi de bu soy kütüğüne kaydı yapılmış veya soy kütüğüne girişinin yapılabilmesi için ait olduğu ırka ait özellikleri taşıyan bir koyunu-keçiyi,
j) Soy kütüğü: Atalarından bahsedilerek belirli bir ırka ait safkan damızlık koyun ve keçilerin Bakanlık tarafından resmi olarak tanınan bir hayvan sahibinin, kuruluşun veya birliğin ya da Bakanlığın bir birimi tarafından yürütülen herhangi bir kayıt sistemini,
k) Veri tabanı: Soy kütüğü ve ön soy kütüğü sisteminde tutulan tüm kayıtları, ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Soy Kütüğünde Yetki ve Başvuru
Yetki
MADDE 5 – (1) Soy kütüğü ve ön soy kütüğü çalışmaları aşağıda belirtilen kuruluşlar tarafından yürütülür.
a) İllerde; il müdürlüğü ve/veya birliklerin kurulduğu illerde, Merkez Birliğine üye ve Merkez Birliği aracılığıyla Bakanlıktan yetki almış olan birlik,
b) Ülke genelinde; Bakanlık ve/veya Bakanlıktan yetki almış Merkez Birliği.
(2) Soy kütüğü ve ön soy kütüğü sisteminin gerektirdiği tüm işlemler; soy kütüğüne kayıtlı işletmelerde birlikler, ön soy kütüğüne kayıtlı işletmelerde il müdürlükleri ve/veya birlikler tarafından yapılır.
(3) Bakanlık, birliklere teknik, sağlık hizmetleri ve eğitim konusunda gerektiğinde destek sağlayabilir.
Başvuru
MADDE 6 – (1) Soy kütüğü ve ön soy kütüğü sistemini yürütmek isteyen birlikler, içeriği Merkez Birliklerince belirlenen başvuru dosyasını hazırlayarak Merkez Birliğine müracaat eder. Merkez Birliği en geç otuz işgünü içerisinde incelemesini yapar. Uygun görülmemesi durumunda gerekçeli cevap verir. Uygun görülmesi durumunda onay için birlik adına Bakanlığa başvurur. Bakanlık başvuruyu inceler ve en geç onbeş işgünü içerisinde cevaplar.
(2) Bakanlık tarafından başvurunun uygun bulunması durumunda il müdürlüğü bilgilendirilir.
(3) Soy kütüğüne kayıtlı olmak isteyen yetiştirici, birliğe müracaat eder. Birlik kuruluş belgesindeki koşulları taşıyan, her yetiştirici ve işletmesindeki tüm hayvanlar soy kütüğü kapsamındadır.
(4) Kamu kurum ve kuruluşlarına ait hayvanlar soy kütüğü kapsamına alınacak ise üyelik şartı aranmaz. Bu kapsamdaki iş ve işlemler, Merkez Birliği ile yapılacak protokolle belirlenir.
(5) İşletmesini ve hayvanlarını ön soy kütüğüne kayıt ettirmek isteyen yetiştiriciler, yetkili yetiştirici birliğine müracaat eder, uygun görülenler sisteme dâhil edilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Soy Kütüğü ve Ön Soy Kütüğüne Kayıt Kriterleri ve Belgelendirme
Kayıt kriterleri
MADDE 7 – (1) Safkan bir koyun veya keçinin kendi ırkının soy kütüğüne kayıt olabilmesi için aşağıdaki koşulları sağlaması gerekmektedir:
a) Aynı ırkın soy kütüğüne kayıtlı ebeveyn ve cedde sahip olmalı,
b) Soy kütüğü kurallarına uygun olarak doğumdan sonra kimliklendirilmiş olmalı,
c) Soy kütüğü kurallarına uygun olarak oluşturulmuş bir damızlık belgesine sahip olmalıdır.
(2) Yetiştirici Birliği, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen özellikleri barındırmayan dişi ya da erkek bir hayvanın ön soy kütüğüne kayıt edilmesine karar verebilir. Bu dişi ise aşağıdaki koşulları sağlamalıdır:
a) Doğumunu takiben soy kütüğü kurallarına uygun şekilde kimliklendirilmeli,
b) Irk standartlarını karşıladığı, Merkez Birliğince oluşturulacak ve Bakanlık tarafından onaylanan kurulca tespit edilmeli,
c) Ön soy kütüğü kurallarında belirtilen minumum özellikleri taşımalıdır.
(3) Annesi ve anneannesi ön soy kütüğüne, babası, dedesi, soy kütüğüne kayıt edilmiş olan bir dişi hayvan, soy kütüğüne kayıt edilir.
(4) Soy kütüğüne kayıtlı koç ve tekelerden, ön soy kütüğü veya soy kütüğüne kayıtlı koyun ve keçiler ile elle aşım sonucu elde edilen yavrular soy kütüğüne kayıt edilir.
(5) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde bahsedilen gereklilikler, ırk özelliklerini gösteren fakat orijini bilinmeyen hayvanlar ile Bakanlığın onayladığı projeler sonucu elde edilen hayvanlar için değişiklik gösterebilir.
(6) Kayıt edileceği soy kütüğünde aynı ırktan olan hayvanlardan farklı özellikler gösteren safkan damızlık koyun veya keçi, bu soy kütüğü birkaç sınıf içeriyorsa damızlığın kendi özellikleri ile örtüşen bölümüne kayıt edilir.
(7) Suni tohumlama ve embriyo transferi yapılan her koyun, keçi ve işletmesi ile ülke içerisinde yapılan tüm suni tohumlama ve embriyo transferi bilgileri soy kütüğü veya ön soy kütüğü sistemine kayıt edilir.
Belgelendirme
MADDE 8 – (1) Bütün dişi, erkek koyun ve keçiler soy kütüğüne kayıt edildiklerinde damızlık olarak kabul edilir.
(2) Hayvanların satılması halinde yetiştiricinin birliğe talebi üzerine; Bakanlık tarafından belirlenen Ek-1’deki bilgileri içerecek şekilde hazırlanan damızlık belgesi verilir. Birlik olmayan illerde talep, il müdürlüğü üzerinden Merkez Birliğine yapılır. Bakanlıkça belirlenen kriterlere sahip olmayan hayvanlara damızlık belgesi düzenlenmez.
(3) Belge ücreti, Bakanlığın uygun görüşü ile Merkez Birliği tarafından belirlenir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Soy Kütüğü, Ön Soy Kütüğü, Veri Tabanı, Verilerin Değerlendirilmesi
Soy kütüğü
MADDE 9 – (1) Soy kütüğü, asgari aşağıdaki konu ve faaliyetleri içerir;
a) Tanımlama,
b) Soy bilgileri,
c) Islaha konu olabilecek özellik ve bilgileri,
ç) Üremeye esas bilgiler,
d) Sürüden ayrılma bilgileri,
e) Veri tabanı oluşturulması ve verilerin depolanması,
f) Verilerin değerlendirilmesi ve sonuçların yayınlanması,
g) Islah programı,
ğ) Damızlık belgesi verilmesi.
(2) Soy kütüğü ve soy kütüğü içerisinde ıslah programı kapsamındaki verilerin toplanması ile ilgili tüm iş ve işlemler Merkez Birliği tarafından yürütülür.
Ön soy kütüğü
MADDE 10 – (1) Ön soy kütüğü, asgari aşağıdaki konu ve faaliyetleri içerir;
a) Tanımlama,
b) Soy bilgileri,
c) Üremeye esas bilgiler,
ç) Sürüden ayrılma bilgileri,
d) Veri tabanı oluşturulması ve verilerin depolanması,
e) Verilerin değerlendirilmesi ve sonuçların yayınlanması,
f) Damızlık belgesi verilmesi.
Veri tabanı
MADDE 11 – (1) Soy kütüğü, ön soy kütüğü veri tabanı, Bakanlık tarafından veya yetki verilmiş Merkez Birliği tarafından oluşturulur.
(2) Soy kütüğü ve ön soy kütüğü sisteminde tutulan tüm kayıtlar Merkez Birliğinde depolanır.
(3) Veri tabanı Bakanlık kullanımına açıktır.
(4) Veri tabanı oluşturulması ve geliştirilmesinde Bakanlık destek verebilir.
Verilerin değerlendirilmesi
MADDE 12 – (1) Soy kütüğü ve ön soy kütüğü sistemindeki tüm kayıtlar, Bakanlık ve/veya Merkez Birliğinin belirleyeceği ıslah ve diğer çalışmalarda kullanılmak üzere değerlendirilir.
(2) Verilerin değerlendirilmesine ve damızlık değer tahmini yapılması veya yaptırılmasına Bakanlık ve/veya Merkez Birliği yetkilidir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Islah Programı, Performans İzlenmesi ve Genetik Değerlendirme
Islah programı
MADDE 13 – (1) Ülkesel ıslah programları, Bakanlık ve Merkez Birliği tarafından hazırlanır. Islah programları Bakanlık tarafından onaylandıktan sonra uygulamaya konulur.
(2) Islah programlarında yapılacak her türlü değişiklik Bakanlığın onayına sunulur.
(3) Islah programlarında; ıslah yöntemi, ıslah amacı, sürü büyüklüğü, kayıtlı sürü büyüklüğü, programın süresi, faaliyet planı ve diğer teknik detaylar belirlenir.
(4) Islah programı kapsamındaki bir popülasyonda, birden fazla kuruluş, farklı ıslah programları yürütemez.
(5) Koyun ve keçilerde ıslah programını yürütecek kuruluşlar, sperma üretme istasyonu kurabilir veya bir sperma üretme istasyonu ile sözleşme yapabilir.
Performans izlenmesi ve genetik değerlendirme
MADDE 14 – (1) Hayvanlar, ait oldukları türün özelliklerine göre bireysel olarak kimliklendirilir.
(2) Damızlık değerin belirlenmesinde; et, süt, yapağı ve benzeri verim özelliklerinin genetik değerlendirilmesi ve döl kontrolü çalışmaları Bakanlık kontrolünde birlikler tarafından yapılır.
(3) Döl kontrolü ve damızlık koyun veya keçilerin genetik değeri hesaplanmasında bir ya da daha fazla metodun kombinasyonu kullanılabilir. Hesaplamalardan elde edilecek tüm veriler, yetkili otoritelerce erişilebilir olmalıdır.
Genetik değerlendirme
MADDE 15 – (1) Performans testi aşağıda belirtilen şekilde yapılır;
a) Performans testi bu amaçla kurulan bir merkezde yapılır.
b) Performans Test Merkezinden sorumlu yetkili kuruluş ve genetik değer hesaplamaları ile sonuçların ilanından sorumlu yetkili kuruluş isimleri Bakanlıkça belirlenir.
c) Temel zootekni kurallarına göre, kullanılan genetik değer hesaplama yöntemi bilimsel olarak kabul edilebilir olmalıdır.
ç) Kullanılan test yönteminin detaylı bir tanımlaması yapılmalı ve aşağıda belirtilen kriterleri kapsamalıdır;
1) Merkeze kabul şartları; teste alınacak genç damızlık hayvanların maksimum yaşı veya ağırlığı, hayvanların sayısı belirtilmeli,
2) Merkezdeki test sürecinin uzunluğu ya da test sonu ağırlığı yazılmalı,
3) Hayvan besleme sistemi, rasyonun tipi, karkas verilerini içermeli,
4) Kaydedilecek özellikler; canlı ağırlık, yemden yararlanma oranı, vücut skoru, süt verimi, süt bileşimi, yapağı-tiftik kalitesi ve benzeri veriler belirtilmeli, damızlık hayvanların genetik değerinin hesaplanmasında ilgili tüm veriler kullanılmalıdır. Uygun prosedürler ile genetik özellikler dışındaki faktörler damızlık değerin belirlenmesinde dışarıda bırakılmalıdır,
5) Irk özellikleri konusunda yapılacak performans testi, birlik tarafından oluşturulacak bir test merkezinde veya temel zootekni kuralları karşılayacak şekilde genetik değerler hesaplanabiliyorsa yetiştirildiği işletmelerde de yapılabilir,
6) Birden fazla yerde ve sürüde planlanacak ya da uygulanacak testler, sürüler arasında karşılaştırmayı mümkün kılacak şekilde planlanmalıdır,
7) Sütçü hayvanlara ait süt özelliklerinin damızlık değerinin hesaplanması sütçü hayvanların verimleri kaydeden uluslararası komitenin belirlediği normlara uygun bir zaman dönemini kapsamalı, süt verimi, sütün bileşimi veya diğer ilgili verileri ve özellikleri içerecek şekilde yapılmalıdır,
8) Test edilen damızlık hayvanın genetik değeri damızlık değer olarak belirtilmeli ve her özellik için yaşıtları ile kıyaslanmalıdır,
9) Çevresel değişiklilere göre ayarlanmış verim kayıtlarını içermelidir.
ALTINCI BÖLÜM
Sperma, Ovum, Embriyo Üretim ve Uygulamaları
Üretim ve uygulamalar
MADDE 16 – (1) Safkan damızlıklara ait sperma, ovum ve embriyolar; Sperma, Ovum ve Embriyo Üretim Merkezlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun üretilmiş, test edilmiş, genetik değerlerinin ölçülmüş ve performanslarının izlenmesi için gerçekleştirilen testlerden kantitatif sınırları karşılayarak geçmiş olması halinde kullanımına izin verilir. Mevzuata uygun yapılan suni tohumlama ve embriyo transferi uygulamaları veri tabanına kaydedilir.
(2) Sperma, ovum veya embriyolar resmi olarak onaylanmış bir merkezde ve personel tarafından toplanmış, işlenmiş ve saklanmış olmalıdır. Spermaların üretimi, kullanımı ve satışında Ek-2’deki bilgileri içeren belgeler, ovumun üretimi, kullanımı ve satışında Ek-3 deki bilgileri içeren belgeler ve embriyonun üretimi, kullanımı ve satışında Ek-4 deki bilgileri içeren belgelerin düzenlemesi zorunludur.
(3) Sperma, ovum veya embriyoların üretildiği merkezlerin uyması gerekli kurallar ve tutulması zorunlu kayıtlar ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır.
(4) Sperma, ovum ve embriyoların ithalatı, ihracatı ve uygulamaları Suni Tohumlama, Tabii Tohumlama ve Embriyo Transferi Faaliyetleri Hakkındaki Yönetmelik ve Bakanlık talimatları doğrultusunda yapılır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
İdari yaptırım
MADDE 17 – (1) Soy kütüğü çalışmalarına yetki verilen Merkez Birliği Bakanlık tarafından, birlik ise Merkez Birliği ve/veya Bakanlık tarafından denetlenir. Kurallara ve taahhütlerine uymayanlar yazılı olarak uyarılır. En geç üç ay sonra yapılan denetimde kurallara ve taahhütlere uymama durumunun devam etmesi halinde; soy kütüğü çalışmalarını yürütme yetkisi geri alınır. Birliğin yetkisinin alınması durumunda soy kütüğü çalışmaları iptal edilir ve tüm işletmeler ön soy kütüğü kapsamına alınarak, çalışmalar il müdürlüğünce yürütülür.
(2) Hayvan sahibi, işletmesine ve işletmesinden yapılan koyun ve keçi türü hayvan hareketlerini yedi gün içinde, bu hayvanların doğumlarını altı ay içinde; göçerler veya mera hayvancılığı için il/ilçe müdürlüğüne bildirimde bulunulması hâlinde dokuz ay içinde, hayvanların ölümlerini, işletmede zorunlu kesimlerini, yetiştiricinin kendisine ve işletmesine ait bilgilerini otuz gün içinde ilgili il/ilçe müdürlüğüne bildirir. Hayvan sahibi süresi içerisinde bildirimde bulunmaz ise, ilgili il/ilçe müdürlüğü bu işletmeye ve bu işletmeden yapılacak koyun ve keçi türü hayvan hareketlerini kısıtlar ve gerekli bildirimlerde bulunmadığından dolayı 5996 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine göre idari para cezası uygular.
Yürürlük
MADDE 18 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 19 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı yürütür.
