Broilerde ayak sağlığı

Çeviri: Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
(*) How farmers can achieve better broiler leg health

Genelde broiler piliçlerin performans hedefleri ortalama günlük canlı ağırlık artışları yaklaşık 68 g ve nihai kesim ağırlıkları 2,8 kg’ı aşan hızlı büyümek üzere yetiştirilmektedir. Bu durum onları, karı %10-40 oranında azalttığı tahmin edilen ayak sağlığı sorunlarına karşı duyarlı hale getirir.

Edinburgh Kümes Hayvanları Sağlığı Servisi’nden, Vet. Hekim Marie Menniti, ayak sağlığının üretimin pek çok yönünü etkilediği için kesin yüzdeyi bilmenin zor olduğunu söylemektedir. Ayak problemlerinde herhangi bir artış eğilimi tespit edildiğinde, aşağıdaki üç konuda derhal araştırma yapılmasını tavsiye etmektedir. Kabul edilebilir ıskarta oranı ayak sorunları için %0,2’nin altında olmalıdır.

1.Sürü Refahı 

Ayak problemlerinden kaynaklanan ağrı ve yürüme zorlukları, piliçin hareketini sınırlayacak ve bu da nihayetinde suya ve yemle erişimin yanı sıra doğal davranışları gerçekleştirme özgürlüğünü de kısıtlayacaktır. Stresli sürünün, enerji üretimden ve bağışıklık işlevinde aksar. Bu nedenle performans düşüklüğü ve hastalıklara duyarlılık artmış olur. Sonuç olarak ve refahlarının bozduğu görülür.

Birleşik Krallık’ın refah standartları yüksektir ancak ayak sağlığı sorunlarının zorluk teşkil etmektedir. Sürünün refahı tehlikeye girdiğinde, insancıl itlaf gereklidir. Dr. Menniti, refahın artık daha geniş bir konu olduğunu söylüyor: “Tüketiciler refahın önemi konusunda daha bilgili hale gelmektedir. “Mükemmel olarak algıladıkları koşullarda yetiştirilen hayvanlardan elde edilen gıda ürünlerine sahip olmak istiyorlar.”

Hollanda’daki tüketiciler, hızlı büyüyen piliçlerden tavuk eti satan perakendecileri hedefleyen bir medya kampanyasıyla ülkelerinin kanatlı üretiminde büyük değişiklikler gerçekleştirdiler.Ayak sorunları, özellikle seslendirecekleri bir şey ve şimdi, genellikle daha yüksek refah ve sağlık seviyelerine sahip olan daha yavaş büyüyen piliçler için bir tercih söz konusudur. Üreticiler için daha yavaş büyüyen piliçler katma değerli bir ürün haline gelmiştir. Henüz Birleşik Krallık’ta tüketicilerden ayak sağlığı konusunda özel bir talep yok. Ancak üreticilerin tüketicilerin şimdi ve gelecekte ne isteyebileceğini akıllarında tutmaları önemlidir.

2. Yetiştirme, Üretim

Bozulmuş bacak sağlığı, piliçlerin femur başı nekrozu (FBN) gelişmesine neden olabilir. Septisemik lezyonlara ve kıkırdak ve femur başı nekrozuna neden olan bir bakteriyel enfeksiyondur. FBN genellikle, yürü-me anormalliklerinin eşlik ettiği düşük performans gösteren piliçler olarak ortaya çıkar.

Hayvanlar hareket etmek için kanatlarını kullanmayı bile deneyebilir. Ağır vakalarda hareket tamamen kısıtlanacaktır. Stres kırıkları, piliçleri FBN geliştirmeye daha duyarlı hale getirebilir ve hastalık,  topallığın yaygın nedenlerinden biridir.

Hayvanların bacak sağlığı kötü olduğunda, dinlenme hali sürü içindeki diğer sorunları da maskeleyebilir ve dolayısıyla diğer hastalık ve bozuklukların teşhisini geciktirebilir. Ayak sağlığı sorunu, kesilecek piliçle –ri de etkiler. Kırık kemikler, morarma, FBN ve sırt üstü yatmadan kaynaklanan cilt çiziklerinin tümü karkas kalitesinin düşmesine neden olur ve kimi karkaslar kesim sırasında ıskarta edilmektedir.

3. Beslenme

Sağlıklı kemik gelişiminin anahtarı beslenmedir. Kas ve iskelet oluşturmak için rasyonun doğru besin ve oranlarla formüle edilmesi gerekir. Bu, sindirilebilir, metabolize edilebilir ve lezzetli olması gerektiği anlamına gelir. Ancak bu değişiklikleri yönetmek ve sürünün ihtiyaçları etrafında planlamak gerçek bir sanat ve zorluktur.

Bu, belirli bir sürünün büyürken beslenme gereksinimlerini karşılama ve onları herhangi bir zorlukla destekleme durumudur.  Bu konu, özel bir beslenme uzmanının işidir.

Daha yüksek sürü yoğunluğu erişimin kısıtlanmasına, altlık kalitesinin bozulmasına ve hastalık riskinin artmasına neden olacaktır. Bundan dolayı sürünün her zaman yeme,suya rahatça erişebilmelerini sağlamak daha iyi sağlık ve refahı teşvik edecektir.

İnorganik ve Organik Yem Katkıları

Üreticiler, organik minerallerin ve iz elementlerin faydalarını duymuş olabilir, ama bu gerçekten önemli mi? İnorganik mineraller– makro ve iz  elementler dahil – piliçlerin  ihtiyaç duydukları besin maddelerini sağlamada etkilidir. Bununla birlikte, bazı mineral emilimi diğer minerallerin varlığı ile engellenebilir.

Dr. Menniti, “Yem fabrikaları tipik olarak inorganik mineraller kullanır, ancak emilim kayıplarını önlemek için bunları daha yüksek seviyelerde olabilir.”

Bu, piliçlerin nihai kesim ağırlığına ulaştırmada işe yaramış olsa da, endüstri şimdi organik minerallerin – protein veya enzim gibi organik bir molekül tarafından bağlanan/kapsüllenen minerallerin –verimliliği nasıl iyileştirebileceğini araştırıyor.

Organik mineraller daha kolay sindirilir ve emilir, ancak daha pahalıdırlar. Fakat doğru dengede kullanıldıklarında daha sağlıklı, daha verimli kanatlıların üretilmesine ve ekonomik kazanç sağlanmasına yardımcı olabilirler.

Denetim Adımları

• Kümeste sürü arasında gezerek, çevresel ve davranışsal anormallikleri gözlemleyip değerlendirilmelidir.

• Ağrı belirtileri var mı? Hayvana yaklaşıldığında piliçler kalkmıyorsa, büyük olasılıkla bir sorun söz konusudur. Yatmaya neyin neden olduğunu belirlemek için bireylerin değerlendirilmesi gerekir.

• Performansı ve topallığı takip edilmeli: Üretimi, yem ve su tüketiminin yanı sıra sürünün performans hedeflerine göre değerlendirilmeli. Kümesteki topallığın yüzdesini ve nedenini araştırılmalı ölüm sonrası topallık nedenlerinin belirlenmesinde yararlıdır

• Ayaklar incelenmeli: Yürüme anormalliklerini değerlendirdikten sonra, topal piliçlerin ayaklarını pododermatitis gibi durumlar için kontrol edilmeli.

• Deride çizik ve yara olup olmadığına bakılmalı: Derileri çizik piliçlerin yüzdesini saptanmalı, Çünkü bu onların olması gerektiği kadar hareketli olmadıklarının kanıtıdır.

(*):How farmers can achieve better broiler leg health

Önerilen Referanslar

Bilgili, S.F., J.B. Hess, J. Donald and B Fancher (2010): Practical considerations for reducing the risk of pododermatitis. Aviagen Brief. Sept.

Cengiz, Ö., J.B. Hess, and S.F. Bilgili (2011): Effect of bedding type and transient wetness on footpad dermatitis in broiler chickens. J. Appl. Poult. Res. 20:554-560.

Dawkins, M.S., C.A. Donnelly and T.A. Jones. (2004): Chicken welfare is influenced more by housing conditions than stocking density. Nature 427:342-344.

Dowsland, I. (2008): Broiler Foot Health – Controlling Foot Pad Dermatitis. Ross Tech Note.
Demirözü, K.(1980):Civcivlerde İlk Günler. Yetiştirici Semineri, Pendik ve Bakanlık Halk Broşürü. Çiftlik Dergisi, 1987, 46:59-61. 

Demirözü, K. (1988): Tavukçunun El Kitabı, Kartal Kimya Yayını, 133 Sayfa, İstanbul. 

Demirözü, K.(1989): Tavukçulukta Temizlik ve Dezenfeksiyon. Tavukçunun Sesi, 7:26-27. Çiftlik Dergisi, 1990,75:30-35.

Demirözü, K. (1988): Tavukçunun El Kitabı, Kartal Kimya Yayını, 133 Sayfa, İstanbul. 

Demirözü, K.(1989): Tavukçulukta Temizlik ve Dezenfeksiyon. Tavukçunun Sesi, 7:26-27. Çiftlik Dergisi, 1990,75:30-35.

Demirözü, K.(1993): Islak Altlık Yüksek Yem Dönüşümü; Broilerlerde Yeni Bir Problem mi? Çiftlik Dergisi, 109: 33-35.

Demirözü, K.(2017): Tavuk Bağırsak Sağlığının Korunması-Çeviri- https://www.ciftlikdergisi.com.tr/tavuk-bagirsak-sagliginin-korunmasi.html,   26.03.2017 yayınlandı

Demirözü, K.(2019): İklim Kontrolünde Kritik Sıcaklık Ve Bağıl Nem –Çeviri-12.02.2019 günü  https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=131478, yayınlandı.

Demirözü, K.(2019): Kanatlılarda Bağırsak Sağlığı: Bütünsel Bir Yaklaşım(çeviri) 26.04.2019 tarihinde. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/kanatlilarda-bagirsak-sagligi-butunsel-bir-yaklasim.html   yayınlandı

Demirözü,K.(2020): Kanatlılarda Bağırsak Sağlığının Önemi https://www.ciftlikdergisi.com.tr/kanatlilarda-bagirsak-sagliginin-onemi/ 24.08.2020 tarihinde yayınlandı.

Demirözü, K.(2020): Bağırsak Sağlığı Nasıl Ölçülebilir? https://www.ciftlikdergisi.com.tr/bagirsak-sagligi-olculebilir-mi/   24.10.2020 yayınlandı.

Demirözü, K.(2020): Kanatlılarda Bağırsak Sağlığı Nasıl Korunur? https://www.ciftlikdergisi.com.tr/kanatlilarda-bagirsak-sagligi-nasil-korunur/   26.07.20020 tarihinde yayınlandı (Özetlenerek çeviri).

Demirözü, K. (2021):Altlık Kalitesini İyileştirmek İçin Hedeflenen Yaklaşımlar. Anon.(2021): Targeted Approaches to Achieving Good Litter Quality. International Poultry Production.29(1) 7-8 –Çeviri- Altlık kalitesini iyileştirmek için hedeflenen yaklaşımlar – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr) , 16.06.2021 yayınlandı.

Demirözü, K. (2021): Altlık Kalitesi Nasıl Korunur?-Çeviri- Fabrian Brockotter, https://www.poultryworld.net/Health/Articles/2020/9/How-to-ensure-litter-q , Altlık kalitesi nasıl korunur? – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr)  28.06.2021 yayınlandı.

Demirözü, K. (2021): Altlık Kontrol Etmede Yeni Yaklaşım Parrott,T. and Gruber,J.,https://www.poultryworld.net/Health/Articles/2020/12/New-take-on-tackling (derlenmiştir). 06.09.2021 tarihinde yayınlandı, Altlık kontrol etmede yeni yaklaşım – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr)

Demirözü, K. (2021):Altlık Kalitesini İyileştirmek İçin Hedeflenen Yaklaşımlar. Anon.(2021): Targeted Approaches to Achieving Good Litter Quality. International Poultry Production.29(1) 7-8 –Çeviri- Altlık kalitesini iyileştirmek için hedeflenen yaklaşımlar – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr) , 16.062021 yayınlandı.

Demirözü, K.(2022): Sürü Yoğunluğunun Etlik Piliç Üretim Parametrelerine Etkileri (Çeviri). S.H.Esmail,https://www.poultryworld.net/Meat/Articles/2020/12/Effects-of-stocking-den , Effects of stocking density on broiler production parameters (çeviri). Sürü Yoğunluğunun Etlik Piliç Üretim Parametrelerine Etkileri – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi 28.08.2022 tarihinde yayınlandı

Demirözü, K.(2022): Bağırsak Sağlığı: Kanatlı Üretiminde Antibiyotik Kullanımının Azaltılması. Emily Marshall, Gut health: Reducing antibiotic use in poultry production https://www.poultryworld.net › Health › Articles › Gut-he.. ,(özetlenerek çeviri). 21.04.2022 tarihinde Bağırsak Sağlığı: Kanatlı Üretiminde Antibiyotik Kullanımının Azaltılması – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr) yayınlandı. 

Demirözü, K.(2022): Kanatlılarda Pododermetitis. Kanatlılarda Pododermetitis – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr) 06.12.2022 tarhinde yayınlandı.

Eichner, G., S.L. Vieira, C.A. Torres, J.L.B. Coneglian, D.M. Freitas and O.A. Oyarzabal. 2007. Litter moisture and footpad dermatitis as affected by diets formulated on an all-vegetable basis or having the inclusion of poultry by-product. J. Appl. Poult. Res. 16:344-350.

Fairchild, B. and M. Czarick. (2011): Minimizing foot pad dermatitis and maintaining good paw quality. Poultry Housing Tips 23(11):1-2. Nov. 

Farmers Weekly, (2022): How farmers can achieve better broiler leg health. 

https://www.fwi.co.uk › poultry

Greene, J.A., R.M. McCracken and R.T. Evans.(1985): A contact dermatitis of broilers-Clinical and pathological findings. Avian Pathol 14:23-38.

Hess, J.B., S.F. Bilgili and K.M. Downs.(2004): Paw quality issues. Proc. Deep South Poultry Conference, Tifton, GA. University of Georgia, Athens.
Jensen, L.S., R. Martinson and G. Schumaier. (1970): A foot pad dermatitis in turkey poults associated with soybean meal. Poult. Sci. 49:76-82.

Martland, M.F. (1984): Wet litter as a cause of plantar pododermatitis, leading to foot ulceration and lameness in fattening turkeys. Avian Pathol. 13:241-252.

Martland, M.F. (1985): Ulcerative dermatitis in broiler chickens: The effects of wet litter. Avian Pathol. 14:353-364.

Meluzzi, A., C. Fabbri, E. Folegatti and F. Sirri. (2008) Survey of chicken rearing conditions in Italy: effects of litter quality and stocking density on productivity, foot dermatitis and carcass injuries. Br. Poult. Sci. 49(3):257-264.

Nagaraj, M., C.A.P. Wilson, J.B. Hess and S.F. Bilgili. (2007): Effect of high protein and all vegetable diets on the incidence and severity of pododermatitis in broiler chickens. J. Appl. Poult. Res. 16:304-312.

NCC. National Chicken Council. (2010): Animal Welfare Guidelines and Audit Checklist for Broilers. Washington, D.C. Accessed: January 16, 2013.

Shepherd, E.M. and B.D. Fairchild. 2010. Footpad dermatitis in poultry. Poult. Sci 89:2043-2053.Tabler,T. Et All. (2013) What Causes Foot Dermatitis in Poultry? https://www.thepoultrysite.com