Avrupa Birliği Tavukçuluğuna Ait Bazı Rakamsal Bilgiler
Prof. Dr. Tülin AKSOY
Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, ANTALYA
80’li yıllardan bu yana AB başta olmak üzere pek çok batı ülkesinde, çevre ile dost ve hayvan refahına daha çok önem veren kanatlı hayvan üretim sistemleri gelişmiştir ve bunların ürünleri raflarda yerini almıştır. “Alternatif sistemler” de denilen bu uygulamalarda hayvan başına daha çok alan ayrılır, açık alanlardan yararlanılır ve etçiler daha geç yaşta kesilir. Bu nedenle alternatif üretim sistemlerinde maliyetler yüksektir ve ürünler de yüksek fiyatla satılır. Bu ürünlere “yüksek değerli (Premium) ürünler” de denir.
Batı ülkelerinde tavukçuluk sektörü artık 2 grup altında toplanmaktadır:
- Geleneksel (konvansiyonel, standart, entansif) tavukçuluk
- Alternatif (yarı-entansif) tavukçuluk
Organik üretim alternatif tavukçuluk sistemlerinin en mükemmelidir, diğerleri örneğin kapalı ekstansif (extansif indoor, barn reared ya da certified) ve serbest otlatmalı (free range) tavukçuluk sistemleri ara standartlara sahiptirler, ancak hayvan refahına duyarlılık nedeniyle AB’de pek çok tüketicinin alış-veriş listesinde yer almaktadırlar. Bu derlemenin amacı ülkemizde de gözle görülür biçimde gelişme gösteren alternatif tavukçuluğun Avrupa Birliği (AB) ülkelerindeki gelişimi hakkında bilgi sunmaktır. Aşağıdaki Çizelge’den görüleceği üzere, İngiltere’de başlangıçta kafes tavukçuluğunun payı artmış, serbest otlatmalı tavukçuluk ise azalış göstermiştir; buna karşılık 1980 sonrasında kafes sisteminin payı azalmaya ve serbest otlatmalı sistemin payı artmaya başlamıştır.
Çizelge. İngiltere’de yumurta üretim sistemlerinin yıllara göre değişimi (üretilen toplam yumurtanın % si)
| Yıl | Üretim Sistemleri | ||
| Kafes(Cage) | Derin Altlık(Barn reared) | Serbest otlatma (Free range) | |
| 1951 | 8 | 12 | 80 |
| 1963 | 27 | 56 | 17 |
| 1980 | 95 | 4 | 1 |
| 1990 | 85 | 3 | 12 |
| 1999 | 79 | 5 | 16 |
AB Çin’den sonra dünyada en fazla yumurta üreten ikinci ülkedir, 400 milyon adetten fazla tavuk yılda 7,5 milyon tonun biraz üzerinde yumurta üretmektedir. 2018 yılı itibariyle AB’de yumurta tavuklarının % 50,4’ü zenginleştirilmiş kafeslerde, % 27,8’i derin altlıklı sistemde, % 16,3’ü serbest otlatmalı sistemde barındırılırken, organik üretimin payı % 5,4’tür. Birleşik Krallık, İrlanda ve Avusturya serbest otlatmalı yetiştirilen tavukların en yüksek oranda olduğu ülkelerdir. Danimarka ve İsveç ise organik yönteme göre yetiştirilen tavukların payının en yüksek olduğu ülkelerin başında gelir.
2018 yılında yaklaşık 15 milyon ton kanatlı eti üreten AB’de üretimin % 81’i piliç eti, % 14’ü hindi eti, % 3’ü ördek eti ve % 2’si kaz ve Gine tavuğu etidir. AB’de etlik piliçlerin % 90’ı kapalı entansif (konvansiyonel) sistemde besiye alınmıştır, % 5’i kapalı ekstansif (sertifiye) sistemde, % 5’i serbest otlatmalı ve % 1’i organik sistemlerde yetiştirilmişlerdir. AB’de besiye alınan etçi piliçler içinde renkli tüylü yavaş gelişenlerin oranı % 2-5 arasında değişir ve bu kuşlar genellikle daha küçük kapasiteli işletmelerde besiye alınır.
2013-2016 yılları arasında AB’de organik tavukçuluk üretimi yıllık % 13,5 büyüdü, AB’deki organik tavukların % 35’i Fransa’dadır. Fransa’da tüm etlik piliçlerin % 12’si açık alana çıkarılır.
Standart etlik piliç üretimi ile organik üretim arasında orta düzey pazar segmenti olan sertifiye etlik piliç üretiminde (certified broiler production) yavaş gelişen etçi civcivler 56 günlük yaşa kadar kapalı alanda düşük yerleşim sıklığında (15 kuş/m2) yetiştirilir. Bu üretim özellikle Fransa, Birleşik Krallık ve Hollanda’da yaygındır ve gelecek yıllarda bu model üretimin daha da artacağı öngörülmektedir.
Fransa’daki alternatif piliç eti üretim modeli olan Label Rouge (Kırmızı Etiket) sistemde yavaş gelişen etlik piliçler kullanılır, düşük kapalı alan yerleşim sıklığı (12 kuş/m2) ve açık alana çıkış sistemi karakterize eden özelliklerdendir. Bu sistem Fransa dışındaki AB ülkelerinde “geleneksel serbest otlatmalı sistem (traditional free range system)” olarak adlandırılır.
1980’li yıllardan bu yana AB’deki tavukçuluk sektörü tüketici talepleri doğrultusunda büyük değişim göstermiştir ve değişim devam etmektedir. Ülkemizde de son yıllarda organik ve organik olmayan serbest otlatmalı tavuk yumurtasına büyük ilgi vardır, otlatmalı sistemde besiye alınan piliçlerin etleri de pazarda daha görünür olmuştur. AB’nin yaşadığı değişim ve bunu yansıtan rakamlar bize olası gelişmeler konusunda fikir verebilir.
Kaynaklar
Gordon SH and CharlesDR, 2002. Niche and Organic Chicken Products; Their technology and scientific principles. Nottingham University Press, Nottingham, England. ISBN: 1-897676-96-4.
https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2019/644195/EPRS_IDA(2019)644195_EN.pdf
